Postępowanie nakazowe

Postępowanie nakazowe - rodzaj postępowania szczegółowego w prawie karnym oraz postępowania odrębnego w prawie cywilnym, regulowane przepisami zawartymi w Kodeksie Prawa Karnego oraz w Kodeksie Prawa Cywilnego.

TL;DR

Postępowanie nakazowe jest trybem szczególnym w prawie karnym i cywilnym. W przypadku postępowania karnego, sąd może wydać wyrok nakazowy, jeśli nie ma wątpliwości co do winy oskarżonego i zachodzą określone warunki. Wyrok ten dotyczy ograniczenia wolności lub grzywny do 200 stawek dziennych lub 200 000 złotych. Niektóre sprawy, takie jak oskarżenie prywatne, są wyłączone z postępowania nakazowego. W postępowaniu cywilnym, można uzyskać nakaz zapłaty, jeśli powód zgłosi odpowiedni wniosek, a pozwany ma 14 dni na uregulowanie kwoty lub wniesienie zaskarżenia. Nakaz zapłaty staje się prawomocnym wyrokiem, jeśli nie zostanie zaskarżony. Istnieje możliwość zaskarżenia nakazu do sądu, który go wydał. Sąd może utrzymać moc nakazu, uchylić go lub orzec o żądaniu pozwu.

Sprawy karne

Postępowanie nakazowe, jako tryb szczególny, jest:

• kodeksowe - opisane w dziale dziesiątym k. p. k. pod nazwą “Postępowania szczegółowe"
• zredukowane - ze względu na stan faktyczny nie budzący wątpliwości, przebieg postępowania jest sprawniejszy i sprawy rozstrzygane są w krótszym czasie
• fakultatywne - sąd ma prawo wydać wyrok nakazowy, jeżeli spełnione zostaną określone warunki, ale może także oddać sprawę do rozpatrzenia na rozprawie.

Przebieg i zasady postępowania nakazowego

Celem postępowania nakazowego jest, aby po przeprowadzonym dochodzeniu na podstawie materiału dowodowego, który został zebrany w postępowaniu przygotowawczym, sąd wydał orzeczenie na temat przedmiotu procesu bez rozprawy sądowej.

Decyzja o zastosowaniu postępowania nakazowego nie jest zależna od stron postępowania. O ewentualności rozstrzygnięcia w tym trybie decyduje prezes sądu. Najpierw weryfikuje on akt oskarżenia, aby przekazać sprawę na posiedzenie, w którym nie będzie uczestniczyć żadna ze stron. Oznacza to jednocześnie rezygnację z rozprawy.

Wyrok nakazowy może zostać wydany przez sąd, który w oparciu o materiał zgromadzony w postępowaniu przygotowawczym uzna, iż nie zachodzi konieczność przeprowadzania rozprawy. Jednak nie może być zastrzeżeń co do winy oskarżonego oraz okoliczności działania. Ma to zastosowanie zarówno w przypadku udokumentowanego przyznania się do winy, jak również w przypadku braku takiego oświadczenia, ale pod warunkiem, że dowody bezsprzecznie świadczą o winie osoby oskarżonej.

Wyrok ten orzeka się w wypadku, gdy kara dotyczy:

• ograniczenia wolności
• grzywny o maksymalnej wysokości 200 stawek dziennych albo też do kwoty 200 000 złotych.

Determinuje się w ten sposób zasięg zastosowania, aby uniknąć wymierzania nieprzeciętnie surowych kar lub też udostępnić możliwość odrzucenia wyroku, kiedy oskarżony nie aprobuje jego treści.

Przesłanki negatywne postępowania nakazowego wykluczają możliwość wydania wyroku nakazowego. Dotyczą one spraw które:

• zostały wniesione z oskarżenia prywatnego
• kwalifikują się do art. 79 § 1 k. p. k., mówiącego o obronie obligatoryjnej.

Elementy wyroku nakazowego i jego zaskarżenie

Wyrok ten nie musi zostać uzasadniony, ale konieczne jest, aby zawierał:

1. oznaczenie sądu i sędziego wydającego wyrok
2. datę wydania
3. dane poświadczające o tożsamości oskarżonego;
4. precyzyjne nazwanie czynu oskarżonego wraz z zaznaczeniem przepisów wykorzystanych z ustawy,
5. wymiar kary i inne konieczne rozstrzygnięcia.

Zaskarżenie takiego wyroku odbywa się poprzez sprzeciw, który jest składany przez oskarżyciela lub oskarżonego w ciągu 7 dni od jego doręczenia. Wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy wyroku nakazowego oraz rozpatrzenie sprawy zgodnie z zasadami ogólnymi. Jeśli nie wniesiono sprzeciwu lub wycofano go do czasu rozpoczęcie przewodu sadowego, wyrok nakazowy staje się prawomocny.

Sprawy cywilne

Jest to tryb odrębny od postępowania cywilnego. Można określić dwa etapy takiego postępowania:

1. doprowadzenie do wydania przez sąd nakazu zapłaty - odbywa się podczas postępowania niejawnego
2. wniesienie zarzutów przez osobę pozwaną.

Nakaz zapłaty

Nakaz zapłaty może zostać wydany, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w pozwie zostanie zgłoszony odpowiedni wniosek. Pozwany ma 14 dni, od dnia doręczenia nakazu, na uregulowanie całej kwoty razem z kosztami albo wniesienie zaskarżenia. Nakaz ten zostanie wydany jeśli wraz z pozwem załączone zostaną następujące dokumenty uzasadniające roszczenie:

• dokument urzędowy
• rachunek zaakceptowany przez dłużnika
• wezwanie do zapłaty oraz oświadczenie, w którym dłużnik akceptuje dług.

Nakaz zapłaty otrzymuje cechy prawomocnego wyroku, jeżeli nie zostanie zaskarżony. Pełni rolę tytułu zabezpieczenia wykonalnego bez nadawania mu klauzuli wykonalności, co jest jednocześnie udogodnieniem i szansą do powstania nadużyć ze strony nieuczciwych dłużników.

Zaskarżenie zakazu

Istnieje opcja wniesienia zarzutów od nakazu do sądu, który ten nakaz wydał. Pismo wnoszące zarzuty powinno również definiować w jakiej części zaskarża się nakaz oraz zarzuty określone szczegółowo w art. 480³ § 2 k. p. c., podać przyczyny, dla których zaskarża nakaz oraz potwierdzające je dowody. Wyrok sądu może oznaczać:

1. utrzymanie mocy nakazu zapłaty w całości albo w jego części
2. uchylenie nakazu
3. orzeczenie o żądaniu pozwu.

Sąd w przypadku, kiedy zaistniały okoliczności pozwalające odrzucić pozew albo umorzyć postępowanie, przez wydanie postanowienia, decyduje o uchyleniu nakazu zapłaty oraz wydaje adekwatne rozporządzenie

Postępowanie nakazowe — artykuły polecane

Nakaz zapłaty — Klauzula wykonalności — Eksmisja — Forma umowy — Postępowanie zabezpieczające — Skarga kasacyjna — Sądowy tytuł egzekucyjny — Darowizna — Sąd arbitrażowy

Bibliografia

• Dudka K. (red.) (2012), Postępowania szczególne i odrębne w procesie karnym, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 66-69, 72-74
• Jagiełłowicz Ł. (2013), Postępowanie karne: Minirepetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kłak C. (2004), Wyrok nakazowy a postępowanie cywilne, Palestra
• Plebanek M. (2012), Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Weronika Curyło