Partycypacja społeczna

Partycypacja społeczna to aktywne uczestnictwo obywateli w podejmowaniu decyzji, które mają bezpośredni związek z funkcjonowaniem społeczności, których są członkami. W głównej mierze jest to ich czynny udział w procesach zainicjowania oraz spełniania funkcji zgodnie z przeznaczeniem grup obywatelskich i pozarządowych organizacji (P. Olejniczak 2015, s. 112,113) Ze względu na typ relacji wyróżniamy dwa rodzaje partycypacji: wspólnotową zwaną horyzontalną oraz obywatelską określaną również jako wertykalną. Pierwsza obejmuje współdziałanie różniących się między sobą grup społecznych dotyczące jednego wspólnego przedsięwzięcia. Druga zaś oparta jest na włączeniu obywateli w działania, których inicjatorami są władze publiczne. Działania te obejmują: aktywność publiczną wychodzącą ze strony obywateli (petycje, skargi, edukacja publiczna), włączenie do uczestnictwa członków społeczeństwa (np. referendum, konsultacje społeczne), udział w wyborze przedstawicieli władzy, obligatoryjne postawy wynikające z przepisów prawa.(P. Olejniczak 2015, s. 112)

Partycypacja społeczna charakteryzuje się 3 rodzajami relacji:

1. Informowanie obywateli o podjętych decyzjach, które bezpośrednio ich dotyczą.
2. Konsultowanie - przedstawiciele władz przedstawiają swoje projekty bądź postulaty i oczekują na opinie mieszkańców.
3. Współdecydowanie - obywatele nie tylko oceniają pomysły władz lokalnych ale również biorą czynny udział w rozwiązywaniu lokalnych problemów (K. Pawlewicz, A. Pawlewicz 2010, s. 76,77)

Instrumenty partycypacji społecznej

Wśród typowych instrumentów partycypacji społecznej (opartej na demokracji), do których zaliczamy wybory, referendum, postępowanie administracyjne czy działania bezpośrednie należy wyróżnić 3 najczęściej stosowane:

1. Konsultacje społeczne - dialog mający na celu pozyskanie przez władze informacji wspomagających podjęcie decyzji, który odbywa się poprzez wykorzystanie: ankiet, spotkań, sondaży, sądów obywatelskich. Wszelkie manifestacje, wiece i dyskusje nie są zakwalifikowane jako forma konsultacji społecznych. Obywatele nie mają wpływu na decyzje władz, bowiem oferowane projekty nie mają charakteru fakultatywnego.
2. Warsztaty charrette - publiczne debaty mające na celu ustalenie możliwego w realizacji planu. W sesjach może wziąć udział każdy zainteresowany tematem obywatel.
3. Budżet obywatelski - mieszkańcy uczestniczą w tworzeniu budżetu, decydując na jaki cel przeznaczą określoną sumę pieniędzy. Wybrane projekty muszą zostać zrealizowane, a ich przebieg jest nieprzerwanie monitorowany (M. Basaj 2013, s. 283-285)

Przymioty partycypacji społecznej

Współpraca w ramach dialogu społecznego pomiędzy mieszkańcami, a przedstawicielami władz lokalnych pokazuje, że obywatele: biorą udział w podejmowaniu decyzji bezpośrednio ich dotyczących, są bardziej skłonni do wprowadzenia zmian, zwiększają swoje zaufanie do urzędników, angażują się w działania wspólnot lokalnych, czują się współodpowiedzialni za otoczenie w którym mieszkają, uczą się zarządzania. Warto zaznaczyć, że poprawie ulega poziom zarządzania, ponieważ utrudnienia i komplikacje są szybciej rozpoznawane i efektywniej rozwiązywane (P. Olejniczak 2015, s. 114)

Bariery wprowadzenia partycypacji społecznej

Wprowadzenie partycypacji społecznej jako skutecznego narzędzia do zarządzania spotyka się z przeszkodami zarówno ze strony władz jak również ze strony obywateli. Do najczęściej występujących barier zaliczamy:

• niechęć do współdziałania,
• nieefektywne sposoby współpracy środowisk,
• brak poczucia przynależności mieszkańców do danej społeczności
• wzajemna nieufność pomiędzy obywatelami, a przedstawicielami władz,
• niewystarczające umiejętności zawodowe urzędników,
• zawodna komunikacja,
• obawa przed wprowadzeniem zmian (K. Pawlewicz, A. Pawlewicz 2010, s. 74,75)

Partycypacja społeczna — artykuły polecane

Konsultacje społeczne — Rozwiązywanie konfliktów — Rozwiązywanie sporów zbiorowych — Zarządzanie konfliktem — Budżet obywatelski — Lobbing — Partycypacja — Interesariusze projektu — Konflikt

Bibliografia

• Basaj M. (2013). Instrumenty partycypacji społecznej w teorii i praktyce zintegrowanego zarządzania miastem, Acta Universitatis Nicolai Copernici, nr 413
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Krajowa Polityka Miejska 2023, (20.10.2015)
• Olejniczak P. (2015), Partycypacja społeczna jako podstawa społeczeństwa obywatelskiego, Prace Naukowe WWSZIP, nr 31
• Pawlewicz K., Pawlewicz A. (2010). Rola partycypacji społecznej na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Ekonomika i organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 83

Autor: Anita Terech

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.