Friedrich Hayek

Friedrich August von Hayek (1889-1992) - urodził się 8 maja 1899 roku w Wiedniu. Był austriackim ekonomistą. Pochodził z bogatej i bardzo dobrze wykształconej rodziny. Jego ojciec August był doktorem w Państwowej Służbie Zdrowia oraz wykładał geografię i botanikę na Uniwersytecie w Wiedniu. Jego dwójka braci była profesorami anatomii i chemii. Gdy zaczęła się I wojna światowa, Hayek postanowił wstąpić do Armii Austro - Węgier. Po zakończeniu wojny Friedrich zaczął nauczanie na Uniwersytecie Wiedeńskim. Kształcił się tam aż na czterech kierunkach, którymi były ekonomia, psychologia, prawo i politologia, a z prawa i politologii zrobił doktorat. Na początku studiów Hayek miał poglądy socjalistyczne, aczkolwiek po seminariach i przemowach Ludwiga von Misesa i Friedricha von Wiesera, którzy reprezentowali tzw. szkołę austriacką przekształcił swoje przekonania, aby później przerodzić się w jednego z najważniejszych reprezentantów tego nurtu ekonomii i być ważną osobą w tzw. nowej szkole wiedeńskiej. W okresie lat 20. był bardzo znany jako główny przedstawiciel tych doktryn ekonomicznych, ale również jego schematy nie były za dobrze widziane przez entuzjastów koncepcji Keynesa, a największym jego opozycjonistą był właśnie J.M. Keynes. Po aneksji terytorium Austrii do Rzeszy Niemieckiej w 1938 r. Friedrich Hayek wybrał obywatelstwo brytyjskie, a kilka lat później został mianowany członkiem Akademii Brytyjskiej. W 1974 roku Friedrich August von Hayek odebrał Nagrodę Nobla za działalność nad koncepcją wahań monetarnych i ekonomicznych oraz bardzo dokładnym badaniem korelacji zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych. Na pewno nie była to jego jedyna nagroda, ponieważ w swoim życiu otrzymał jeszcze wiele wyróżnień za swoją działalność. Bez wahania można stwierdzić, że Hayek wyznawał poglądy liberalne. Był im także wierny do końca swojego życia. Zmarł w 1992 roku we Fryburgu Bryzgowijskim (K. Brożek, 2016, s. 2-5).

TL;DR

Friedrich August von Hayek był austriackim ekonomistą, laureatem Nagrody Nobla. Jego głównymi poglądami były wolność pod rządami prawa, wolna konkurencja, ideologia porządku spontanicznego, demokracja i rola państwa. Uważał, że interwencjonizm państwa zagraża wolności, ale zgadzał się na niektóre działania rządu, które zaspokajały zbiorowe potrzeby.

Poglądy Friedricha Augusta von Hayeka

Głównym poglądem Friedricha Hayeka była wolność pod rządami prawa. Wolność według Hayeka winna być sprecyzowana, żeby nie przeistoczyła się w społeczny nieporządek, a z drugiej strony ludzie przestrzegali wolność innych. Mówił, że każdy może wybrać swój stopień wartości etycznych, które trzeba szanować, ale niekoniecznie każdorazowo chwalić (G. Musiał, 2012, s. 3).

Wypowiadał się także na temat sposobu działania wolnej konkurencji, że posiada dużo plusów i zasłużenie podkreśla się w wartościach liberalnych. Głównie walorem tego jest efektywność, jednak mechanizm ten nie ma zbyt dużo podobieństwa z obliczem ludzkim, ponieważ liberalizm w tym względzie jest w błędzie. Ludzie sami z siebie nie zwiększają swoich celi, gdyż muszą być do tego przymuszeni, a właśnie wolna konkurencja zmusza człowieka do nieprzerwanego trudu. Natomiast liberalizm ujmuje wytwór wolnej konkurencji za pierwotność, ponieważ wbrew swojemu określeniu nie była w zupełności wolna, gdyż nie zapewniała wszystkim takich samych szans (G. Musiał, 2012, s. 4).

Kolejnym poglądem Hayeka była ideologia porządku spontanicznego. Mówił on, że osoby, które są współuczestnikami rynku wstępują w pewne relacje. Powiązania pomiędzy nimi dowodzą, że są to osoby społecznie aktywne i które nie znają się wzajemnie. Współpracują spontanicznie, ponieważ posiadają zgodne pragnienie do zamiany wyników swej pracy, a praca osób jest sprawdzana w ramach ogółu gospodarki (G. Musiał, 2012, s. 4-5).

Następną ideą jest idea demokracji. Demokracja nie jest systemem doskonałym, natomiast zdaje się być najlepszym ze wszystkich możliwych. Wydaje się tak dlatego, że demokracja daje się poznać jako jedna z lepszych sposobów bezkonfliktowych zmian wynalezionych przez ludzi, a także efektywnym systemem nauczania większości. Demokracja nie umożliwia budowania prawa dla osób, które w danej chwili piastują władzę. Jak mówił Hayek w swojej książce pt. "Konstytucja Wolności" ludzie nie mają przesłanki "żeby obawiać się jakichkolwiek powszechnie obowiązujących praw, które może wprowadzić większość, ale ma wiele powodów, żeby obawiać się rządców, których ta większość może nad nią postawić do realizacji jej wskazówek" (Hayek, 2006, s. 124). Podłożem spostrzeżenia Friedricha Hayeka było przeświadczenie, że nie stale to co dla większej ilości osób jest dobre, wydaje się takie w rzeczywistości (G. Musiał, 2012, s. 6-7).

Friedrich Hayek rozwodził się również na temat funkcji państwa. Mówił, że państwo dostatku niejednokrotnie określa się jako państwo, które zajmuje się dylematami innymi niż zagwarantowanie prawa i porządku. Wskazywał także, że państwo dba o opiekę biednych, tych których przeżyli jakieś nieszczęścia, zajmowało się również poszerzaniem wiedzy. Uzasadniał, że nie ma motywu, dla których obszar tych poczynań nie miałby zwiększyć się razem ze wzrostem powszechnego dostatku. Generalnie Hayek twierdził, że interwencjonizm państwa grozi wolności. Zezwalał jednak na niektóre poczynania rządu, które miały na celu zadowolenie zbiorowych potrzeb, które następowały z dysproporcji społecznej i ekonomicznej. Uznawał tylko te intencje państwa dobrobytu, które możliwe było do osiągnięcia poprzez niezagrożenie wolności społeczeństwa (G. Musiał, 2012, s. 7-8).

Friedrich Hayek — artykuły polecane

Ludwig von Mises — Karol Marks — Friedrich Engels — Libertarianizm — Adam Smith — Thomas Robert Malthus — Amartya Sen — Kolektywizm — Dobro wspólne — Błąd prognozy

Bibliografia

• Hayek F. (2006), Konstytucja wolności, PWN, Warszawa
• Musiał G. (2012), Wiodące idee w filozofii społecznej Friedricha Augusta von Hayeka, Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria, Nr 2 (82)
• Slenzok N. (2015), Hayekowska koncepcja spontanicznego porządku - ujęcie krytyczne
• Walter P. (2010), Deformacje demokracji w myśli Friedricha Augusta von Hayeka
• Brożek K. (2016), Friedrich Hayek vs. John Keynes - Nierostrzygnięty Spór Dwóch Ekonomicznych Gigantów, Studia Ekonomiczne, Prawne i Administracyjne, nr 1

Autor: Kamil Folta