Grunty rolne

W rozumieniu ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych gruntami rolnymi są:

• wszystkie grunty określone w ewidencji jako użytki rolne,
• grunty pod stawami i zbiornikami wodnymi służącymi tylko dla potrzeb rolniczych,
• grunty pod wszystkimi budynkami i urządzeniami, które służą wyłącznie do produkcji rolniczej i przedsiębiorstwu rolno-spożywczemu,
• parki wiejskie oraz grunty pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,
• rodzinne ogrody działkowe i ogrody botaniczne jak również oczka wodne,
• grunty pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi,
• grunty pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych (art. 2 ust. 1 u.o.g.r.i.l.)

TL;DR

Artykuł opisuje definicję gruntów rolnych oraz przedstawia informacje dotyczące użytkowania ziemi na świecie i w Polsce. Użytki rolne stanowią około 38% powierzchni ziemi i obejmują grunty orne, użytki zielone, uprawy trwałe i ogrody przydomowe. Lasy zajmują około 31% powierzchni lądów, a pozostałe grunty to tereny zabudowane, przemysłowe, parki, pustynie itp. W Polsce powierzchnia użytków rolnych zmniejsza się od lat 50. Największe ubytki odnotowano w okolicach miast. Według danych z 2002 r., użytki rolne stanowiły około 54% powierzchni kraju. W 2017 r. powierzchnia użytków rolnych wynosiła około 14 620 tys. ha, a liczba gospodarstw rolnych posiadających użytki rolne wyniosła około 1 405 222. Najważniejszą kategorią są grunty orne, zajmujące około 10 907 368 ha. Uprawy trwałe stanowią 384 344 ha, a użytki zielone (łąki trwałe i pastwiska trwałe) zajmują odpowiednio 2 795 834 ha i 374 893 ha. Ogrody przydomowe stanowią tylko 0,2% powierzchni użytków rolnych.

Użytkowanie ziemi na świecie

Na kuli ziemskiej użytkowanie ziemi obejmuje różne formy zagospodarowania, które kształtują się następująco:

• Użytki rolne stanowią około 38% powierzchni z czego:

1. 11% to grunty orne (pola uprawne) i grunty ugorowane (grunty orne), które przez pewien czas nie są wykorzystywane do upraw, są utrzymywane w dobrym stanie jeżeli chodzi o kulturę rolną).
2. 26% to użytki zielone, grunty pokryte trawami przez okres co najmniej 5 lat np. łąki lub pastwiska.
3. 1,3% to uprawy trwałe, rośliny rosnące pod osłoną oraz sady np. drzewa i krzewy owocowe.
4. 0,1% to ogrody przydomowe (z wyłączeniem trawników, ogrodów ozdobnych itp.), grunty zlokalizowane w sąsiedztwie gospodarstwa domowego, najczęściej są to uprawy przeznaczone na własne cele.

• Lasy stanowiące około 31% powierzchni lądów, wszystkie grunty związana z gospodarką leśną.
• Pozostałe grunty i nieużytki ekologiczne stanowią około 31% np. tereny zabudowane, przemysłowe, place, parki, powierzchnie rekreacyjne, pustynie, bagna, powierzchnia wód śródlądowych oraz grunty rolne przeznaczone na inne cele (np. na budowę dróg). (S. Dmowski 2016 s. 1)

Grunty rolne i użytkowanie w Polsce

W Polsce przez kolejne stulecia, aż do okresu międzywojennego powierzchnia użytków rolnych wzrastała. W 1918 r. rozwój gospodarczy zahamował ten proces i powierzchnie użytków rolnych zaczęły maleć. W 1938 r. stwierdzono, że grunty rolne zajmowały około 66% powierzchni całego kraju. Od lat 1950. powierzchnia użytków rolnych zaczęła się zmniejszać i proces ten trwa do dziś. Największe ubytki zarejestrowano na terenie pojezierzy oraz Karpat, natomiast największa redukcja ziem zagospodarowanych przez rolnictwo było w sąsiedztwie takich miast jak: Warszawa, Kraków, Górny Śląsk, Łódź, Poznań, Wrocław i Trójmiasto. "Według Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. użytki rolne zajmowały obszar 18 344,8 tys. ha, z tego faktycznie użytkowano rolniczo 16 899,3 tys. ha, czyli 54% powierzchni kraju". (IGiPZ PAN, 2007)

Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach domowych w 2017 r. wynosiła około 14 620 tys. ha (89,1% powierzchni ogólnej gospodarstw rolnych). Liczba gospodarstw rolnych która posiadała użytki rolne wyniosła około 1 405 222, w tym około 20 tys. posiadało powierzchnie użytków rolnych do 1,0 ha włącznie. Użytki rolne w dobrej kulturze rolnej w gospodarstwach rolnych stanowiły ok. 14 489 tys. ha (99,1% ogólnej powierzchni użytków rolnych). Powierzchnie użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej posiadało 1 405 112 gospodarstw rolnych. Pozostałe użytki rolne w gospodarstwach rolnych wyniosły około 130 tys. ha i stanowiły 0,9 % ogólnej powierzchni użytków rolnych. Gospodarstwa rolne które posiadały powierzchnie użytków rolnych pozostałych posiadało około 58 tys. Użytki rolne w Polsce na rok 2017 kształtowały się następująco: użytki rolne w dobrej kulturze rolnej 99,1% (grunty orne 74,6%, (w tym pod zasiew 73,6% i grunty ugorowane 1,0%), uprawy trwałe 2,6%, ogrody przydomowe 0,2% łąki trwałe 19,1%, pastwiska trwałe 2,6%) oraz Pozostałe użytki rolne które stanowią resztę zagospodarowanych gruntów rolnych i wynoszą 0,9%. (Główny Urząd Statystyczny, 2017)

Grunty orne

Przez swoją powierzchnię, która wynosi 10 907 368 ha, stanowią najważniejszą kategorię użytków rolnych, którą posiada około 1 215 tys. gospodarstw rolnych. Składają się na to grunty orne pod zasiewami (10 756 978 ha) oraz grunty ugorowane (150 389 ha). (GUS, 2017)

Uprawy trwałe

Na które składają się między innymi sady, krzewy owocowe i jagodowe, winnice i chmielniki stanowią 384 344 ha ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych. W Polsce największa jest rola sadów, które zajmują około 94% powierzchni użytków trwałych, ich powierzchnia wynosi 361 965 ha (GUS, 2017)

Użytki zielone

Kategorię użytków zielonych tworzą łąki trwałe które w Polsce zajmują powierzchnię 2 795 834 ha oraz pastwiska trwałe zajmujące 374 893 ha powierzchni (GUS, 2017)

Ogrody przydomowe

Stanowią najmniejszą część użytków rolnych bo tylko 0,2 % i zajmują powierzchnię 27 695 ha (GUS, 2017)

Grunty rolne — artykuły polecane

Produkt spożywczy — Gospodarstwo agroturystyczne — Obszar chronionego krajobrazu — Park narodowy — Użytki rolne — Konurbacja — Jachting — Gospodarka morska — Park krajobrazowy

Bibliografia

• Dmowski S. (2016), Globalna gospodarka
• GUS (2017), Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów w 2017 r., Warszawa
• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz.U. 1995 nr 16 poz. 78

Autor: Kamil Niemiec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.