Nośnik kosztów

Nośnik kosztów to czynnik, który mając wpływ na zmianę sumy kosztów obiektu (działania) determinuję również zmianę kosztów całkowitych. Niniejszym pojęciem określane są także czynniki, które kształtują relacje wzajemnego zużycia zasobów poprzez wybrane przedmioty kalkulacji (produkty, obiekty inwestycyjne, kanały dystrybucji), które wyrażone są w konkretnej jednostce miary. Termin nośnik oznacza przenoszenie i rozdzielanie zużytych zasobów na przedmioty kalkulacji. Dopuszczalna i możliwa jest sytuacja, w której przedmiot kalkulacji, który uczestniczy w dalszych obliczeniach staje się nośnikiem. Ta sytuacja jest możliwa do zaistnienia, gdy pierwotnym efektem wyliczeń jest koszt wytworzenia półproduktu, który wchodzi w skład wyrobu gotowego, który podlega wyliczeniu kosztów w następnym etapie (E. Milewska 2016, s. 40).

Nośnik kosztów to taki czynnik, który bezpośrednio wpływa na poziom kosztów, tzn. zmiana poziomu nośnika kosztów jest powodem zmiany w poziomie kosztów wybranego obiektu (na przykład zmiana liczby maszynogodzin na wydziale mechanicznym spowoduje wzrost kosztów remontów i konserwacji maszyn i urządzeń na tym wydziale) (Sobańska i in., 2009, s. 140).

Nośnik kosztów to parametr, który daje możliwość przyporządkowania kosztów prostych do obiektów kosztów, jak również przyporządkowanie kosztów jednych obiektów do innych obiektów (K. Świderska, P. Warowny, Świderska M. 2010, s. 33).

W publikacjach, które wykorzystują "starsze" terminy, zamiast terminu nośników kosztów wykorzystywano termin "klucz rozliczeniowy". Warto jednak zauważyć, że w odróżnieniu od terminu "nośnik kosztów" w terminie "klucz rozliczeniowy" nie przywiązywano tak znaczącej uwagi do zachowania odpowiedniego i właściwego związku przyczynowo-skutkowego w przyporządkowaniu kosztów pomiędzy obiektami (K. Świderska, P. Warowny, Świderska M. 2010, s. 33).

Najczęściej wykorzystywanym nośnikiem kosztów, który służy do rozliczania kosztów (szczególnie kosztów wynagrodzeń) na działania i konkretnych pacjentów jest czas pracy. Informacje odnośnie czasu pracy lekarzy można uzyskać np. na bazie analizy planów pracy, rozmów z lekarzami oraz obserwacji (M. Kludacz 2014, s. 46).

TL;DR

Nośnik kosztów to czynnik, który wpływa na zmianę sumy kosztów obiektu oraz kosztów całkowitych. Może to być czas pracy, zlecenie, partie produkcyjne lub pojedyncze wyroby. Nośniki kosztów mogą być zasobami lub działaniami. Istotne jest dobranie odpowiedniego nośnika kosztów, który jest związany z danym obiektem kosztowym. Wartościowe kalkulacje kosztów opierają się na ewidencji analitycznej i bezpośrednim odwołaniu do obiektów kosztowych.

Rodzaje nośników kosztów

Za nośnik kosztów możemy przyjąć zlecenia, partie produkcyjne, pojedyncze wyroby lub grupy wyrobów. Fundamentalna rolę w rachunku kosztów na nośniki odgrywa kalkulacja, której zadaniem i celem jest wskazanie wartości jednostkowego kosztu wytworzenia przedmiotu kalkulacji wraz ze wskazaniem jego elementów składowych (E. Kaczmar, J. Matuszek, D. Więcek 2018, s. 90).

Możemy wyróżnić dwa podstawowe i główne rodzaje nośników kosztów, tj.

• Nośnik kosztów zasobów, określany jest jako czynnik podziału kosztów zasobów, czyli miara ilości zasobów, które wykorzystywane są przez działania. Nośniki zasobów pełnią rolę kluczy rozliczeniowych kosztów zużycia i wykorzystania zasobów, za pomocą których dokonywać można alokacji kosztów zaangażowania wybranych zasobów pomiędzy poszczególne działania. W praktyce oznacza to stworzenie macierzy "zasoby - działania", która umożliwia na bazie wskazanych miar przypisać zasoby do działań, na podstawie ich procentowego zużycia przez poszczególne, wyróżnione w modelu, działania (A. Nóżka 2007, s.359).
• Nośniki kosztów działań jest to łącznik pomiędzy działaniami a obiektem kosztów, który nazywany jest także kluczem rozliczeniowym II stopnia. Jest miarą częstotliwości i wielkości zapotrzebowania na działania, jakie generują obiekty kosztów. Każdemu działaniu jest przypisany jego unikalny nośnik (A. Skarżyńska 2012, s. 51)..

Identyfikując nośnik kosztów działań należy pamiętać by spełnione zostały wymienione poniżej warunku warunki:

• nośnikiem kosztów danego działania powinna być wielkość w największym stopniu skorelowana z jego kosztami,
• nośnik kosztów działań powinien określać stopień zapotrzebowania wybranego obiektu kosztów (produktu) na dane działanie,
• nośnik kosztów działań powinien wyjaśniać powód i przyczynę pojawienia się kosztów,
• nośnik kosztów działań powinien być zrozumiały i relatywnie prosty do zmierzenia (K. Dziadek 2010, s.283)

Dobór właściwego nośnika kosztów

Przy wyborze właściwego nośnika kosztów działań pomocna jest klasyfikacja zidentyfikowanych działań, która pozwala wyodrębnić działania, które dotyczą jednostki produktu, partii produktów, rodzajów produktów i całej organizacji (R. Piechota 2005, s. 33).

Warto zastanowić się nad metodologią doboru nośnika kosztów. Dwa bardzo ważne dla prawidłowości wyboru czynniki to ilość i trafność nośników, które zastosowane zostały w procesach kalkulacyjnych. Liczba nośników zależna będzie w głównej mierze od struktury kosztów. Dobór nośnika ma fundamentalne znaczenie dla poprawności rozliczania kosztów. Większą dokładność i wiarygodność cechują się kalkulacje, które są oparte na ewidencji analitycznej, jak również bezpośrednim odwołaniu na obiekty kosztowe. Im większy udział kosztów, które wyznaczane są z wykorzystaniem kluczy podziału, tym relatywnie mniejsza dokładność i wiarygodność modelu, jak również większe zniekształcenie wyliczonego jednostkowego kosztu wytwarzania wyrobu (E. Milewska 2016, s. 40).

Nośnik kosztów — artykuły polecane

Projektowanie eksperymentów — Karta kontrolna — Centrum kosztów i jego kontrola — System wskaźników pomiarowych — Zdolność produkcyjna — Koszt jednostkowy — Analiza odchyleń wykorzystania zasobów — Pomiar — Próba

Bibliografia

• Dziadek K. (2010), Wybrane problemy wdrażania rachunku kosztów ABC w przedsiębiorstwach, Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej, nr 14
• Kaczmar E., Matuszek J., Więcek D. (2018), Model kalkulacji kosztów własnych wyrobów w warunkach zróżnicowanej wielkości produkcji, Zeszyty Naukowe Wydziału Elektroniki i Informatyki Politechniki Koszalińskiej, nr 13
• Kludacz M. (2014), Koncepcja kalkulacji kosztów leczenia pacjenta na przykładzie brytyjskich szpitali, Przegląd Organizacji, nr 5
• Milewska E. (2016), Wykorzystanie narzędzi informatycznych wspomagających kalkulację jednostkowego kosztu wytworzenia w rozliczeniu kosztów logistycznych, Logistyka, nr 6
• Nóżka A. (2007), Rozwój rachunku kosztów działań, Muzeum Historii Polski, (41)
• Piechota R. (2005), Projektowanie rachunku kosztów działań, Difin, Warszawa
• Skarżyńska A. (2012), Rachunek kosztów działań - nowe spojrzenie, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 3
• Sobańska I. (2010), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Świderska G., Warowny P., Świderska M. (2016), Obiekt kosztów w rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, nr 87 (143)

Autor: Angelika Kowalik