Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Umowy międzynarodowe - takie jak porozumienia, traktaty czy konwencje są źródłami prawa dla stosunków międzynarodowych, a po ich ratyfikowaniu, zaczynają należeć do stanowionego prawa wewnątrzkrajowego (Gnela B. 1996, s. 19). Zawarte w umowie międzynarodowej normy prawne po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowią część krajowego porządku prawnego i należy je bezpośrednio stosować, tak jak w przypadku przepisów wydawanych przez organy państwowe. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent, jednak niektóre umowy wymagają wyrażenia uprzedniej zgody przez Sejm (Siuda W. 2007, s. 31).

TL;DR

Umowy międzynarodowe są źródłem prawa dla stosunków międzynarodowych i po ratyfikacji stają się częścią prawa wewnątrzkrajowego. Istnieją trzy typy umów międzynarodowych, z których tylko dwa są źródłami prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikowane umowy mają wyższą moc od aktów krajowych i mogą przekazywać kompetencje organom międzynarodowym. Proces ratyfikacji wymaga zgody Prezydenta i czasem Sejmu. Istnieją dwie koncepcje relacji prawa międzynarodowego i krajowego: monizm i dualizm. Monizm zakłada, że istnieje jeden system prawny, w którym akty prawa międzynarodowego mają wyższą moc. Dualizm wymaga recepcji norm prawa międzynarodowego przez organy władzy państwowej.

Typy umów międzynarodowych

1. Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, nieratyfikowana,
2. Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
3. Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za uprzednią zgodą, która wyrażona musi być w ustawie.

Tylko pozycja 2 i 3 są źródłami prawa powszechnie obowiązującego, z kolei pozycja 1 to źródło prawa wewnętrznie obowiązującego (Podsiadło M. 2012, s. 98).

Charakterystyka ratyfikowanych umów międzynarodowych

Ratyfikowana umowa międzynarodowa (Podsiadło M. 2012, s. 98):

• stanowi jedno z źródeł prawa powszechnie obowiązującego,
• w sytuacji gdy nie da się pogodzić jej postanowień z ustawą, stosuje się umowę międzynarodową przekazującą w niektórych sprawach organizacji międzynarodowej, czy też organowi międzynarodowemu kompetencje równe kompetencją organów władzy państwowej.

Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą, która wyrażona jest w ustawie (Podsiadło M. 2012, s. 98-99):

• stosuje się takie umowy w sytuacji, gdy nie można jej postanowień pogodzić z ustawą,
• taka ratyfikacja, czy wypowiedzenie tego typu umowy wymaga uprzedniej zgody, która wyrażona jest w ustawie, pod warunkiem, że umowa ta dotyczy:

1. układów politycznych albo układów wojskowych takich jak pokój, czy sojusze,
2. określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wolności, praw bądź obowiązku obywatelskiego,
3. członkostwa w organizacjach międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej,
4. obciążenia pod względem finansowym państwa.

Umowa międzynarodowa przekazująca w niektórych sprawach organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje równe kompetencją organów władzy państwowej (Podsiadło M. 2012, s. 99):

• jest to szczególny typ umów międzynarodowych ratyfikowanych za wcześniejszą zgodą wyrażaną w ustawach lub referendum,
• występują wokół tego typu umów kontrowersje związane z pozycją w hierarchii źródeł prawa - doktryna, a raczej jej część zakłada że ten typ umów korzysta z mocy prawnej, takiej samej jak ta przysługująca normom Konstytucji (kontrowersje występują ponieważ tryb wyrażania zgody na ratyfikację tej umowy jest dużo bardziej restrykcyjny od trybu zmiany samej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej),
• uchwała w sprawie wybierania trybu wyrażenia zgody na tzw. ratyfikację bezwzględną podejmowana jest przez Sejm, wymagana jest większość głosów w obecności przynajmniej połowy liczby posłów (ustawowej). Zgoda ta może być wyrażona poprzez:

1. ustawy uchwalane większością 2/3 głosów, przy obecności przynajmniej połowy liczby posłów, uchwalane przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz przy takich samych wymogach większości głosów, przy obecności przynajmniej połowy senatorów, uchwalane przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej,
2. przeprowadzone zgodnie z art. 125 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - referendum ogólnokrajowe.

Koncepcje w relacji prawa międzynarodowego i krajowego

1. Koncepcja monizmu - koncepcja ta zakłada, że istnieje jeden system prawny dla którego, zarówno akty prawa międzynarodowego jak i akty prawa krajowego są źródłami prawa. W tym wypadku akty prawa międzynarodowego obowiązują wprost w systemie prawa krajowego, co oznacza że dla ich obowiązywania nie jest wymagane podejmowanie żadnych czynności szczególnych. Akty te mają również wyższą moc od aktów krajowych, a co za tym idzie, akty prawa krajowego muszą mieć zgodność z aktami prawnomiędzynarodowymi. Koncepcja ta stanowi część teorii hierarchicznej budowy systemu prawa.
2. Koncepcja dualizmu - koncepcja ta zakłada, że aby można było uznać w prawie krajowym obowiązywanie norm prawa międzynarodowego, należy dokonać ich recepcji za pośrednictwem szczególnego aktu organów władzy państwowej (Sarnecki P. 2014, s. 54).

Ratyfikowane umowy międzynarodowe — artykuły polecane

Prawo administracyjne — Dyrektywa — Źródła prawa — Akty prawne — Rozporządzenie — Sąd administracyjny — Akty prawa miejscowego — Prawo — Rzecznik Praw Obywatelskich

Bibliografia

• Gnela B., Koczanowski J., Żabiński Z., Żułakowska C. (1996), Elementy prawa: prawo państwowe i cywilne, Akademia Ekonomiczna w Krakowie Wydawnictwo Uczelniane, Kraków
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Łaski P. (2002), Refleksje na temat żądań odszkodowawczych zabużan z tytułu utraty mienia na Kresach Wschodnich w świetle prawa międzynarodowego i prawa polskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64, z. 4
• Malendowski W. (2010), Suwerenność państw w procesie integracji europejskiej, Przegląd Politologiczny, nr 4
• Mażewski L. (2009), Prowadzenie polityki zagranicznej w Rzeczypospolitej Polskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 71
• Podsiadło M. (red.) (2012), Prawo konstytucyjne, Repetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne, C.H. Beck, Warszawa
• Siuda W. (2013), Elementy prawa dla ekonomistów, Contact, Poznań

Autor: Aleksandra Galica