Umowa międzynarodowa
Umowa międzynarodowa - międzynarodowe porozumienie między podmiotami prawa międzynarodowego oraz państwami, zawarte w formie pisemnej, do którego jest stosowane prawo międzynarodowe. Jest ujęte w jednym lub kilku powiązanych dokumentach, niezależnie od ich konkretnej nazwy[1]. Nazwa umowy międzynarodowej zależy bezpośrednio od jej cech formalnoprawnych lub przedmiotu danej umowy. Nazw traktat, układ, karta, pakt i Memorandum of Understanding najczęściej używa się przy umowach politycznych zawartych na szczeblu głów państw[2]. Umowy międzynarodowe pomiędzy pozostałymi podmiotami prawa (np. organizacje międzynarodowe) najczęściej nazywane są porozumieniem lub protokołem.
Umowa międzynarodowa występuje jako obustronne oświadczenie woli organizacji lub innych podmiotów prawa międzynarodowego zawarte w uzgodnionej formie, która określa prawa i obowiązki każdego z podmiotów prawa i służy do wywołania ustalonych skutków prawnych[3]. Tylko umowy w formie pisemnej są objęte zakresem postanowień konwencji wiedeńskich. Umowy w innych formach przekazu podlegają uregulowaniom prawa zwyczajnego.
Zgodnie z ustawą o umowach międzynarodowych Art. 2, poz. 3: "związanie umową międzynarodową obejmuje wszelkie czynności przewidziane w prawie międzynarodowym, a w szczególności w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, sporządzonej w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r (Dz. U. z 1990 r. poz. 439), w wyniku których Rzeczpospolita Polska staje się stroną tej umowy[4]".
TL;DR
Umowa międzynarodowa to międzynarodowe porozumienie między podmiotami prawa międzynarodowego lub państwami, zawarte w formie pisemnej. Może mieć różne nazwy, takie jak traktat, układ, karta, pakt lub Memorandum of Understanding. Umowa zawiera prawa i obowiązki każdego z podmiotów i ma ustalone skutki prawne. Może być bilateralna (między dwoma podmiotami) lub multilateralna (wielostronna) i może dotyczyć różnych dziedzin, takich jak handel, polityka, wojsko, administracja czy współpraca społeczna. Umowa może wejść w życie, gdy wszystkie państwa uczestniczące wyrażą zgodę lub gdy jest określona data. Proces sporządzania umowy jest czasochłonny i obejmuje negocjacje, tymczasowe i ostateczne przyjęcie tekstu, a także ogłoszenie i rejestrację umowy. Umowa musi zawierać tytuł, preambułę, część merytoryczną, datę, miejsce, podpisy i pieczęcie stron.
Rodzaje umów międzynarodowych
Odnosząc się do ilości uczestniczących podmiotów wyróżnia się umowy[5]:
- Bilateralne - umowy między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego;
- Multilateralne - umowy wielostronne.
Ze względu na formę partycypacji występują umowy[6]:
- Zamknięte - nie istnieje możliwości przystąpienia nowych podmiotów do umowy;
- Warunkowo otwarte - jest wymagane spełnienie z góry określonych warunków lub wcześniejsza zgoda pozostałych stron umowy (kontrahentów);
- Półotwarte - umowy, warunkiem przystąpienia do których jest posiadanie określonej właściwości;
- Bezwarunkowo otwarte - zawiera dopuszczenie wejścia do umowy międzynarodowej w postaci klauzuli, która wymaga zatwierdzenia strony przyjmującej bez uzyskania zgody pozostałych kontrahentów.
Podmiot regulacji klasyfikuje umowy na[7]:
- Gospodarcze - najczęściej umowy multilateralne dotyczące handlu i komunikacji międzynarodowej zawarte między państwami;
- Polityczne - sojusznicze umowy międzypaństwowe i traktaty o przyjaźni;
- Wojskowe;
- Administracyjne - najczęściej umowy dotyczące pomocy prawnej;
- Społeczne - umowy o współpracy w nauce, kulturze, edukacji i sztuce oraz ogólne umowy dotyczące ochrony praw człowieka.
Zawarcie umowy międzynarodowej
Postanowienia umowy międzynarodowej określają moment jej wejścia w życie. W przypadku gdy umowa nie określa daty lub nie przewiduje innej metody uzyskania ważności, zakłada się, że umowa będzie obowiązywać, gdy[8]:
- wszystkie państwa uczestniczące wyrażą zgodę na związanie się z umową;
- data wejścia umowy w życie jest z góry określona bezpośrednio w umowie.
Etapy zawarcia umowy są następujące[9]:
- Negocjacje - dotyczy sporządzenia i uwiarygodnienia tekstu umowy. Jest wymagana zgoda 2/3 państw uczestniczących;
- Tymczasowe przyjęcie tekstu - zwykle wprowadza się poprzez złożenie podpisów negocjatorów. Po przyjęciu tymczasowym nie można wprowadzić zmian do umowy;
- Ostateczne przyjęcie - zwykle uchwala się w procesie ratyfikacji. Jeżeli ratyfikacja nie jest wymagana, umowa wchodzi w życie z momentem jej podpisania;
- Wejście umowy międzynarodowej w życie - składa się z ogłoszenia umowy w dzienniku urzędowym i rejestracji w ONZ.
Sporządzenie umowy międzynarodowej
Sporządzenie i przygotowanie umowy międzynarodowej jest procesem czasochłonnym. Umowa musi zawierać następujące elementy<Kurczuk-Samodulska 2019, s. 13-24</ref>:
- Tytuł - opis przedmiotu regulacji i stron przyjmujących umowę;
- Preambuła - wstęp do umowy, zawierający przyczyny powstania dokumentu oraz określenie celów i zadań umowy;
- Część merytoryczna - składa się z materialno - i formalnoprawnych postanowień, opisuje konkretne zagadnienia umowy. Kończy się wprowadzonymi klauzulami dotyczącymi publikacji, ratyfikacji i wejścia umowy w życie. Na tym etapie określa się czas obowiązywania umowy;
- Data/Miejsce zawarcia umowy;
- Niezbędnie podpisy;
- Pieczęcie stron umowy.
| Umowa międzynarodowa — artykuły polecane |
| Umowa cywilno-prawna — Umowa ustna — Klauzule abuzywne — Ogólne warunki ubezpieczenia — Wypowiedzenie umowy — Prawo pierwokupu — Czynność prawna — Operat szacunkowy — List intencyjny |
Przypisy
Bibliografia
- Fon V. (2007), The formation of international treaties, Review of Law and Economics, 3 (1)
- Frankowska M. (2007), Prawo traktatów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa
- Glahn G. (2017), Law Among Nations: An Introduction to Public International Law, Routledge, Nowy Jork
- Kurczuk-Samodulska A. (2019), Umowy gospodarcze w przykładach i wzorach, C.H. Beck, Warszawa
- Kwiecień R. (2000), Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
- Łazowski A. (2011), Prawo międzynarodowe publiczne, C.H. Beck, Warszawa
- Nahlik S. (1971), Konwencja wiedeńska o prawie umów międzynarodowych, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa
- Nahlik S. (1976), Kodeks prawa traktatów, PWN, Warszawa
- UN (2013), Treaty Handbook, United Nations Publication, Nowy Jork
- Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych. Dz.U. 2000 nr 39 poz. 443
- Wyrozumska A. (2006), Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa
Autor: Viktoriia Prykhidko
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
