Reprywatyzacja

Reprywatyzacja to "przyznawanie świadczeń majątkowych byłym właścicielom mienia znacjonalizowanego z naruszeniem prawa, za które uważa się:

1. Faktyczne przejęcie mienia nie objętego przepisami nacjonalizacyjnymi
2. Przejecie mienia objętego przepisami nacjonalizacyjnymi, jeśli za mienie to nie wypłacono odszkodowania przewidzianego tymi przepisami

Świadczeniami majątkowymi przyznawanymi w procesie reprywatyzacji (świadczenia reprywatyzacyjne) mogą być w szczególności:

1. Zwroty w naturze
2. Mienie zamienne
3. Bony reprywatyzacyjne

TL;DR

Reprywatyzacja to proces przyznawania świadczeń majątkowych byłym właścicielom mienia znacjonalizowanego z naruszeniem prawa. Reprywatyzacja w państwach bloku wschodniego ma na celu zwiększenie sektora prywatnego i prawidłową prywatyzację. Dużym problemem jest możliwość osób poszkodowanych do składania roszczeń o mienie, które zostało wykorzystane w celach publicznych. Brak jasnej ustawy reprywatyzacyjnej oraz różne typy roszczeń powodują problemy społeczne. Komisja Weryfikacyjna powstała w Warszawie, aby walczyć z niewłaściwą reprywatyzacją.

Kodeks Postępowania Administracyjnego

Z powodu braku odrębnej ustawy reprywatyzacja była przeprowadzana na mocy przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Na podstawie art. 156 par. pkt 2 K.p.a. można wszcząć postępowanie o stwierdzeniu nieważności decyzji administracyjnej o przejęciu mienia. Wydanie takiej decyzji daje osobie uprawnionej podstawę do występowania z roszczeniem o zwrot mienia przejętego na własność Państwa lub odszkodowanie pieniężne za przejęte mienie. Reprywatyzacja w trybie K.p.a. dotyczy wyłącznie pierwszego z wyżej wymienionych przypadków naruszenia praw w procesie nacjonalizacji.

Reprywatyzacja w państwach bloku wschodniego

Reprywatyzacja odgrywa podwójną rolę w przekształceniach własnościowych w państwach postkomunistycznych: zwiększa sektor prywatny, gdy następuje przekazanie byłym właścicielom mienia zaangażowanego w działalność gospodarczą, oraz jest warunkiem prawidłowo przeprowadzonej prywatyzacji. Sprawa wiąże się z koniecznością jednoznacznego określenia praw własności, które w przypadku przedsiębiorstw państwowych mogą być niejasne, co ściśle zależało od warunków, w jakich dokonana została nacjonalizacja. Różnią się one bardzo w poszczególnych krajach, podobnie jak procesy historyczne, które były jej bezpośrednią przyczyną. Nie można zastosować jednego modelu reprywatyzacji we wszystkich krajach, ponieważ musi on być ściśle dostosowany zarówno do bieżących warunków danego kraju, jak i do jego historycznych zaszłości.

Mienie publiczne a reprywatyzacja

Dużym problemem w reprywatyzacji jest możliwość osób poszkodowanych do składania roszczeń o mienie które zostało już wykorzystane w celach publicznych a nie tylko w działalności gospodarczej, roszczenia mogą dotyczyć mienia:

• zaangażowanego w działalność gospodarczą
• znajdującego się w gestii instytucji publicznych i charytatywnych
• szkół
• szpitali
• domów starców
• przedszkoli
• posiadanego przez innych prywatnych właścicieli.

Istnienie różnych rodzajów roszczeń komplikuje proces reprywatyzacji. Przede wszystkim zaś stwarza konieczność odpowiedzi na pytanie o zakres ochrony praw byłych i obecnych właścicieli spornego majątku. Rozwiązanie tego problemu stwarza duże trudności zwłaszcza w tych krajach, w których elity polityczne nie chcą uznać trudnej do zaakceptowania prawdy: rozliczanie się z historią - reprywatyzacja jest jego elementem - musi polegać na kompromisie, którego zakresu nie można jednoznacznie określić. Zawsze z czyjegoś lub jakiegoś punktu widzenia reprywatyzacja będzie przeprowadzona niewłaściwie. Burzy ona bowiem istniejący porządek, wskutek czego dyskusja nad propozycjami prawnego jej uregulowania jest bardzo trudna. W takiej sytuacji kategorie zdrowego rozsądku przywoływane w rozwiązywaniu wszelkich trudnych spraw tego świata, także przy reprywatyzacji, okazują się niezwykle przydatne, dając dowód siły i dojrzałości elit rządzących w danym kraju".

Brak jasnej ustawy reprywatyzacyjnej oraz różne typy roszczeń rodzą problemy społeczne związane z ochroną praw obecnych i byłych właścicieli spornego mienia. Największe problem z jakim muszą zmierzyć się państwa w których reprywatyzacja jest potrzebna to potrzeba rozliczenia z historią. Reprywatyzacja zawsze będzie dla niektórych ludzi nie do zaakceptowania ponieważ zaburza ona dotychczasowy porządek. Najważniejszą cechą przy zdrowej reprywatyzacji jest zachowanie zdrowego rozsądku (Skwierczyńska-Mizerska B., 1996, s. 118)

Komisja Weryfikacyjna

Pełna nazwa komisji to Komisja do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa. Powstała ona żeby walczyć z niewłaściwą "dziką" reprywatyzacją jaka nastąpiła w Warszawie. Z powodu różnych zaniedbań urzędników oraz złych intencji osób ubiegających się o zwrot mienia wiele osób zostało pokrzywdzonych. Komisja składa się z 9 członków:

• Patryk Jaki
• Sebastian Kaleta
• Łukasz Kondratko
• Robert Kropiwnicki
• Paweł Lisiecki
• Jan Mosiński
• Bartłomiej Opaliński
• Paweł Rabiej
• Adam Zieliński

Komisji pomaga organ doradczy który składa się z 9-osobowego zespołu ludzi którzy na bieżąco przyglądali się reprywatyzacji w Warszawie lub są ze sprawią związani. (Ustawa o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa 2017, s. 1-8)

Reprywatyzacja — artykuły polecane

Autorskie prawa osobiste — Kodeks cywilny — Koncesja — Nacjonalizacja — Zasada prawdy obiektywnej — Konstytucja biznesu — Ubezwłasnowolnienie — Sukcesja — Pomoc prawna

Bibliografia

• Bodnar A. (2016), Reprywatyzacja - Wystąpienie do Prezes Rady Ministrów, Rzecznik Praw Obywatelskich
• Skwierczyńska-Mizerska B. (1996), Leksykon prywatyzacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Surdykowska S. (1996), Prywatyzacja, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168
• Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa Dz.U. 2017 poz. 718

Autor: Marta Wcisło, Franciszek Beszłej