Cefta

CEFTA czyli Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement)- dokument podpisany w grudniu 1992r. w Krakowie przez 4 państwa Europy Środkowowschodniej (Polskę, Czechy, Słowację i Węgry) zawarty w celu rozwoju wzajemnych stosunków handlowych. Umowa weszła w życie 1 stycznia 1993 roku.

Geneza powstania

Po upadku komunizmu w 1989 roku wiele państw dawnego bloku wschodniego musiało przejść z systemu gospodarki centralnie kierowanej na gospodarkę liberalną. Kraje takie jak Polska zaczęły wprowadzać zmiany oparte na zbudowaniu systemu odpowiadającego potrzebom gospodarki rynkowej czyli przykładowo należało przeprowadzić ogromną liczbę przekształceń własnościowych oraz szeroko pojętą restrukturyzację (Skodlarski 2012, s.544). Jak podaje J. Szpak poszczególne kraje postkomunistyczne odnotowały po przemianach politycznych znaczne pogorszenie się sytuacji gospodarczej oraz spadek dochodów z handlu zagranicznego; w eksporcie światowym cała Europa Wschodnia miała w 1992 roku udział 3,7% (1997 s.327). Po reformach wewnętrznych, które przyniosły poprawę sytuacji gospodarczej kraje takie jak Polska, Węgry oraz ówczesna Czechosłowacja postanowiły pójść o krok dalej i podpisać umowę, która ułatwiła by i uporządkowała wzajemne relacje w handlu międzynarodowym.

Główne założenia

W pierwotnej wersji umowa przewidywała:

• Usuwanie barier celnych
• Stopniowe znoszenie ceł wybranych produktów
• Integrację i współpracę gospodarczą państw członkowskich
• Zwiększenie dynamiki handlu między państwami Europy Środkowo-Wschodniej

Postanowiono również podzielić towary na kilka grup ze względu na ich "wrażliwość" rynkową. Przykładowo artykuły rolno-spożywcze uznano za najbardziej wrażliwe dlatego cła na te towary miały zostać jedynie zredukowane, natomiast towary przemysłowe miały przechodzić stopniowo całkowite zniesienie oclenia.

Charakterystyka porozumienia

CEFTA nie jest organizacją funkcjonującą w sposób typowy dla takich zrzeszeń wielu krajów jakie znamy obecnie (np. Unia Europejska). Porozumienie to nie ma rozbudowanej struktury (brak organu administracyjnego) oraz innych, większych uprawnień. Nie posiada własnego kapitału oraz możliwości prowadzenia negocjacji międzynarodowych na własną rękę. Decyzje podejmują reprezentanci wszystkich państw członkowskich.

Skład porozumienia zmieniał się na przestrzeni lat i do organizacji dołączyły kolejne państwa takie jak: Słowenia (1996), Rumunia (1997), Bułgaria (1999), Chorwacja (2003) i Macedonia (2006). W 2007 roku porozumienie podpisała: Albania, Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Czarnogóra, Serbia oraz UNMIK.

Dla wielu krajów przynależność do Cefty miała na celu ustabilizowanie handlu międzynarodowego i sprawdzenie umiejętności kooperacji z innymi krajami przez co stał się to kamień milowy i pewnego rodzaju przygotowanie do wejścia w bardziej rozbudowaną formę współpracy gospodarczej jaką jest Unia Europejska. Dlatego państwa, które do niej wstąpiły opuszczają Ceftę.

Skutki działalności CEFTA

Zdecydowanie można stwierdzić, że podpisanie porozumienia przyniosło państwom byłego bloku wschodniego wiele korzyści takich jak np.:

• Ciągły wzrost wymiany handlowej pomiędzy państwami będącymi członkami porozumienia - pięciokrotny wzrost importu do UE z krajów Cefty w latach 1986-1995 (Zajączkowska-Jakimiak 2002, s.105).
• Poprawa sytuacji na krajowych rynkach i nabycie umiejętności prowadzenia współpracy gospodarczej
• Krótszy czas wdrażania nowych państw po przystąpieniu do Unii Europejskiej
• Pojawienie się nowych rynków zbytu oraz dostęp do nowych źródeł zaopatrzenia dla producentów i przedsiębiorstw handlowych (Fronczek 2013, s.162).

Mimo tego, że jednym z głównych założeń porozumienia było zniesienie ceł na towary niektóre państwa bałkańskie zaczęły wykorzystywać je jako narzędzie służące wywarciu politycznego nacisku. Przykładowo Kosowo wprowadziło w 2018 roku Jak podaje J. Muś funkcjonowanie Cefty odzwierciedla problemy polityczne trapiące cały region oraz utrudniające jego integrację z Unią Europejską (CEFTA-rozwój... 2019)

Korzyści wynikające z przynależności do CEFTA

• Przynależność do CEFTA przyczyniła się do znacznego wzrostu wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Dzięki zniesieniu ceł i ograniczeń handlowych, firmy z krajów członkowskich zyskały łatwiejszy dostęp do rynków innych państw członkowskich. To z kolei sprzyjało wzrostowi eksportu i importu, co miało pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy regionu.
• Przynależność do CEFTA przyczyniła się również do poprawy sytuacji na rynkach krajowych. Konkurencja z firm z innych państw członkowskich skłoniła przedsiębiorców do podnoszenia jakości produktów i usług, obniżania cen oraz wprowadzania innowacji. To z kolei korzystnie wpłynęło na konsumentów, którzy mieli większy wybór i dostęp do lepszych produktów i usług.
• Przynależność do CEFTA stanowiła również ważny krok w przygotowaniu państw członkowskich do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. W ramach CEFTA kraje członkowskie miały możliwość zbliżenia się do standardów i regulacji obowiązujących w UE, co ułatwiało proces integracji gospodarczej i legislacyjnej.
• CEFTA odegrała istotną rolę jako platforma przygotowawcza dla państw członkowskich w drodze do członkostwa w UE. Państwa członkowskie miały okazję uczyć się od siebie, wymieniać doświadczeniami i wspólnie pracować nad harmonizacją prawa i standardów gospodarczych. Dzięki temu, proces integracji z Unią Europejską był łatwiejszy i bardziej efektywny.

Cefta — artykuły polecane

EFTA — Traktat Rzymski — Unia Europejska — Europejski obszar gospodarczy — Unia — NAFTA — OECD — G5 — Embargo

Bibliografia

• Fronczak M. (2013), Tendencje w polskim handlu zagranicznym na tle handlu światowego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr.57, nr 756
• Muś J. (2019), CEFTA: rozwój i bariery w handlu zagranicznym, Instytut Europy Środkowej, Nr 76
• Skodlarski J. (2012), Historia gospodarcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Szpak J. (2001), Historia gospodarcza powszechna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Zajączkowska-Jakimiak S. (2002), Stosunki gospodarcze Unii Europejskiej z CEFTA i Mercosur, Gospodarka Narodowa - Polish Journal of Economics, nr 3/2002 vol. 174

Autor: Anna Zaremba