Skala Likerta

Skala likerta jest to praktyczny sposób na poznanie opinii ludzi w sondażach oraz badaniach społecznych. Opiera się na stwierdzeniach powiązanych ze zjawiskiem jakie badamy.

TL;DR

Skala Likerta to narzędzie stosowane do pomiaru postaw w badaniach społecznych. Respondenci wybierają jedną z kategorii odpowiadając na stwierdzenia. Skala może być pięciostopniowa lub siedmiostopniowa. Skala Likerta pozwala wykrywać małe różnice w postawach. Tworzenie skali wymaga wyboru stwierdzeń, przyporządkowania im wartości liczbowych i sprawdzenia jednowymiarowości. Skala Likerta może być normalizowana za pomocą różnych metod. Przykładowe warianty odpowiedzi to: zdecydowanie się nie zgadzam, raczej się nie zgadzam, nie mam zdania, raczej się zgadzam, zdecydowanie się zgadzam.

Opis

Nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego badacza społecznego, założyciela Instytutu Badań Społecznych - Rensisa Likerta (1903-1981). Miał on na celu przełamanie ograniczeń skal prostych w 1932 roku.

Skala Likerta jest najczęściej stosowanym narzędziem pomiaru postaw. Decyduje o tym prostota budowy skali, możliwości dostrzeżenia wielu aspektów zjawiska, które badamy, zasady sprawdzania jednowymiarowości oraz dogodność używania formy zmiennej syntetycznej (Metodologiczne problemy zastosowania skali Likerta w badaniach postaw wobec bezrobocia, 2013)

Skala ta w metodologii badań społecznych jest pięciostopniowa i stosuje się ją w wywiadach kwestionariuszowych i kwestionariuszach ankiet. Jest to skala szacunkowa i zależnościowa. Na tle innych skal prostych wyróżnia ją wielopozycyjność. Nie bazuje ona bowiem na jednej pozycji testowej, ale na szeregu połączonych ze sobą opcji, które tworzą jednorodny konstrukt. Przez to docelowym celem skali miał być pomiar pośredni. W badaniach kierunku i siły postaw powinno się stosować wyłącznie skale wielopozycyjne, gdyż są one zbyt złożone, żeby zmierzyć je za pomocą pojedynczej skali. Używanie skali Literta pozwala wykrywać nawet małe różnice w postawach, które są badane.

Na skali Likerta respondenci dokonują wyboru jednej z kategorii odpowiadając na dane stwierdzenie (zwykle są to kolejne liczby naturalne, od kilku do kilkunastu pozycji). Dowolny jest dobór źródeł, na których podstawie są one przygotowywane. Może być to wiedza na temat problemu, literatura przedmiotu, doświadczenie badacza, wyniki badań empirycznych lub informacje pochodzące z mediów. Zgodnie z operacyjną teorią pomiaru możemy traktować te liczby jako wyniki pomiaru na skali przedziałowej, jeżeli zostaną odpowiednio zaagregowane i przekształcone, oraz jeżeli metody pomiaru zapewniają, że różnice na skali odpowiadają w przybliżeniu różnicom w natężeniu cech psychologicznych Potrzeba jednak zastosowania trafnego i rzetelnego narzędzia pomiaru (Operacjonalizacja i skalowanie w ilościowych badaniach społecznych, 2011)

Tworzenie

Na konstrukcję skali składa się kilka zasadniczych etapów.

• Na początku wskazuje się stwierdzenia odnoszące się do aspektów interesującego nas zjawiska (w zakresie mierzonej cechy). Respondenci mają za zadanie ustosunkować się do każdego stwierdzenia, co polega na zakreśleniu stopnia w jakim je akceptują. Mają do wyboru skalę porządkową, najczęściej pięciostopniową lub siedmiostopniową, opisaną liczbowo lub werbalnie. Mniejszą, dwu lub trzystopniową należy uznać za niewystarczalną, natomiast zbyt duże zwiększenie rozpiętości skali ujemnie wpływa na odpowiednią percepcję wartości pozycji u respondentów. Wybór zbioru stwierdzeń, które będą się składały na skalę może opierać się na kryteriach definicyjnych postawy oraz na efektach badań empirycznych.
• Po przeprowadzeniu pomiaru (badań) dokonuje się kolejnych działań konstrukcyjnych. Odpowiedziom przyporządkowuje się wartości liczbowe tak, aby rosły zgodnie z kierunkiem definiowanej cechy oraz jej charakterem. Nadawanie punktacji bazuje na założeniu, że kształtuje się ona na kontinuum nastawienia co do obiektu postawy.
• Następnym krokiem jest sprawdzenie założonej jednowymiarowości. Sumuje się punkty uzyskane przez respondentów i tworzy dwie grupy porównawcze. Są to: dolna i górna ćwiartka, a zatem 25% badanych, którzy osiągnęli najniższe i najwyższe sumy ogólne. Taki podział pozwala na analizę mocy dyskryminacyjnej dowolnej pozycji skali. Stwierdzenie powinno znaleźć się w skali, jeśli różnica między średnimi ocen w dolnej i górnej grupie jest istotna statystycznie. To znaczy, że różnicuje postawy, dlatego, że inaczej reagowali na nie respondenci nastawieni pozytywnie i negatywnie.
• Po dokonaniu korekty dokonuje się analizy danych poprzez określenie liczby punktów jakie zdobyli respondenci lub wybór grupy, która określa siłę postawy oraz jej kierunek. W taki sposób otrzymana skala Likerta uznana zostaje za skalę interwałową. (Metodologiczne problemy zastosowania skali Likerta w badaniach postaw wobec bezrobocia, 2013)

Normalizacja skali Likerta

Celem normalizacji w statystyce jest odebranie naturalnych jednostek zmiennym. Aby można było tym samym mówić o porównywalności mierzonych pozycji należy otrzymane wyniki unormować, sprowadzić do możliwej do porównania postaci. W literaturze istnieje wiele podziałów metod normujących. Najpopularniejszymi jednak są:

• standaryzacja,
• unitaryzacja,
• przekształcanie ilorazowe,
• metody rangowe.

Wybór procedury normowania będzie zależał od typu skali, dzięki której przeprowadza się pomiar i zbiera dane. Dobór metody tym samym zależy od skali pomiaru zmiennych wejściowych, jaką wykorzystaliśmy. Dopuszczalne przekształcenia normalizujące determinuje typ skali pomiaru. W literaturze można spotkać stwierdzenia, mówiące o tym, że normalizację można stosować tylko dla zmiennych, które są mierzone na silnych skalach. Argumentem który to potwierdza jest stwierdzenie, że skoro poprzez te skale nie można rozważać o relacjach różnic, równości, stosunków oraz przedziałów to nie można również prowadzić analiz porównawczych. W tym podejściu jednak pomija się metody rangowe, które są stosowane w normalizacji na skali porządkowej. Jeżeli uzyskane zostaną pomiary na skali porządkowej można rozważyć relacje większości i mniejszości, co pozwala na przeprowadzenie analizy porównawczej. Procedura normowania w metodach rangowych polega na uszeregowaniu obiektów co do kryterium porządkującego, które zostało przyjęte mając na uwadze daną zmienną. Kolejno wariantom zmiennej przydzielane są rangi, czyli wartości liczbowe (Własności 5 - i 7 - stopniowej skali Likerta w konketście normalizacji zmiennych metodą Kaufmana i Rousseeuwa, 2015)

Przykładowe warianty odpowiedzi

1. zdecydowanie się nie zgadzam,

2. raczej się nie zgadzam,

3. nie mam zdania,

4. raczej się zgadzam,

5. zdecydowanie się zgadzam.

Skala Likerta — artykuły polecane

Skala pomiaru — Socjometria — Dyferencjał semantyczny — Metody taksonomiczne — Pobieranie próby — Badania ilościowe — Poziom istotności — Ocena subiektywna — Technika Q-sort

Bibliografia

• Jezior J. (2013), Metodologiczne problemy zastosowania skali Likerta w badaniach postaw wobec bezrobocia, Przegląd socjologiczny, nr 62
• Tarka P. (2015), Własności 5 - i 7 - stopniowej skali Likerta w konketście normalizacji zmiennych metodą Kaufmana i Rousseeuwa, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 385
• Węziak-Białowolska D. (2011), Operacjonalizacja i skalowanie w ilościowych badaniach społecznych, Zeszyty Naukowe Instytut Statystyki i Demografii SGH, Nr 16

Autor: Martyna Robak