Niepewność

Niepewność - stan psychiczny polegający na braku pewności co do prawdziwości danego zdania lub skutków jakiegoś działania; brak pewności, bezpieczeństwa; wahanie.

Niepewność to zjawisko niemierzalne, jego mierzalną część nazywamy ryzykiem.

TL;DR

Niepewność to brak pewności co do prawdziwości zdania lub skutków działania. Może być obliczana jako ryzyko, zależne od prawdopodobieństwa i wielkości straty. Istnieją dwa rodzaje niepewności: "wiem czego nie wiem" i "nie wiem czego nie wiem". Niepewność występuje w teorii decyzji i ekonomii, gdzie podejmuje się decyzje w warunkach niepewności. Niepewność można interpretować w trzech wymiarach: behawioralnym, strukturalnym i procesualnym. Istnieją trzy rodzaje niepewności w odniesieniu do otoczenia: niepewność stanu, efektu i reakcji. Istnieją cztery poziomy niepewności: brak niepewności, poziom 1, poziom 2 i poziom 3.

Obliczanie ryzyka

R=P*V

• R - ryzyko,
• P - prawdopodobieństwo wystąpienia straty,
• V - wielkość straty

Rodzaje niepewności

Rodzaje niepewności:

1. "wiem czego nie wiem" - estymacja rozkładu prawdopodobieństwa jest teoretycznie możliwa, w praktyce jednak nie posiadamy odpowiednich danych, właściwego modelu matematycznego bądź wystarczającej mocy obliczeniowej
2. "nie wiem czego nie wiem" - w tym przypadku mówienie o prawdopodobieństwie jest bezcelowe

Niepewność w odniesieniu do:

• teorii decyzji - jest to sytuacja w której określone decyzje mogą spowodować różne skutki, w zależności od tego, który z możliwych stanów rzeczy zajdzie, jednocześnie nie są znane prawdopodobieństwa ich wystąpienia. Decyzjami podejmowanymi w warunkach niepewności nazywamy te decyzje, dla których rozkład prawdopodobieństwa konsekwencji dla przynajmniej jednego z elementów (tej decyzji) nie jest znany. W praktyce prawie zawsze w wypadku niepewności określa się prawdopodobieństwo subiektywne zaistnienia danej konsekwencji.
• ekonomii - jest to problem decyzyjny, w którym poszczególne decyzje powodują różne skutki, w zależności od tego, który z możliwych stanów rzeczy będzie miał miejsce. Przeciwieństwie jednak do teorii decyzji, ekonomiści zakładają najczęściej, że w decydent zna rozkład prawdopodobieństwa wystąpienia określonych stanów rzeczy (konsekwencji). Dlatego też w ekonomii rozwiązaniem problemu działania w warunkach niepewności jest - najczęściej - maksymalizacja wartości oczekiwanej, tzn. wybranie tego działania, którego wartość oczekiwana jest największa.

Wymiary niepewności

Niepewność można interpretować w trzech wymiarach:

1. Ujęcie behawioralnego, bazujące na wiedzy psychologicznej,
2. Ujęcie strukturalne ukazujące wewnętrzne komponenty oraz ich oddziaływania
3. Ujęcie Procesualne, ukazujące różnorodność niepewności.

Ujęcie behawioralne - interpretowane jest jako spójność będąca sumą zewnętrznych oraz wewnętrznych czynników wytwarzanych przez otoczenie. Rozróżniamy dwa rodzaje niepewności:

• Niepewność wewnętrzna - jest to stan subiektywnych odczuć podmiotu decyzyjnego dotyczący jego ograniczeń poznawczych, możliwości umysłu, zdolności, umiejętności oraz doświadczeń. Niepewność wewnętrzną dzielimy na wywnioskowaną bądź doświadczalną.

1. Niepewność wywnioskowana, powstaje na wskutek oceny wariantów problemu decyzyjnego. Zaburza określone zachowania.
2. Niepewność doświadczalna opiera się na intuicji, doświadczeniu oraz zasobach ukrytej wiedzy.

• Niepewność zewnętrzna, wynika z braków wiedzy spowodowanych ciągłą ewolucją otaczającego świata. Niepewność zewnętrzna może być: syngularna oraz dystrybutywna. Z połączenia niepewności zewnętrznej oraz wewnętrznej powstaje niepewność złożona.

Ujęcie strukturalne wyróżnia trzy rodzaje niepewności:

1. Podmiotową, spowodowana ograniczeniami poznawczymi, pozyskiwaniem informacji oraz właściwości strukturalnych systemu i jego dynamiki. Spowodowana ograniczonymi możliwościami umysłu ludzkiego do przetwarzania informacji w określonym czasie. Ograniczonej zdolności magazynowania informacji wynikających z możliwości naszego umysłu
2. Przedmiotową, wynika z ewolucji zasobów dynamiki kompetencji i umiejętności oraz utratą panowania i kontroli nad nimi.
3. Relacyjną, powstaje w wyniku kontaktu między otoczeniem a organizacją. Kształtuje ją dynamika zmian zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa i trudności w przewidywaniu postępowania grup zewnętrznych z nią związanych: dostawców, konsumentów, konkurentów, grup społecznych, instytucji rządowych, instytucji związkowych itp.

Ujęcie procesualne traktuje niepewność jako kontinuum gdzie na przeciwległych krańcach znajdują się całkowita niejasność a na drugim jasna przyszłość.

Niepewność w odniesieniu do otoczenia

F.J. Milliken wyróżnia trzy rodzaje niepewności w odniesieniu do otoczenia:

1. Niepewność stanu (niezrozumienie zdarzeń oraz kierunków rozwoju otoczenia, brak możliwości ich zmienienia),
2. Niepewność efektu (brak możliwości przewidywania zewnętrznych wpływów na organizację),
3. Niepewność reakcji (ukazuje rodzaje odpowiedzi na dynamikę otoczenia).

Niepewność obejmuje zmiany które trudno nam obliczyć oraz wydarzenia których nie możemy oszacować ze względu na małą informacji. Niepewność może być mierzalna

Poziom niepewności

Wyróżniamy następujące poziomy niepewności:

• Brak niepewności (pewność), występuje wtedy kiedy rezultaty mogą być przewidywalne z duża dokładnością np.: nauki przyrodnicze, prawa fizyki, matematyki.
• Poziom 1 (niepewność obiektywna), występuje wtedy kiedy rezultaty są przewidywalne a prawdopodobieństwo znane np.: gry hazardowe.
• Poziom 2 (niepewność subiektywna), w rezultacie możemy przewidzieć, lecz prawdopodobieństwo nieznane np.: wypadki losowe.
• Poziom 3, prawdopodobieństwo oraz rezultaty nie są znane np.: badania naukowe, inżynieria genetyczna.

Niepewność — artykuły polecane

Podatność — Warunki podejmowania decyzji — Sytuacja kryzysowa — Ryzyko — Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans — Kategoryzacja — Ryzyko ubezpieczeniowe — Teoria perspektywy — System informacji strategicznej

Bibliografia

• Grzesik K. (2015), Niepewność jako architekt kontekstu podejmowania decyzji menedżerskich, Marketing i Rynek, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław
• Janasz K. (2009), Ryzyko i niepewność w gospodarce - wybrane aspekty teoretyczne, Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania, nr 14
• Jędralska K., Czech A. (2011), O naturze niepewności i interpretacjach, Master of Business Administration, nr 3
• Matejun M., Szymańska K. (2013), Perspektywy rozwoju przedsiębiorczości w warunkach niepewności i ryzyka, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź
• Radzewicz A., Wiśniewski R. (2011), Niepewność rynku nieruchomości, Studia i Materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości, nr 1
• Sławiński A. (2006), Rynki finansowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Williams C., Smitch M., Young P. (2002), Zarządzanie ryzykiem a ubezpieczenia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Wróblewski D. (red.) (2015), Zarządzanie ryzykiem - przegląd wybranych metodyk, CNBOP - PIB, Józefów

Autor: Barbara Zbyrad, Maciej Jasiak