Umowa międzynarodowa

Umowa międzynarodowa - międzynarodowe porozumienie między podmiotami prawa międzynarodowego oraz państwami, zawarte w formie pisemnej, do którego jest stosowane prawo międzynarodowe. Jest ujęte w jednym lub kilku powiązanych dokumentach, niezależnie od ich konkretnej nazwy. Nazwa umowy międzynarodowej zależy bezpośrednio od jej cech formalnoprawnych lub przedmiotu danej umowy. Nazw traktat, układ, karta, pakt i Memorandum of Understanding najczęściej używa się przy umowach politycznych zawartych na szczeblu głów państw. Umowy międzynarodowe pomiędzy pozostałymi podmiotami prawa (np. organizacje międzynarodowe) najczęściej nazywane są porozumieniem lub protokołem.

Umowa międzynarodowa występuje jako obustronne oświadczenie woli organizacji lub innych podmiotów prawa międzynarodowego zawarte w uzgodnionej formie, która określa prawa i obowiązki każdego z podmiotów prawa i służy do wywołania ustalonych skutków prawnych. Tylko umowy w formie pisemnej są objęte zakresem postanowień konwencji wiedeńskich. Umowy w innych formach przekazu podlegają uregulowaniom prawa zwyczajnego.

Zgodnie z ustawą o umowach międzynarodowych Art. 2, poz. 3: "związanie umową międzynarodową obejmuje wszelkie czynności przewidziane w prawie międzynarodowym, a w szczególności w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, sporządzonej w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r (Dz. U. z 1990 r. poz. 439), w wyniku których Rzeczpospolita Polska staje się stroną tej umowy".

TL;DR

Umowa międzynarodowa to międzynarodowe porozumienie między podmiotami prawa międzynarodowego lub państwami, zawarte w formie pisemnej. Może mieć różne nazwy, takie jak traktat, układ, karta, pakt lub Memorandum of Understanding. Umowa zawiera prawa i obowiązki każdego z podmiotów i ma ustalone skutki prawne. Może być bilateralna (między dwoma podmiotami) lub multilateralna (wielostronna) i może dotyczyć różnych dziedzin, takich jak handel, polityka, wojsko, administracja czy współpraca społeczna. Umowa może wejść w życie, gdy wszystkie państwa uczestniczące wyrażą zgodę lub gdy jest określona data. Proces sporządzania umowy jest czasochłonny i obejmuje negocjacje, tymczasowe i ostateczne przyjęcie tekstu, a także ogłoszenie i rejestrację umowy. Umowa musi zawierać tytuł, preambułę, część merytoryczną, datę, miejsce, podpisy i pieczęcie stron.

Rodzaje umów międzynarodowych

Odnosząc się do ilości uczestniczących podmiotów wyróżnia się umowy:

• Bilateralne - umowy między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego;
• Multilateralne - umowy wielostronne.

Ze względu na formę partycypacji występują umowy:

• Zamknięte - nie istnieje możliwości przystąpienia nowych podmiotów do umowy;
• Warunkowo otwarte - jest wymagane spełnienie z góry określonych warunków lub wcześniejsza zgoda pozostałych stron umowy (kontrahentów);
• Półotwarte - umowy, warunkiem przystąpienia do których jest posiadanie określonej właściwości;
• Bezwarunkowo otwarte - zawiera dopuszczenie wejścia do umowy międzynarodowej w postaci klauzuli, która wymaga zatwierdzenia strony przyjmującej bez uzyskania zgody pozostałych kontrahentów.

Podmiot regulacji klasyfikuje umowy na:

• Gospodarcze - najczęściej umowy multilateralne dotyczące handlu i komunikacji międzynarodowej zawarte między państwami;
• Polityczne - sojusznicze umowy międzypaństwowe i traktaty o przyjaźni;
• Wojskowe;
• Administracyjne - najczęściej umowy dotyczące pomocy prawnej;
• Społeczne - umowy o współpracy w nauce, kulturze, edukacji i sztuce oraz ogólne umowy dotyczące ochrony praw człowieka.

Zawarcie umowy międzynarodowej

Postanowienia umowy międzynarodowej określają moment jej wejścia w życie. W przypadku gdy umowa nie określa daty lub nie przewiduje innej metody uzyskania ważności, zakłada się, że umowa będzie obowiązywać, gdy:

• wszystkie państwa uczestniczące wyrażą zgodę na związanie się z umową;
• data wejścia umowy w życie jest z góry określona bezpośrednio w umowie.

Etapy zawarcia umowy są następujące:

1. Negocjacje - dotyczy sporządzenia i uwiarygodnienia tekstu umowy. Jest wymagana zgoda 2/3 państw uczestniczących;
2. Tymczasowe przyjęcie tekstu - zwykle wprowadza się poprzez złożenie podpisów negocjatorów. Po przyjęciu tymczasowym nie można wprowadzić zmian do umowy;
3. Ostateczne przyjęcie - zwykle uchwala się w procesie ratyfikacji. Jeżeli ratyfikacja nie jest wymagana, umowa wchodzi w życie z momentem jej podpisania;
4. Wejście umowy międzynarodowej w życie - składa się z ogłoszenia umowy w dzienniku urzędowym i rejestracji w ONZ.

Sporządzenie umowy międzynarodowej

Sporządzenie i przygotowanie umowy międzynarodowej jest procesem czasochłonnym. Umowa musi zawierać następujące elementy<Kurczuk-Samodulska 2019, s. 13-24</ref>:

1. Tytuł - opis przedmiotu regulacji i stron przyjmujących umowę;
2. Preambuła - wstęp do umowy, zawierający przyczyny powstania dokumentu oraz określenie celów i zadań umowy;
3. Część merytoryczna - składa się z materialno - i formalnoprawnych postanowień, opisuje konkretne zagadnienia umowy. Kończy się wprowadzonymi klauzulami dotyczącymi publikacji, ratyfikacji i wejścia umowy w życie. Na tym etapie określa się czas obowiązywania umowy;
4. Data/Miejsce zawarcia umowy;
5. Niezbędnie podpisy;
6. Pieczęcie stron umowy.

Umowa międzynarodowa — artykuły polecane

Umowa cywilno-prawna — Umowa ustna — Klauzule abuzywne — Ogólne warunki ubezpieczenia — Wypowiedzenie umowy — Prawo pierwokupu — Czynność prawna — Operat szacunkowy — List intencyjny

Bibliografia

• Fon V. (2007), The formation of international treaties, Review of Law and Economics,  3 (1)
• Frankowska M. (2007), Prawo traktatów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa
• Glahn G. (2017), Law Among Nations: An Introduction to Public International Law, Routledge, Nowy Jork
• Kurczuk-Samodulska A. (2019), Umowy gospodarcze w przykładach i wzorach, C.H. Beck, Warszawa
• Kwiecień R. (2000), Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Łazowski A. (2011), Prawo międzynarodowe publiczne, C.H. Beck, Warszawa
• Nahlik S. (1971), Konwencja wiedeńska o prawie umów międzynarodowych, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa
• Nahlik S. (1976), Kodeks prawa traktatów, PWN, Warszawa
• UN (2013), Treaty Handbook, United Nations Publication, Nowy Jork
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych. Dz.U. 2000 nr 39 poz. 443
• Wyrozumska A. (2006), Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa

Autor: Viktoriia Prykhidko

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.