Zaniechanie

Zaniechanie to powstrzymanie się od działania, które na podstawie określonej normy prawnej powinno było nastąpić. Pod tym pojęciem rozumiemy wszelakie zaniedbania określonych, powierzonych obowiązków. Możemy rozpatrywać zaniechanie na wielu płaszczyznach. W dziedzinie finansów, w życiu codziennym czy nawet w przypadku zaniechań mających swoje odzwierciedlenie w przepisach kodeksu karnego.

TL;DR

Zaniechanie to brak wykonania działania, które powinno nastąpić zgodnie z normami prawnymi. Może dotyczyć różnych dziedzin, takich jak finanse czy prawo. Osoba odpowiedzialna za zobowiązanie jest winna jego wykonania, nawet jeśli powierza to innym. W przypadku zaniechania w finansach publicznych, sprawca może być pociągnięty do odpowiedzialności, a w przypadku zaniechania prawodawczego, chodzi o brak wydania odpowiednich regulacji. W prawie karnym, zaniechanie może być również traktowane jako przestępstwo, np. w przypadku groźby lub przemocy w celu zmuszenia do zaniechania określonych działań.

Definicja zaniechania

By dokładnie zdefiniować pojęcie jakim jest zaniechanie należy przede wszystkim odnieść się do pojęcia kluczowego jakim jest zobowiązanie. Zobowiązanie rozumiemy jako konieczność wykonania jakiegoś obowiązku przez dłużnika. Wierzyciel ma prawo żądać od osoby dłużnika wykonanie tego określonego świadczenia a dłużnik takie oto świadczenie musi spełnić. Taki jest wzorzec, jednak w rzeczywistości nie zawsze dochodzi do wykonania świadczenia. Stąd też możemy śmiało stwierdzić, że świadczenie może polegać zarówno na działaniu jak i na zaniechaniu. Dłużnik ma za zadanie wykonanie zobowiązanie zgodnie z ustaleniem. Takie współdziałanie przy wykonaniu zobowiązania tyczy się również osoby wierzyciela.

Ważne jest zaakcentowanie jednej kwestii, która to jasno określa, że zarówno działanie jak i zaniechanie jednego z dłużników solidarnych nie może szkodzić współdłużnikom. W sytuacji gdy poprzez działanie lub zaniechanie doszło do wyniknięcia szkody na skutek niewykonania lub też nienależytego wykonania określonego zobowiązania, nie zwalnia to z możliwości roszczenia o naprawienie takiej szkody. Nie tyczy się to treści zobowiązania z którego jednoznacznie wynika zupełnie coś innego.

Kolejną istotną informacją jest fakt iż osoba dłużnika jest odpowiedzialna za wykonanie zobowiązania nawet gdy powierza to innym osobom. Odpowiedzialność taka jest jak za własne działanie lub zaniechanie tego działania oraz zaniechanie osób pomagających w wykonaniu zobowiązania jak i tych osób którym zobowiązanie zostało powierzone.

W momencie gdy wykonanie świadczenia polegało na zaniechaniu wierzycielowi przysługuje prawo żądania wydania przez sąd upoważnienia, które jasno określa iż dłużnik jest zobowiązany do usunięcia na własny koszt wszystkiego co zostało zrobione wbrew określonego zobowiązania. Warto nadmienić, że wierzyciel taki zachowuje roszczenie o naprawienie szkody. (Kodeks cywilny 1964, s. 68, s. 73, s. 89, s. 97, s. 99)

Zaniechanie w ujęciu finansów publicznych

By stwierdzić zaniechanie w obrębie finansów publicznych konieczne jest stwierdzenie czy doszło do zaniechania obowiązku spoczywającego na osobie sprawcy. Jest to warunek obligatoryjny. Musimy jednoznacznie określić, że mamy styczność z obowiązkiem prawnym ujmowanym w przepisach prawnych. Na początku należy ustalić czy sprawcy był przypisany określony obowiązek odnoszący się do sfery finansów publicznych. Kolejno należy określić czas popełnienia zaniechania, przy czym należy pamiętać, że nie musi być wskazana jedna data dzienna. Może to przecież dotyczyć pewnego okresu czasu. Tak naprawdę o zaniechaniu możemy mówić już w momencie gdy istnieje możliwość wykonania jakiegoś poleconego obowiązku. Szeroko rozumiane zaniedbania powierzonych obowiązków mogą być właśnie definiowane jako zaniechanie działania osoby zobowiązanej do tego.

Odpowiedzialność niewykonania określonych obowiązków spoczywa na konkretnej osobie. "Sprawcą może być wyłącznie podmiot, któremu można postawić zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych". Odpowiedzialność taka tyczy się kierownika jednostki lub chociażby nawet pracownika jednostki. Osobie takiej oczywiście powierzono obowiązki w zakresie gospodarki finansowej i to właśnie jej mogą zostać postawione zarzuty naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Ustawowo czas zaniechania działania przez sprawcę określa się dzień następny po dniu finalnego terminu, w którym to określone wykonanie obowiązku powinno zostać wykonane.

Ciekawostka: w przypadku naruszenia finansów publicznych gdy dochodzi do zaniechania ustalenia należności Skarbu Państwa, spowodowane przez zaniedbania w kontroli zarządczej to odpowiedzialność taka za zaniechanie ustalenia takiej należności nie ustaje. (T.Bojkowski 2011, s. 38-40)

Zaniechanie prawodawcze (ustawodawcze)

Zaniechanie określane mianem prawodawczego oznacza określone zachowanie prawodawcy, który nie stworzył koniecznych regulacji lub stworzył niekompletne, niewystarczające pomimo obowiązującej powinności. W sytuacji niestworzenia regulacji możemy mówić o zaniechaniu właściwym, inaczej znanym jako absolutne, bezwzględne. Zaś w momencie niestworzenia kompletnej regulacji możemy mówić o zaniechaniu względnym, czyli zaniechaniu częściowym. Zaniechanie prawodawcze definiuje brak wydania aktu normatywnego. Warto podkreślić, że mówiąc o takim zaniechaniu rozumiemy każde niespełnienie obowiązku regulacyjnego. Zarówno kompletne niewykonanie jak i niewykonanie częściowe.

Zaniechanie a kodeks karny

• w przypadku czynu zabronionego: sprawca działał lub zaniechał działania do którego został zobligowany przez co popełnił go w miejscu gdzie doszło do działania/zaniechania działania
• odpowiedzialność za sprawstwo dotyczy również pełnomocnictwa w przypadku gdy ktoś swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie popełnienie czynu zabronionego-zatem nie tylko ta osoba która wykonuje określony czyn zabroniony
• jednoznacznie możemy stwierdzić przestępstwo o charakterze terrorystycznym gdy określone działanie danej osoby miało na celu zastraszenie wielu osób czy chociażby przymuszenia organu władzy publicznej do podjęcia lub też właśnie zaniechania określonych czynności
• osoba która używa przemocy względem innej lub grozi jej bezprawnie by zmusić ją do zaniechania podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
• żołnierz który posługuje się przemocą lub używa bezprawnej groźby by przeszkodzić w czynności służbowej lub po prostu zmusza do zaniechania określonej czynności służbowej podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 lub karze aresztu wojskowego

(Kodeks karny 1997, s. 2, s. 5, s. 49, s. 76, s. 130)

Zaniechanie — artykuły polecane

Oszczerstwo — Sankcja — Sądowy tytuł egzekucyjny — Zdolność prawna — Akty prawne — Interes prawny — Dane osobowe — Autorskie prawa osobiste — Czynność procesowa

Bibliografia

• Bojkowski T. (2011), Zaniechanie w dyscyplinie finansów publicznych, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia, nr 48
• Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Dz.U. 2005 nr 14 poz. 114
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny. Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553

Autor: Aleksandra Podlińska

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.