Unia personalna: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Dodanie MetaData Description) |
mNie podano opisu zmian |
||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''[[Unia]] personalna''' (łac. persona - osoba) jest to związek '''dwóch lub więcej''' państw, terytoriów, [[organizacja międzynarodowa|organizacji międzynarodowych]], kościelnych lub przedsiębiorstw posiadających wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy, przy zachowaniu przez te państwa odrębności prawnej, politycznej, a niekiedy także ustrojowej. Przeciwieństwem unii personalnej jest '''unia realna''', w której sprawy zagraniczne, militarne i dotyczące kwestii finansowych są prowadzone wspólnie (A. Anczykowa i in. 1997, s. 305-306). | |||
==TL;DR== | ==TL;DR== | ||
Artykuł omawia unie personalne, czyli związki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, kościołami lub przedsiębiorstwami, które mają wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy. Unie personalne były często zawierane w historii Polski, zwłaszcza z Litwą. Artykuł opisuje także unie personalne w kościele oraz na świecie, takie jak związek Wielkiej Brytanii z innymi państwami czy unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu. Artykuł wspomina również o unii personalnej w polskim prawie ochrony konkurencji oraz w grupach kapitałowych. | Artykuł omawia unie personalne, czyli związki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, kościołami lub przedsiębiorstwami, które mają wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy. Unie personalne były często zawierane w historii Polski, zwłaszcza z Litwą. Artykuł opisuje także unie personalne w kościele oraz na świecie, takie jak związek Wielkiej Brytanii z innymi państwami czy unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu. Artykuł wspomina również o unii personalnej w polskim prawie ochrony konkurencji oraz w grupach kapitałowych. | ||
| Linia 21: | Linia 6: | ||
==Unie personalne w historii Polski== | ==Unie personalne w historii Polski== | ||
Rzeczpospolita Polska już od początku swoich dziejów wchodziła w unie z różnymi sąsiadującymi państwami. Pierwsza taki związek został zawarty za panowania pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego na początku XI wieku. Jednak najwięcej unii w historii Polski było zawieranych z '''Litwą'''. Najważniejsze z nich to: | Rzeczpospolita Polska już od początku swoich dziejów wchodziła w unie z różnymi sąsiadującymi państwami. Pierwsza taki związek został zawarty za panowania pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego na początku XI wieku. Jednak najwięcej unii w historii Polski było zawieranych z '''Litwą'''. Najważniejsze z nich to: | ||
* '''Unia polsko-litewska zawarta w 1385 roku w Krewie''' | * '''Unia polsko-litewska zawarta w 1385 roku w Krewie''' - zawarta poprzez małżeństwo księcia Litwy Władysława Jagiełły z królową Polski Jadwigą. Głównym celem była wspólna walka z Zakonem Krzyżackim który coraz bardziej rozszerzał swoje terytorium poprzez regularne zajmowanie terytorium polskiego, | ||
* '''Unia horodelska z 1413 roku'''- wprowadziła odrębność państwa litewskiego oraz wprowadziła instytucję Wielkiego Księcia Litewskiego, | * '''Unia horodelska z 1413 roku''' - wprowadziła odrębność państwa litewskiego oraz wprowadziła instytucję Wielkiego Księcia Litewskiego, | ||
Unie te zniosło zawarcie w 1569 roku Unii Lubelskiej, która była już unią realną. Jej najważniejszym postanowieniem było wybieranie przez mieszkańców wspólnego króla w wolnej elekcji (N. Davies 2004, s. 125-128). | Unie te zniosło zawarcie w 1569 roku Unii Lubelskiej, która była już unią realną. Jej najważniejszym postanowieniem było wybieranie przez mieszkańców wspólnego króla w wolnej elekcji (N. Davies 2004, s. 125-128). | ||
===Unie personalne w kościele=== | ===Unie personalne w kościele=== | ||
W historii Polski zawierane były także unie pomiędzy instytucjami kościelnymi. Pierwszą unią, która odegrała istotną role była zawarta '''w 1821 roku''' unia, która połączyła arcybiskupstwo gnieźnieńskiego z biskupstwem w Poznaniu. Porozumienie to trwało przez 125 kiedy to w 1946 roku zostało zawieszone. "Unia ta zrodziła się w wyniku porozbiorowej sytuacji Kościoła w Polsce i stała się u swych podstaw m.in. środkiem uchronienia archidiecezji gnieźnieńskiej od całkowitej [[likwidacja|likwidacji]], do czego usilnie zmierzały czynniki pruskie, chcąc zatrzeć ślady wzniosłej kościelno-politycznej roli stolicy gnieźnieńskiej w dziejach | W historii Polski zawierane były także unie pomiędzy instytucjami kościelnymi. Pierwszą unią, która odegrała istotną role była zawarta '''w 1821 roku''' unia, która połączyła arcybiskupstwo gnieźnieńskiego z biskupstwem w Poznaniu. Porozumienie to trwało przez 125 kiedy to w 1946 roku zostało zawieszone. "Unia ta zrodziła się w wyniku porozbiorowej sytuacji Kościoła w Polsce i stała się u swych podstaw m.in. środkiem uchronienia archidiecezji gnieźnieńskiej od całkowitej [[likwidacja|likwidacji]], do czego usilnie zmierzały czynniki pruskie, chcąc zatrzeć ślady wzniosłej kościelno-politycznej roli stolicy gnieźnieńskiej w dziejach Polski" (M. Fąka 1981, s. 190). | ||
==Unie personalne na świecie == | <google>n</google> | ||
==Unie personalne na świecie== | |||
Współcześnie wiele związków między państwami na całym świecie ma charakter unii personalnej. Do najważniejszych z nich zalicza się: | Współcześnie wiele związków między państwami na całym świecie ma charakter unii personalnej. Do najważniejszych z nich zalicza się: | ||
* Związek Wielkiej Brytanii z państwami takimi jak m.in. Australia, Barbados, Kanada Jamajka- król/ królowa Wielkiej Brytanii jest uznawana również za władcę wszystkich związanych unią państw, | * Związek Wielkiej Brytanii z państwami takimi jak m.in. Australia, Barbados, Kanada Jamajka - król/ królowa Wielkiej Brytanii jest uznawana również za władcę wszystkich związanych unią państw, | ||
* Unia USA z Marianami Północnymi oraz Portoryko- są to państwa tzw. ''' "wspólnoty | * Unia USA z Marianami Północnymi oraz Portoryko - są to państwa tzw. ''' "wspólnoty USA" ''', uznają prezydenta USA jako swojego władcę, | ||
* Unia Francji i Monako- [[prezydent]] Francji jest uznawany za współwładcę Monako, | * Unia Francji i Monako- [[prezydent]] Francji jest uznawany za współwładcę Monako, | ||
* Unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu- ich wspólną głową jest urzędujący Papież. | * Unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu - ich wspólną głową jest urzędujący Papież. | ||
==Unia personalna w polskim prawie ochrony konkurencji == | |||
W polskim prawie ochrony [[konkurencja|konkurencji]] unia personalna polega na tym, że określone [[osoba fizyczna|osoby fizyczne]] pełnią w tym samym czasie określone funkcje w organach dwóch przedsiębiorstw. Wszystkie regulacje zawarte są w '''ustawie z dnia 16 lutego 2007 roku. o ochronie konkurencji i konsumentów''' i występuje tam w ramach pojęcia przejęcia kontroli. Przejęcie [[kontrola|kontroli]] w ustawie definiowane jest jako "wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub | ==Unia personalna w polskim prawie ochrony konkurencji== | ||
W polskim prawie ochrony [[konkurencja|konkurencji]] unia personalna polega na tym, że określone [[osoba fizyczna|osoby fizyczne]] pełnią w tym samym czasie określone funkcje w organach dwóch przedsiębiorstw. Wszystkie regulacje zawarte są w '''ustawie z dnia 16 lutego 2007 roku. o ochronie konkurencji i konsumentów''' i występuje tam w ramach pojęcia przejęcia kontroli. Przejęcie [[kontrola|kontroli]] w ustawie definiowane jest jako "wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców" (''[[Ustawa]] o ochronie konkurencji i konsumentów'' 2007, s. 3). | |||
==Unia personalna w grupie kapitałowej== | ==Unia personalna w grupie kapitałowej== | ||
Jednym z najważniejszych elementów powodujących spojenie grupy kapitałowej są zarówno '''więzi kapitałowe''', które odzwierciedlają istotny wpływ spółki nadrzędnej na pozostałe spółki (tzw. spółki zależne), jak i '''więzi personalne''', których źródłem w praktyce jest właśnie unia personalna. Zjawisko to jest specyficzne dla [[grupa kapitałowa|grup kapitałowych]] i raczej nie jest spotykane w pojedynczych przedsiębiorstwach. "Powstawanie więzi personalnych, ich charakter, rola jaka odgrywają w procesach integracji wewnątrz-organizacyjnej grup kapitałowych oraz fakt ich silnej współzależności od kultury organizacyjnej, zaufania i lojalności, występujących w strukturze organizacyjnej i społecznej grupy kapitałowej, stanowią relatywnie rzadko [[przedmiot badań]] rodzimych teoretyków zarządzania, zajmujących się problematyką [[zarządzanie zasobami ludzkimi|zarządzania zasobami ludzkimi]] czy zagadnieniami ładu | Jednym z najważniejszych elementów powodujących spojenie grupy kapitałowej są zarówno '''więzi kapitałowe''', które odzwierciedlają istotny wpływ spółki nadrzędnej na pozostałe spółki (tzw. spółki zależne), jak i '''więzi personalne''', których źródłem w praktyce jest właśnie unia personalna. Zjawisko to jest specyficzne dla [[grupa kapitałowa|grup kapitałowych]] i raczej nie jest spotykane w pojedynczych przedsiębiorstwach. "Powstawanie więzi personalnych, ich charakter, rola jaka odgrywają w procesach integracji wewnątrz-organizacyjnej grup kapitałowych oraz fakt ich silnej współzależności od kultury organizacyjnej, zaufania i lojalności, występujących w strukturze organizacyjnej i społecznej grupy kapitałowej, stanowią relatywnie rzadko [[przedmiot badań]] rodzimych teoretyków zarządzania, zajmujących się problematyką [[zarządzanie zasobami ludzkimi|zarządzania zasobami ludzkimi]] czy zagadnieniami ładu korporacyjnego" (M. Burchard-Dziubińska i in. 2017, s. 196). | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Korupcja]]}} — {{i5link|a=[[Interesariusze]]}} — {{i5link|a=[[Samoorganizacja]]}} — {{i5link|a=[[Lobbing]]}} — {{i5link|a=[[Trzeci sektor]]}} — {{i5link|a=[[Dyplomacja]]}} — {{i5link|a=[[Święta krowa]]}} — {{i5link|a=[[Światowa Organizacja Handlu]]}} — {{i5link|a=[[Unia celna]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | |||
* Borkowska U. (2011), ''Dynastia Jagiellonów w Polsce'', Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa | |||
* Borkowska U. (2011), ''Dynastia Jagiellonów w Polsce'', Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa | * Burchard-Dziubińska M. (red.) (2017), ''Studia Ekonomiczne regionu łódzkiego'', Wydawnictwo Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi, Łódź | ||
* Burchard-Dziubińska M. (red) (2017), '' | * Davies N. (2004), ''Boże Igrzysko - historia Polski'', Wydawnictwo Znak, Kraków | ||
* Davies N. (2004), ''Boże Igrzysko- historia Polski'', Wydawnictwo Znak, Kraków, | * Drabik L. (red.) (2019), ''Słownik języka polskiego PWN'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
* Fąka M. (1981), ''[ | * Fąka M. (1981), ''[https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Prawo_Kanoniczne_kwartalnik_prawno_historyczny/Prawo_Kanoniczne_kwartalnik_prawno_historyczny-r1981-t24-n1_2/Prawo_Kanoniczne_kwartalnik_prawno_historyczny-r1981-t24-n1_2-s189-236/Prawo_Kanoniczne_kwartalnik_prawno_historyczny-r1981-t24-n1_2-s189-236.pdf Unia personalna Gniezno-Poznań w świetle źródeł prawnohistorycznych]'', Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny, nr 24/1-2 | ||
* Kiryk F., Ryś J. (2002), ''Wielka historia Polski 1320-1506'', Wydawnictwo Pinnex, Kraków | * Fogra (1995), ''Popularna Encyklopedia Powszechna'', Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków | ||
* | * Kiryk F., Ryś J. (2002), ''Wielka historia Polski 1320-1506'', Wydawnictwo Pinnex, Kraków | ||
* ''Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20070500331 Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331] | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Justyna Niemiec}} | {{a|Justyna Niemiec}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Państwo]] | ||
{{msg:law}} | {{msg:law}} | ||
{{#metamaster:description|Unia personalna to związek państw lub organizacji, które mają wspólnego monarchę/prezydenta i utrzymują własne tożsamości. Przeciwieństwo unii realnej.}} | {{#metamaster:description|Unia personalna to związek państw lub organizacji, które mają wspólnego monarchę/prezydenta i utrzymują własne tożsamości. Przeciwieństwo unii realnej.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 22:54, 8 sty 2024
Unia personalna (łac. persona - osoba) jest to związek dwóch lub więcej państw, terytoriów, organizacji międzynarodowych, kościelnych lub przedsiębiorstw posiadających wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy, przy zachowaniu przez te państwa odrębności prawnej, politycznej, a niekiedy także ustrojowej. Przeciwieństwem unii personalnej jest unia realna, w której sprawy zagraniczne, militarne i dotyczące kwestii finansowych są prowadzone wspólnie (A. Anczykowa i in. 1997, s. 305-306).
TL;DR
Artykuł omawia unie personalne, czyli związki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, kościołami lub przedsiębiorstwami, które mają wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy. Unie personalne były często zawierane w historii Polski, zwłaszcza z Litwą. Artykuł opisuje także unie personalne w kościele oraz na świecie, takie jak związek Wielkiej Brytanii z innymi państwami czy unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu. Artykuł wspomina również o unii personalnej w polskim prawie ochrony konkurencji oraz w grupach kapitałowych.
Unie personalne w historii Polski
Rzeczpospolita Polska już od początku swoich dziejów wchodziła w unie z różnymi sąsiadującymi państwami. Pierwsza taki związek został zawarty za panowania pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego na początku XI wieku. Jednak najwięcej unii w historii Polski było zawieranych z Litwą. Najważniejsze z nich to:
- Unia polsko-litewska zawarta w 1385 roku w Krewie - zawarta poprzez małżeństwo księcia Litwy Władysława Jagiełły z królową Polski Jadwigą. Głównym celem była wspólna walka z Zakonem Krzyżackim który coraz bardziej rozszerzał swoje terytorium poprzez regularne zajmowanie terytorium polskiego,
- Unia horodelska z 1413 roku - wprowadziła odrębność państwa litewskiego oraz wprowadziła instytucję Wielkiego Księcia Litewskiego,
Unie te zniosło zawarcie w 1569 roku Unii Lubelskiej, która była już unią realną. Jej najważniejszym postanowieniem było wybieranie przez mieszkańców wspólnego króla w wolnej elekcji (N. Davies 2004, s. 125-128).
Unie personalne w kościele
W historii Polski zawierane były także unie pomiędzy instytucjami kościelnymi. Pierwszą unią, która odegrała istotną role była zawarta w 1821 roku unia, która połączyła arcybiskupstwo gnieźnieńskiego z biskupstwem w Poznaniu. Porozumienie to trwało przez 125 kiedy to w 1946 roku zostało zawieszone. "Unia ta zrodziła się w wyniku porozbiorowej sytuacji Kościoła w Polsce i stała się u swych podstaw m.in. środkiem uchronienia archidiecezji gnieźnieńskiej od całkowitej likwidacji, do czego usilnie zmierzały czynniki pruskie, chcąc zatrzeć ślady wzniosłej kościelno-politycznej roli stolicy gnieźnieńskiej w dziejach Polski" (M. Fąka 1981, s. 190).
Unie personalne na świecie
Współcześnie wiele związków między państwami na całym świecie ma charakter unii personalnej. Do najważniejszych z nich zalicza się:
- Związek Wielkiej Brytanii z państwami takimi jak m.in. Australia, Barbados, Kanada Jamajka - król/ królowa Wielkiej Brytanii jest uznawana również za władcę wszystkich związanych unią państw,
- Unia USA z Marianami Północnymi oraz Portoryko - są to państwa tzw. "wspólnoty USA" , uznają prezydenta USA jako swojego władcę,
- Unia Francji i Monako- prezydent Francji jest uznawany za współwładcę Monako,
- Unia Stolicy Apostolskiej i Watykanu - ich wspólną głową jest urzędujący Papież.
Unia personalna w polskim prawie ochrony konkurencji
W polskim prawie ochrony konkurencji unia personalna polega na tym, że określone osoby fizyczne pełnią w tym samym czasie określone funkcje w organach dwóch przedsiębiorstw. Wszystkie regulacje zawarte są w ustawie z dnia 16 lutego 2007 roku. o ochronie konkurencji i konsumentów i występuje tam w ramach pojęcia przejęcia kontroli. Przejęcie kontroli w ustawie definiowane jest jako "wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców" (Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007, s. 3).
Unia personalna w grupie kapitałowej
Jednym z najważniejszych elementów powodujących spojenie grupy kapitałowej są zarówno więzi kapitałowe, które odzwierciedlają istotny wpływ spółki nadrzędnej na pozostałe spółki (tzw. spółki zależne), jak i więzi personalne, których źródłem w praktyce jest właśnie unia personalna. Zjawisko to jest specyficzne dla grup kapitałowych i raczej nie jest spotykane w pojedynczych przedsiębiorstwach. "Powstawanie więzi personalnych, ich charakter, rola jaka odgrywają w procesach integracji wewnątrz-organizacyjnej grup kapitałowych oraz fakt ich silnej współzależności od kultury organizacyjnej, zaufania i lojalności, występujących w strukturze organizacyjnej i społecznej grupy kapitałowej, stanowią relatywnie rzadko przedmiot badań rodzimych teoretyków zarządzania, zajmujących się problematyką zarządzania zasobami ludzkimi czy zagadnieniami ładu korporacyjnego" (M. Burchard-Dziubińska i in. 2017, s. 196).
| Unia personalna — artykuły polecane |
| Korupcja — Interesariusze — Samoorganizacja — Lobbing — Trzeci sektor — Dyplomacja — Święta krowa — Światowa Organizacja Handlu — Unia celna |
Bibliografia
- Borkowska U. (2011), Dynastia Jagiellonów w Polsce, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
- Burchard-Dziubińska M. (red.) (2017), Studia Ekonomiczne regionu łódzkiego, Wydawnictwo Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi, Łódź
- Davies N. (2004), Boże Igrzysko - historia Polski, Wydawnictwo Znak, Kraków
- Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Fąka M. (1981), Unia personalna Gniezno-Poznań w świetle źródeł prawnohistorycznych, Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny, nr 24/1-2
- Fogra (1995), Popularna Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków
- Kiryk F., Ryś J. (2002), Wielka historia Polski 1320-1506, Wydawnictwo Pinnex, Kraków
- Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331
Autor: Justyna Niemiec
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
