Bezrobocie strukturalne

Bezrobocie strukturalne - w literaturze można znaleźć dwa ujęcia tego typu bezrobocia: w znaczeniu wąskim i szerokim.

TL;DR

Bezrobocie strukturalne dotyczy niedopasowania popytu na pracę i podaży siły roboczej. Może to wynikać z rozwoju technologii, zmian w sektorach przemysłu, niedopasowania systemu szkolnictwa do rynku pracy. Jest trudne do zwalczenia, ponieważ wymaga zmiany kwalifikacji i wykształcenia. Bezrobocie strukturalne jest częścią szerszego ujęcia bezrobocia, które obejmuje także bezrobocie frykcyjne i instytucjonalne.

Bezrobocie w ujęciu wąskim (sensu stricto)

Jest związane z niedopasowaniem struktury popytu na pracę oraz podaży siły roboczej w zestawieniu kwalifikacyjnym, gałęziowym, branżowym, poziomów wykształcenia zawodowego oraz rozmieszczenia terytorialnego (głównie dotyczy to rozmieszczenia regionalnego). Zjawisko to może stanowić wypadkową zmian w popycie konsumentów czy też występować na skutek upadku lub rozkwitu pewnych sektorów przemysłu. Wspominana recesja czy rozwój może być spowodowana wprowadzaniem nowych technologii zastępujących pracę ludzi (na przykład nowoczesne linie technologiczne, ewolucja struktury produkcji). Innymi słowy oznacza to, iż pewne gałęzie gospodarki przeżywają kryzys i następuje tam redukcja miejsc pracy, zaś inne rozwijają się i są gotowe zatrudnić nowych pracowników. Niedopasowanie systemu szkolnictwa do zapotrzebowania rynku pracy również może prowadzić do występowania tego typu bezrobocia. Ludzie pozostają bez pracy, mimo zgłaszanej chęci do jej podjęcia, ponieważ wolne etaty oferowane przez pracodawców nie odpowiadają kwalifikacjom jakie oni posiadają.

W każdej gospodarce utrzymuje się pewien poziom niedopasowań strukturalnych. Wynika to z tego, że pracownicy nie są doskonale mobilni - zarówno pod względem zawodowym jak i geograficznym. W Polsce zjawisko bezrobocia strukturalnego pojawiło się, gdy rozpoczęła się restrukturyzacja głównych sektorów przemysłu, takich jak: górnictwo, hutnictwo a także na skutek likwidacji Polskich Gospodarstw Rolnych (PGR-ów). Bezrobocie strukturalne może trwać latami, aż do momentu kiedy pracownicy osiągną nowe kwalifikacje wymagane do podjęcia innej pracy. Bezrobocie tego typu stanowi największy problem w regionach gdzie głównie rozwinięta jest tylko jedna gałąź przemysłu np. górnictwo czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie strukturalne dotyka osoby, których wykształcenie i kwalifikacje są niewystarczające na sprostanie wymaganiom stawianym przez pracodawców. Ale są też takie przypadki, w których ofiarami bezrobocia strukturalnego stają się bardzo dobrze wykwalifikowani pracownicy. Do takich problemów należy np. zmiana lokalizacji przedsiębiorstwa czy wahania w gustach konsumentów. Bardzo trudno jest zwalczyć ten rodzaj bezrobocia, ponieważ w przeciwieństwie do bezrobocia frykcyjnego ma ono charakter trwały. Trwałość niedopasowań wynika z wysokich kosztów związanych z tym, że osoba dotknięta tego typu bezrobociem jest zmuszona do zmiany wyuczonego zawodu, miejsca zamieszkania czy też podniesienia swoich kwalifikacji i wykształcenia, aby zwiększyć szanse na zdobycie zatrudnienia.(Samuelson Nordhaus, 1996, s. 340)

Bezrobocie w ujęciu szerokim (sensu largo)

Obejmuje bezrobocie frykcyjne, bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu oraz bezrobocie instytucjonalne.

• Bezrobocie frykcyjne jest związane z naturalnym ruchem rynku pracy w gospodarce rynkowej. Zmiany na rynku pracy występują zarówno po stronie popytowej jak i podażowej. Cały czas zachodzą procesy, które generują miejsca pracy (rozwój, powstawanie nowych firm), ale też takie, które przyczyniają się do likwidacji istniejących miejsc pracy - zmuszają zwolnionych ludzi do poszukiwania nowego zatrudnienia. Na rynek pracy corocznie napływają nowi pracownicy (m.in. osoby, które zakończyły edukacje lub na przykład były do tej pory bierne zawodowo) i z niego odchodzą (np. osiągając wiek emerytalny)

W rezultacie zawsze jest pewna liczba wolnych miejsc pracy i pewna liczba osób poszukujących pracy, nawet w przypadku gdy różnica między podażą a popytem na prace jest równa zero.

• Bezrobocie instytucjonalne jest związane relacjami, przepisami i zachowaniami pracodawców, pracowników i bezrobotnych.(Haltiwanger, 1987, s. 610;Jarmołowicz, Woźniak 2005, s. 60) Instytucje rynku pracy są główną przyczyną powstawania tego rodzaju bezrobocia, są to między innymi zasiłki dla bezrobotnych i z opieki społecznej.

Kiedy mamy do czynienia z bezrobociem strukturalnym?

1. Jeśli występuje różnica pomiędzy popytem a podażą na konkretny rodzaj pracy,
2. W przypadku, gdy zdobyte wykształcenie, doświadczenie oraz posiadane kwalifikacje pracowników zwalnianych w jednych z gałęzi nie są odpowiednie/ wystarczające do podjęcia pracy w innej branży.
3. Pojawia się wtedy, gdy w danych regionach kraju lub gałęziach występuje stagnacja gospodarcza i młode pokolenia wchodzące na rynek pracy, gotowe do jej podjęcia nie mogą znaleźć zatrudnienia,

Przykład

Zecer - była to osoba, która w dawnych czasach składała książki z pojedynczych czcionek. Rozwój technologiczny związany z wytwarzaniem tych wyrobów sprawił, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, ponieważ nie było już dla nich pracy i musieli się przekwalifikować. Nastąpił spadek popytu na pracowników z przestarzałymi kwalifikacjami zawodowymi.

Z czego wynika nierównowaga pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę?

1. Niedostosowania poziomu i struktury kształcenia społeczeństwa do rzeczywistych potrzeb gospodarki i kultury narodowej - w wielu przypadkach prowadzi to do bezczynności zawodowej lub konieczności przekwalifikowywania się nawet tuż po ukończeniu studiów,
2. Restrukturyzacji lub likwidacji nieopłacalnych gałęzi produkcji - co prowadzi do przymusowej dezaktywizacji dużych grup społecznych. Przykładem może tutaj być np. zaprzestanie wydobywania węgla kamiennego.
3. Zmian w podaży zasobów siły roboczej spowodowanych czynnikami demograficznymi (Problemem jest np. wyż demograficzny ludności w wieku produkcyjnym lub migracje)

Bezrobocie strukturalne — artykuły polecane

Bezrobocie frykcyjne — Rodzaje bezrobocia — Bezrobocie — Przyczyny bezrobocia — Histereza — Ryzyko kadrowe — Inflacja strukturalna — Skutki migracji — Płaca realna

Bibliografia

• Batorska U. (2005), Rodzaje i struktura bezrobocia w Polsce, Przedsiębiorczość - edukacja nr 1
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Frączek M. (red.) (2017), Polityka rynku pracy. Teoria i praktyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kołodziejczak W., Wysocki F. (2013), Gospodarka narodowa
• Kucharski L. (2014), Bezrobocie równowagi w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Kwiatkowski E. (2002), Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa
• Mansfield E. (2002), Podstawy Makroekonomii. Zasady, przykłady, zadania, Placet, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Aneta Liszka;Zuzanna Opoń