Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Polecane artykuły
Władza wykonawcza Rząd Trybunał obrachunkowy Prezes Rady Ministrów Władza ustawodawcza Komisja Europejska Organy unii europejskiej Rzecznik Praw Obywatelskich Parlament Europejski

Wymiar sprawiedliwości Unii Europejskiej to struktura, którą tworzą:Trybunał Sprawiedliwości (ETS), Sąd Pierwszej Instancji oraz sądy wyspecjalizowane np. Sąd ds. Służby Publicznej Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy Traktatu paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali 18 kwietnia 1951r., który wszedł w życie w lipcu 1952r. Na mocy Traktatów Rzymskich podpisanych w 1957r. TS stał się wspólną instytucją dla Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EWEA). Następnie, po wejściu w życie Traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009r. i uzyskaniu przez UE osobliwości prawnej, instytucja ta funkcjonuje jako Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu.

Na mocy postanowień konwencji w sprawie niektórych instytucji wspólnych dla trzech Wspólnot z 1957r., stał się on podobnie jak Parlament Europejski organem wspólnym dla trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratom).

Trybunał Sprawiedliwości funkcjonuje zgodnie z postanowieniami:

• Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)
• Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
• Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA)
• Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

TL;DR

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest instytucją odpowiedzialną za kontrolę legalności aktów UE, wykładnię prawa UE, orzekanie w sporach między państwami członkowskimi i unijnymi urzędnikami oraz unieważnianie aktów prawnych niezgodnych z traktatami UE. Składa się z 28 sędziów, 11 rzeczników generalnych i pełni różne funkcje sądu, w tym międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Trybunał może obradować w różnych składach, w tym pełnym, Wielkiej Izbie i izbach złożonych z trzech lub pięciu sędziów.

Skład

W skład Trybunału wchodzi 28 sędziów (po jednym z każdego Państwa Członkowskiego) oraz 11 rzeczników generalnych, wybieranych:

• spośród osób o bezdyskusyjnej niezależności oraz mających kwalifikacje wymagane w ich państwach do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich lub będących prawnikami o cenionych kompetencjach
• za wspólnym porozumieniem rządów Państw Członkowskich
• po konsultacjach z komitetem, zadaniem którego jest ocenianie, czy kandydaci są odpowiedni do spełniania danej funkcji
• na okres 6 lat z możliwością reelekcji

Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie na okres 3 lat z możliwością reelekcji:

• Prezesa Trybunału, który reprezentuje TS oraz kieruje jego pracami, gwarantując prawidłowe funkcjonowanie służb instytucji oraz przewodniczy zgromadzeniom ogólnym członków Trybunału, posiedzeniom i obradom w największych składach orzekających (pełny skład i Wielka Izba)
• Wiceprezesa Trybunału, którego rolą jest wspieranie Prezesa Trybunału w wykonywaniu obowiązków oraz zastępowanie Prezesa w sytuacjach, kiedy Prezes nie może wykonywać swoich obowiązków, bądź jeśli stanowisko Prezesa Trybunału pozostaje nieobsadzone.

Rzecznik generalny wspomaga Trybunał, publicznie przedstawiając, w sposób całkowicie niezależny i bezstronny opinie prawne w sprawach zawisłych przed Trybunałem, przydzielonych Rzecznikowi zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Opinia rzecznika generalnego nie ma charakteru wiążącego.

Sekretarz Trybunału jest mianowany przez TS. Z upoważnienia Prezesa Trybunału, Sekretarz kieruje administracją Trybunału. Jest odpowiedzialny za zarządzanie personelem, przygotowanie i wykonanie budżetu. Ponadto, wspiera członków Trybunału we wszystkich czynnościach urzędowych.Również z upoważnienia Prezesa, Sekretarz przyjmuje i przekazuje wszelkie dokumenty, sprawuje nad nimi pieczę oraz dokonuje doręczeń przewidzianych w posiedzeniach. W sytuacjach, kiedy Sekretarz nie może uczestniczyć w posiedzeniach Trybunału, uzgadniane jest dla niego zastępstwo.

Służby Trybunału:

• podporządkowane bezpośrednio Prezesowi Trybunału: Służby Kontroli Wewnętrznej oraz
• podporządkowane Sekretarzowi Trybunału pod nadzorem Prezesa m.in.: Służby Lingwistyczne, Służby Protokolarne.

Kompetencje

Zadania Trybunału Sprawiedliwości to m.in.:

• kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej
• zagwarantowanie poszanowania prawa przez państwa członkowskie wynikającego z postanowień traktatów
• dokonywanie wykładni prawa UE na wniosek sądów krajowych
• unieważnianie aktów prawnych UE uznanych za niezgodne z traktatami UE lub prawami podstawowymi.

Trybunał Sprawiedliwości pełni funkcję sądu:

• międzynarodowego - rozpatruje spory między Państwami Członkowskimi wynikające ze stosowania prawa UE, a także spory wynikające z realizacji postanowień traktatowych
• konstytucyjnego - orzeka o zgodności z postanowieniami traktatowymi aktów prawnych Rady i Komisji Europejskiej (KE), aktów wydanych wspólnie przez Parlament Europejski (PE) i Rady, aktów prawnych PE oraz aktów Europejskiego Banku Centralnego (EBC), które mają skutki prawne w stosunku do osób trzecich
• administracyjnego - kontroluje legalność aktów prawa wspólnotowego
• apelacyjnego - w odniesieniu do orzeczeń SPI i części decyzji KE
• najwyższego - rozpatruje środki odwoławcze od wyroków Sądu i posiada uprawnienia odwoławcze w stosunku do określonej kategorii decyzji Komisji np. w zakresie ochrony konkurencji, w przypadku grzywny pieniężnej.

Jest to ostateczny arbiter w sporach dotyczących przestrzegania Traktatów Wspólnoty i ustawodawstwa na nich opartego. Ponadto rozstrzyga spory wnoszone przez unijnych urzędników przeciwko instytucjom unijnym.

Składy orzekające

Trybunał może obradować w:

• pełnym składzie - w przypadkach określonych w Statucie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwłaszcza, gdy orzeka z zdymisjonowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich lub o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania) oraz jeśli Trybunał uzna, że dana sprawa ma wyjątkowe znaczenie
• składzie Wielkiej Izby (15 sędziów) - na żądanie Państwa Członkowskiego lub instytucji, które są stroną w toczącym się postępowaniu oraz w sprawach szczególnie ważnych i skomplikowanych
• izbach złożonych z pięciu sędziów
• izbach złożonych z trzech sędziów.

W skład Wielkiej Izby wchodzą, dla każdej sprawy, Prezes oraz Wiceprezes Trybunału, trzej prezesi izb złożonych z pięciu sędziów, sędzia sprawozdawca oraz sędziowie w liczbie niezbędnej do osiągnięcia liczby piętnastu sędziów. W skład izb złożonych z trzech i pięciu sędziów wchodzą, dla każdej sprawy, prezes izby, sędzia sprawozdawca oraz sędziowie w liczbie niezbędnej do osiągnięcia, odpowiednio, liczby trzech i pięciu sędziów.

Bibliografia

• Dr Agata B. Capik, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, M.A.S. (European Integration), Executive M.B.I.-HSG
• Integracja europejska. Wstęp, pod red. K.A. Wojtaszczyka, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2006, s. 116-119
• System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, pod red. Anny Wyrozumskiej, Tom V, wydanie 2, Warszawa, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, 2010
• Tokarczyk Roman, Modelowanie wymiaru sprawiedliwości Unii Europejskiej na tle porównawczym, Studia Europejskie/Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, 2001, nr 3, s. 47-62

Autor: Magdalena Kuleta