Róża Luksemburg: Różnice pomiędzy wersjami
m (Infobox update) |
(LinkTitles.) |
||
| Linia 18: | Linia 18: | ||
'''Urodziła się 5 marca 1871 r. w rodzinie polskich żydów w Zamościu.''' Całe życia kulała ze względu na nieprawidłowo leczoną chorobę biodra. Zaraz po ukończeniu w 1887 r. gimnazjum żeńskie w Warszawie została członkiem pierwszej polskiej partii robotniczej ''„Proletariat”''. Dwa lata później była zmuszona wyjechać do niemieckiego Zurychu, gdyż za przynależność do nielegalnej organizacji groziła jej kara więzienia. W Niemczech Róża studiowała filozofię, historię, politykę, ekonomię i matematykę oraz w 1897 r. obroniła doktorat na temat uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. | '''Urodziła się 5 marca 1871 r. w rodzinie polskich żydów w Zamościu.''' Całe życia kulała ze względu na nieprawidłowo leczoną chorobę biodra. Zaraz po ukończeniu w 1887 r. gimnazjum żeńskie w Warszawie została członkiem pierwszej polskiej partii robotniczej ''„Proletariat”''. Dwa lata później była zmuszona wyjechać do niemieckiego Zurychu, gdyż za przynależność do nielegalnej organizacji groziła jej kara więzienia. W Niemczech Róża studiowała filozofię, historię, politykę, ekonomię i matematykę oraz w 1897 r. obroniła doktorat na temat uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. | ||
'''W 1897 r.''' z Leonem Jogichesem-Tyszką oraz Julianem Marchlewskim założyła ''Socjaldemokrację Królestwa Polskiego (SDKP)''. Celem SDKP były rewolucja proletariacka, obalenie kapitalizmu, likwidacja państw narodowych i rządy klasy robotniczej co znacząco różniło ją od założonej w 1882 r. Paryżu ''Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)'' dążącej do niepodległości kraju. Od 1898 r. Róża Luksemburg przebywała głównie w Berlinie. W tym samym roku wstąpiła do zalegalizowanej partii socjał-demokratycznej (SPD) oraz dość szybko została rzeczniczką lewego skrzydła partii, krytykując przy tym dość ostro niemiecki militaryzm i imperializm. W 1904 r. za obrazę cesarza Wilhelma II, trafiła na kilka miesięcy do więzienia. | '''W 1897 r.''' z Leonem Jogichesem-Tyszką oraz Julianem Marchlewskim założyła ''Socjaldemokrację Królestwa Polskiego (SDKP)''. Celem SDKP były rewolucja proletariacka, obalenie kapitalizmu, [[likwidacja]] państw narodowych i rządy klasy robotniczej co znacząco różniło ją od założonej w 1882 r. Paryżu ''Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS)'' dążącej do niepodległości kraju. Od 1898 r. Róża Luksemburg przebywała głównie w Berlinie. W tym samym roku wstąpiła do zalegalizowanej partii socjał-demokratycznej (SPD) oraz dość szybko została rzeczniczką lewego skrzydła partii, krytykując przy tym dość ostro niemiecki militaryzm i imperializm. W 1904 r. za obrazę cesarza Wilhelma II, trafiła na kilka miesięcy do więzienia. | ||
'''W latach 1905-1906''' była aktywną uczestniczką rewolucji w Warszawie oraz Petersburgu, za co została ponownie skazana, tym razem przez rosyjski sąd. Po powrocie na wolę w 1907 r. zaczęła wykładać ekonomię polityczną w szkole partyjnej SPD w Berlinie. Późniejszy prezydent Republiki Weimarskiej Friedrich Ebert był jej uczniem. | '''W latach 1905-1906''' była aktywną uczestniczką rewolucji w Warszawie oraz Petersburgu, za co została ponownie skazana, tym razem przez rosyjski sąd. Po powrocie na wolę w 1907 r. zaczęła wykładać ekonomię polityczną w szkole partyjnej SPD w Berlinie. Późniejszy [[prezydent]] Republiki Weimarskiej Friedrich Ebert był jej uczniem. | ||
<google>t</google> | <google>t</google> | ||
'''Po wybuchu I wojny światowej''', kiedy posłowie SPD opowiedzieli się za udzieleniem rządowi kredytów wojennych, Róża Luksemburg razem z Franzem Mehringiem i Clarą Zetkin założyli ''„Grupę Międzynarodową”'', do której przyłączył się wkrótce Karl Liebknecht, a w 1918 r. grupa przekształciła się w ''Związek Spartakusa''. Podczas wojny Róża Luksemburg spędziła ponad trzy lata w pruskich więzieniach w Poznaniu, Wrocławiu i Wronkach. | '''Po wybuchu I wojny światowej''', kiedy posłowie SPD opowiedzieli się za udzieleniem rządowi kredytów wojennych, Róża Luksemburg razem z Franzem Mehringiem i Clarą Zetkin założyli ''„Grupę Międzynarodową”'', do której przyłączył się wkrótce Karl Liebknecht, a w 1918 r. [[grupa]] przekształciła się w ''Związek Spartakusa''. Podczas wojny Róża Luksemburg spędziła ponad trzy lata w pruskich więzieniach w Poznaniu, Wrocławiu i Wronkach. | ||
'''11 listopada 1918 r.''' niemiecka delegacja podpisała bezwarunkową kapitulację Niemiec, a już 1 stycznia 1919 r. członkowie lewicowych ugrupowań, w tym też Związek Spartakusa utworzyli ''Komunistyczną Partię Niemiec (KPD)''. Autorką programu nowego stronnictwa była Luksemburg. Kilka dni po tym doszło do trwającego tydzień powstania robotników, w którym zginęło kilkaset osób, a '''15 stycznia 1919 r.''' Róża Luksemburg i Karl Liebknecht zostali aresztowani, a następnie zamordowani przez żołnierzy Freikorpsu. W oficjalnych komunikatach berlińskiej policji śmierć aktywistów przedstawiano jako skutek napaści rozwścieczonego tłumu<ref>Kończal K. 2017, s. 280-281</ref>. | '''11 listopada 1918 r.''' niemiecka [[delegacja]] podpisała bezwarunkową kapitulację Niemiec, a już 1 stycznia 1919 r. członkowie lewicowych ugrupowań, w tym też Związek Spartakusa utworzyli ''Komunistyczną Partię Niemiec (KPD)''. Autorką programu nowego stronnictwa była Luksemburg. Kilka dni po tym doszło do trwającego tydzień powstania robotników, w którym zginęło kilkaset osób, a '''15 stycznia 1919 r.''' Róża Luksemburg i Karl Liebknecht zostali aresztowani, a następnie zamordowani przez żołnierzy Freikorpsu. W oficjalnych komunikatach berlińskiej policji śmierć aktywistów przedstawiano jako skutek napaści rozwścieczonego tłumu<ref>Kończal K. 2017, s. 280-281</ref>. | ||
==Luksemburgizm a socjalizm== | ==Luksemburgizm a socjalizm== | ||
Działalność Róży Luksemburg stał się podstawą do pojawienia się specyficznej odmiany socjalizmu – '''Luksemburgizmu'''. Oto główne założenia tej teorii<ref>Löwy M. 2012, s. 299-310</ref><ref>Piskała K. 2012, s. 129-154</ref>: | Działalność Róży Luksemburg stał się podstawą do pojawienia się specyficznej odmiany socjalizmu – '''Luksemburgizmu'''. Oto główne założenia tej teorii<ref>Löwy M. 2012, s. 299-310</ref><ref>Piskała K. 2012, s. 129-154</ref>: | ||
* Poparcie dla demokracji, ale także postulat przeprowadzenia rewolucji tak szybko, jak tylko jest to możliwe. | * Poparcie dla demokracji, ale także postulat przeprowadzenia rewolucji tak szybko, jak tylko jest to możliwe. | ||
* System polityczny zbliżony do komunizmu rad, ale nie odrzuca on związków zawodowych czy przeprowadzania wyborów. Przypomina także trockizm, w związku ze swym sprzeciwem wobec totalitaryzmu rządu stalinowskiego, choć odrzuca reformistyczne postulaty nowoczesnej socjaldemokracji. | * [[System]] polityczny zbliżony do komunizmu rad, ale nie odrzuca on związków zawodowych czy przeprowadzania wyborów. Przypomina także trockizm, w związku ze swym sprzeciwem wobec totalitaryzmu rządu stalinowskiego, choć odrzuca reformistyczne postulaty nowoczesnej socjaldemokracji. | ||
* Wskazuje na niedemokratyczne błędy popełnione zarówno przez Lenina, jak i Trockiego. | * Wskazuje na niedemokratyczne błędy popełnione zarówno przez Lenina, jak i Trockiego. | ||
* Krytyka niektórych działań bolszewików, takich jak rozpędzenie Zgromadzenia Konstytucyjnego w styczniu 1918, poparcie dla rozparcelowania posiadłości feudalnych na komuny rolnicze oparta na oryginalnej koncepcji Marksa – „rewolucji w permanencji”. | * Krytyka niektórych działań bolszewików, takich jak rozpędzenie Zgromadzenia Konstytucyjnego w styczniu 1918, poparcie dla rozparcelowania posiadłości feudalnych na komuny rolnicze oparta na oryginalnej koncepcji Marksa – „rewolucji w permanencji”. | ||
* Luksemburgizm krytykował także pomysły Lenina na organizowanie partii rewolucyjnych, jak również koncepcję zdominowania ich przez kilku pozbawionych skrupułów liderów. | * Luksemburgizm krytykował także pomysły Lenina na [[organizowanie]] partii rewolucyjnych, jak również koncepcję zdominowania ich przez kilku pozbawionych skrupułów liderów. | ||
* Krytyka działaczy socjaldemokratycznej Drugiej Międzynarodówki. Zdaniem Róży Luksemburg, w wyniku wybuchu I wojny światowej – socjaldemokratyczne partie na świecie zdradziły klasę pracującą, wspierając burżuazję w prowadzeniu tego konfliktu zbrojnego. | * Krytyka działaczy socjaldemokratycznej Drugiej Międzynarodówki. Zdaniem Róży Luksemburg, w wyniku wybuchu I wojny światowej – socjaldemokratyczne partie na świecie zdradziły klasę pracującą, wspierając burżuazję w prowadzeniu tego konfliktu zbrojnego. | ||
Wersja z 23:12, 21 maj 2020
| Róża Luksemburg |
|---|
| Polecane artykuły |
Róża Luksemburg (właść. Rozalia Luxemburg, 5 marca 1871 - 15 stycznia 1919 w Berlinie) - polsko-niemiecki teoretyk marksizmu, filozof, ekonomista i publicysta, feministka. Jedna z najbardziej wpływowych postaci w niemieckiej i europejskiej rewolucyjnej lewicowej socjaldemokracji.
Biografia Róży Luksemburg
Urodziła się 5 marca 1871 r. w rodzinie polskich żydów w Zamościu. Całe życia kulała ze względu na nieprawidłowo leczoną chorobę biodra. Zaraz po ukończeniu w 1887 r. gimnazjum żeńskie w Warszawie została członkiem pierwszej polskiej partii robotniczej „Proletariat”. Dwa lata później była zmuszona wyjechać do niemieckiego Zurychu, gdyż za przynależność do nielegalnej organizacji groziła jej kara więzienia. W Niemczech Róża studiowała filozofię, historię, politykę, ekonomię i matematykę oraz w 1897 r. obroniła doktorat na temat uprzemysłowienia Królestwa Polskiego.
W 1897 r. z Leonem Jogichesem-Tyszką oraz Julianem Marchlewskim założyła Socjaldemokrację Królestwa Polskiego (SDKP). Celem SDKP były rewolucja proletariacka, obalenie kapitalizmu, likwidacja państw narodowych i rządy klasy robotniczej co znacząco różniło ją od założonej w 1882 r. Paryżu Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) dążącej do niepodległości kraju. Od 1898 r. Róża Luksemburg przebywała głównie w Berlinie. W tym samym roku wstąpiła do zalegalizowanej partii socjał-demokratycznej (SPD) oraz dość szybko została rzeczniczką lewego skrzydła partii, krytykując przy tym dość ostro niemiecki militaryzm i imperializm. W 1904 r. za obrazę cesarza Wilhelma II, trafiła na kilka miesięcy do więzienia.
W latach 1905-1906 była aktywną uczestniczką rewolucji w Warszawie oraz Petersburgu, za co została ponownie skazana, tym razem przez rosyjski sąd. Po powrocie na wolę w 1907 r. zaczęła wykładać ekonomię polityczną w szkole partyjnej SPD w Berlinie. Późniejszy prezydent Republiki Weimarskiej Friedrich Ebert był jej uczniem.
Po wybuchu I wojny światowej, kiedy posłowie SPD opowiedzieli się za udzieleniem rządowi kredytów wojennych, Róża Luksemburg razem z Franzem Mehringiem i Clarą Zetkin założyli „Grupę Międzynarodową”, do której przyłączył się wkrótce Karl Liebknecht, a w 1918 r. grupa przekształciła się w Związek Spartakusa. Podczas wojny Róża Luksemburg spędziła ponad trzy lata w pruskich więzieniach w Poznaniu, Wrocławiu i Wronkach.
11 listopada 1918 r. niemiecka delegacja podpisała bezwarunkową kapitulację Niemiec, a już 1 stycznia 1919 r. członkowie lewicowych ugrupowań, w tym też Związek Spartakusa utworzyli Komunistyczną Partię Niemiec (KPD). Autorką programu nowego stronnictwa była Luksemburg. Kilka dni po tym doszło do trwającego tydzień powstania robotników, w którym zginęło kilkaset osób, a 15 stycznia 1919 r. Róża Luksemburg i Karl Liebknecht zostali aresztowani, a następnie zamordowani przez żołnierzy Freikorpsu. W oficjalnych komunikatach berlińskiej policji śmierć aktywistów przedstawiano jako skutek napaści rozwścieczonego tłumu[1].
Luksemburgizm a socjalizm
Działalność Róży Luksemburg stał się podstawą do pojawienia się specyficznej odmiany socjalizmu – Luksemburgizmu. Oto główne założenia tej teorii[2][3]:
- Poparcie dla demokracji, ale także postulat przeprowadzenia rewolucji tak szybko, jak tylko jest to możliwe.
- System polityczny zbliżony do komunizmu rad, ale nie odrzuca on związków zawodowych czy przeprowadzania wyborów. Przypomina także trockizm, w związku ze swym sprzeciwem wobec totalitaryzmu rządu stalinowskiego, choć odrzuca reformistyczne postulaty nowoczesnej socjaldemokracji.
- Wskazuje na niedemokratyczne błędy popełnione zarówno przez Lenina, jak i Trockiego.
- Krytyka niektórych działań bolszewików, takich jak rozpędzenie Zgromadzenia Konstytucyjnego w styczniu 1918, poparcie dla rozparcelowania posiadłości feudalnych na komuny rolnicze oparta na oryginalnej koncepcji Marksa – „rewolucji w permanencji”.
- Luksemburgizm krytykował także pomysły Lenina na organizowanie partii rewolucyjnych, jak również koncepcję zdominowania ich przez kilku pozbawionych skrupułów liderów.
- Krytyka działaczy socjaldemokratycznej Drugiej Międzynarodówki. Zdaniem Róży Luksemburg, w wyniku wybuchu I wojny światowej – socjaldemokratyczne partie na świecie zdradziły klasę pracującą, wspierając burżuazję w prowadzeniu tego konfliktu zbrojnego.
We współczesnych czasach wiele idei luksemburgizmu jest bardzo popularnych wśród feministek i trockistów, jak również pośród niemieckich zwolenników lewicy.
Przypisy
Bibliografia
- Kocha E. (2015), Róża Luksemburg i bunt mas, "Nowa Krytyka: czasopismo filozoficzne", nr 34, s. 67-81
- Kończal K. (2017), Wszystkie imiona Róży, "Wyobrażenia przeszłości", s. 280-297
- Löwy M. (2012), Zachodni imperializm przeciwko pierwotnemu komunizmowi – nowe odczytanie pism ekonomicznych Róży Luksemburg, "Praktyka Teoretyczna", nr 6, s. 299-310
- Piskała K. (2012), Notatki z (nie)przegranej rewolucji. Uwagi na marginesie pism Róży Luksemburg z lat 1905-1906, "Praktyka teoretyczna", nr 6, s. 129-153
- Rauba R. (2005), Naród w myśli politycznej Róży Luksemburg, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, s. 20-60
Autor: Mykyta Yezhevskyi
