Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Umowy międzynarodowe - takie jak porozumienia, traktaty czy konwencje są źródłami prawa dla stosunków międzynarodowych, a po ich ratyfikowaniu, zaczynają należeć do stanowionego prawa wewnątrzkrajowego (Gnela B. 1996, s. 19). Zawarte w umowie międzynarodowej normy prawne po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowią część krajowego porządku prawnego i należy je bezpośrednio stosować, tak jak w przypadku przepisów wydawanych przez organy państwowe. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent, jednak niektóre umowy wymagają wyrażenia uprzedniej zgody przez Sejm (Siuda W. 2007, s. 31).
TL;DR
Umowy międzynarodowe są źródłem prawa dla stosunków międzynarodowych i po ratyfikacji stają się częścią prawa wewnątrzkrajowego. Istnieją trzy typy umów międzynarodowych, z których tylko dwa są źródłami prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikowane umowy mają wyższą moc od aktów krajowych i mogą przekazywać kompetencje organom międzynarodowym. Proces ratyfikacji wymaga zgody Prezydenta i czasem Sejmu. Istnieją dwie koncepcje relacji prawa międzynarodowego i krajowego: monizm i dualizm. Monizm zakłada, że istnieje jeden system prawny, w którym akty prawa międzynarodowego mają wyższą moc. Dualizm wymaga recepcji norm prawa międzynarodowego przez organy władzy państwowej.
Typy umów międzynarodowych
- Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, nieratyfikowana,
- Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
- Umowa międzynarodowa zawierana przez Radę Ministrów, ratyfikowana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za uprzednią zgodą, która wyrażona musi być w ustawie.
Tylko pozycja 2 i 3 są źródłami prawa powszechnie obowiązującego, z kolei pozycja 1 to źródło prawa wewnętrznie obowiązującego (Podsiadło M. 2012, s. 98).
Charakterystyka ratyfikowanych umów międzynarodowych
Ratyfikowana umowa międzynarodowa (Podsiadło M. 2012, s. 98):
- stanowi jedno z źródeł prawa powszechnie obowiązującego,
- w sytuacji gdy nie da się pogodzić jej postanowień z ustawą, stosuje się umowę międzynarodową przekazującą w niektórych sprawach organizacji międzynarodowej, czy też organowi międzynarodowemu kompetencje równe kompetencją organów władzy państwowej.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą, która wyrażona jest w ustawie (Podsiadło M. 2012, s. 98-99):
- stosuje się takie umowy w sytuacji, gdy nie można jej postanowień pogodzić z ustawą,
- taka ratyfikacja, czy wypowiedzenie tego typu umowy wymaga uprzedniej zgody, która wyrażona jest w ustawie, pod warunkiem, że umowa ta dotyczy:
- układów politycznych albo układów wojskowych takich jak pokój, czy sojusze,
- określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wolności, praw bądź obowiązku obywatelskiego,
- członkostwa w organizacjach międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej,
- obciążenia pod względem finansowym państwa.
Umowa międzynarodowa przekazująca w niektórych sprawach organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje równe kompetencją organów władzy państwowej (Podsiadło M. 2012, s. 99):
- jest to szczególny typ umów międzynarodowych ratyfikowanych za wcześniejszą zgodą wyrażaną w ustawach lub referendum,
- występują wokół tego typu umów kontrowersje związane z pozycją w hierarchii źródeł prawa - doktryna, a raczej jej część zakłada że ten typ umów korzysta z mocy prawnej, takiej samej jak ta przysługująca normom Konstytucji (kontrowersje występują ponieważ tryb wyrażania zgody na ratyfikację tej umowy jest dużo bardziej restrykcyjny od trybu zmiany samej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej),
- uchwała w sprawie wybierania trybu wyrażenia zgody na tzw. ratyfikację bezwzględną podejmowana jest przez Sejm, wymagana jest większość głosów w obecności przynajmniej połowy liczby posłów (ustawowej). Zgoda ta może być wyrażona poprzez:
- ustawy uchwalane większością 2/3 głosów, przy obecności przynajmniej połowy liczby posłów, uchwalane przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz przy takich samych wymogach większości głosów, przy obecności przynajmniej połowy senatorów, uchwalane przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej,
- przeprowadzone zgodnie z art. 125 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - referendum ogólnokrajowe.
Koncepcje w relacji prawa międzynarodowego i krajowego
- Koncepcja monizmu - koncepcja ta zakłada, że istnieje jeden system prawny dla którego, zarówno akty prawa międzynarodowego jak i akty prawa krajowego są źródłami prawa. W tym wypadku akty prawa międzynarodowego obowiązują wprost w systemie prawa krajowego, co oznacza że dla ich obowiązywania nie jest wymagane podejmowanie żadnych czynności szczególnych. Akty te mają również wyższą moc od aktów krajowych, a co za tym idzie, akty prawa krajowego muszą mieć zgodność z aktami prawnomiędzynarodowymi. Koncepcja ta stanowi część teorii hierarchicznej budowy systemu prawa.
- Koncepcja dualizmu - koncepcja ta zakłada, że aby można było uznać w prawie krajowym obowiązywanie norm prawa międzynarodowego, należy dokonać ich recepcji za pośrednictwem szczególnego aktu organów władzy państwowej (Sarnecki P. 2014, s. 54).
| Ratyfikowane umowy międzynarodowe — artykuły polecane |
| Prawo administracyjne — Dyrektywa — Źródła prawa — Akty prawne — Rozporządzenie — Sąd administracyjny — Akty prawa miejscowego — Prawo — Rzecznik Praw Obywatelskich |
Bibliografia
- Gnela B., Koczanowski J., Żabiński Z., Żułakowska C. (1996), Elementy prawa: prawo państwowe i cywilne, Akademia Ekonomiczna w Krakowie Wydawnictwo Uczelniane, Kraków
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
- Łaski P. (2002), Refleksje na temat żądań odszkodowawczych zabużan z tytułu utraty mienia na Kresach Wschodnich w świetle prawa międzynarodowego i prawa polskiego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64, z. 4
- Malendowski W. (2010), Suwerenność państw w procesie integracji europejskiej, Przegląd Politologiczny, nr 4
- Mażewski L. (2009), Prowadzenie polityki zagranicznej w Rzeczypospolitej Polskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 71
- Podsiadło M. (red.) (2012), Prawo konstytucyjne, Repetytorium, Wolters Kluwer, Warszawa
- Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne, C.H. Beck, Warszawa
- Siuda W. (2013), Elementy prawa dla ekonomistów, Contact, Poznań
Autor: Aleksandra Galica
