Kondominium
| Kondominium |
|---|
| Polecane artykuły |
Kondominium – (z łac. con- = 'współ-', dominium = ‘panowanie’) - wspólne rządy dwóch lub kilku państw nad jakimś krajem lub też terytorium znajdujące się pod wspólną władzą dwu lub kilku państw. W architekturze jest to zespół mieszkaniowy, np.: budynek mieszkalny wielorodzinny. Za terytoria zależne postrzega się obszary zamieszkałe, ale nie wchodzące w skład żadnego kraju i nie posiadające najistotniejszego z punktu widzenia prawa międzynarodowego atrybutu państwa- suwerenności. Wyróżniamy dwa typy terytoriów: zależne kolonialne i zależne niekolonialne. Terytorium państwowe tworzy trójwymiarową przestrzeń, stąd też powstaje problem ustalania granic przestrzennych państwa. W zależności od przyjętego kryterium za granicę państwową uznaje się: linię, na której następuje koniec władzy państwowej, linię rozgraniczającą terytorium jednego państwa od terytorium drugiego państwa albo morza otwartego, płaszczyznę prostopadłą do powierzchni ziemi, przecinającą ją w kierunku geometrycznego środka ziemi, rozdzielającą obszary podane zwierzchnictwu terytorialnemu innych krajów linię kontaktu terytoriów dwóch sąsiadujących ze sobą państw.
Terytorium powietrzne rozprzestrzenia się horyzontalnie nad terytorium lądowym, morzem terytorialnym oraz wodami wewnętrznymi. Przyjmuje się że słup powietrza o wysokości od 80 do 100 km stanowi górną granicę tego obszaru[1].
Wyróżnia się dwa rodzaje nabycia terytorium: pierwotne i pochodne. Pierwsze z nich ma miejsce, gdy przejmowany jest obszar który nie był wcześniej kontrolowany przez żadne państwo. Co za tym idzie, ustanowienie suwerenności na tym obszarze, nie wpływa na utratę suwerenności prze jakiekolwiek inne państwo. Drugie natomiast, ma wpływ na suwerenność innego państwa na tym obszarze, może w takim momencie dojść do powstania np.: kondominium.
Przykładowe Kondominia
Historia:
- Wolne Miasto Kraków (1815- 1846)- wspólny protektorat Austrii, Prus i Węgier
- Andora (1278- 1992)- wspólny protektorat Hiszpanii i Francji
- Inflanty (1569- 1660)- współposiadłość Korony i Litwy
Przykładowe kondominia współcześnie:
- wyspa Faisans na rzece Bidasoa- wspólnie zarządzana przez Hiszpanię oraz Francję
- dystrykt Brczko (Bośnia i Hercegowina)- obszar zarządzany przez Republikę Serbską oraz Federacji Bośni i Hercegowiny
- wyspa Hans (cieśnina Naresa)- terytorium zarządzane przez Kanadę oraz Danię (Grenlandię)
Upadek komunizmu miał również duży wpływ na podział terytoriów na świecie, np.: nie rozstrzygnięto losów południowoafrykańskiej eksklawy Zatoki Wielorybiej i przybrzeżnych wysepek, które nie zostały zwrócone Namibii w chwili jej niepodległości. Uzgodniono przekazanie, od 15 stycznia 1993 r. Zatoki Wielorybiej i 12 przybrzeżnych Wysp Penguin pod wspólną administrację Namibii i Republiki Południowej Afryki.
Architektura
W architekturze jest to zespół mieszkaniowy, często stanowi osiedle strzeżone, oznaczać również może apartamentowiec lub budynek mieszkalny wielorodzinny. Według ekspertów z programu "Secured by Desing" poprawnie zaprojektowane ale nie ogrodzone osiedle jest równie bezpieczne co, osiedle ogrodzone. Przeprowadzone badania socjologiczne potwierdzają iż liczba rodzin mieszkająca w obrębie jednego osiedla decyduje o charakterze związków międzyludzkich. Kontakty towarzyskie są utrzymywane w grupach do 20 rodzin, od 20 do 150 przechodzą w kontakty sąsiedzkie, natomiast powyżej 150 stają się kontaktami jedynie formalnymi. Osiedle powinno być niewielkie, na tyle, aby ludzie mieszkający w jego obrębie znali się z widzenia. Ponadto budynki powinny być umiejscowione tak, aby z okien było widać większą część osiedla.[2]
Bibliografia
- Baraniak K. (2017) Terytorium, autonomia terytorialna i zwierzchnictwo terytorialne w naukach politycznych, "Zeszyty naukowe państwowej wyższej szkoły zawodowej im. Witelona w Legnicy", nr: 22(1)/2017
- Dobrzycki W. "Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945", Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006
- Milewska-Osiecka K. (2011) Fizjonomia i układy urbanistyczne nowego budownictwa mieszkaniowego jako element kształtowania warunków mieszkaniowych, "Space - society - economy", nr 10
- Sobczyński M. (2015) Zmiany granic w Afryce na przełomie XX i XXI wieku , "Studia z geografii politycznej i historycznej", tom 4
Przypisy
Autor: Daniel Baster
