Areometria
| Areometria |
|---|
| Polecane artykuły |
- Areometria- metody pomiaru gęstości cieczy lub stężenia roztworu za pomocą areometru. Areometria jest bardzo często stosowana w towaroznawstwie np. do wyznaczania mocy wódek, win, oznaczania ekstraktu, suchej masy, stężenia cukru i in. [I. Duda, H. Mikułowska 1994, s. 22]. W winiarstwie przeprowadza się areometryczne pomiary gęstości i (pośrednio) mocy wina oraz ekstraktu moszczów i nastawów [J. Korzemski 1978, s. 40].
- Areometry (gestościomierze) – budowa ich oparta jest podobnie jak wag hydrostatycznych, na prawie Archimedesa, z którego wynika, że im gęstość cieczy jest większa, tym ciało (w tym wypadku aerometr) mniej się zanurza. Areometr jest to przyrząd szklany (metalowe niemal zupełnie wyszły z użycia), składający się z obciążającego zbiorniczka ze śrutem lub rtęcią. Zbiorniczek ten przechodzi w cylinder zwany tułowiem, przedłużeniem tułowia jest wąska rurka cylindryczna zwana trzpieniem. W tułów areometru często bywa wtopiony termometr, wewnątrz zaś trzpienia znajduje się podziałka. Areometry dzielimy zazwyczaj na areometry do oznaczania gęstości cieczy lżejszych lub cięższych od wody [S. Błażewski 1952, s. 419,420]. Czułość areometrów jest tym większa, im objętość (V) części dolnej (pływaka) jest większa, a przekrój poprzeczny (S) części górnej (trzpienia) mniejszy. Wysoką czułością charakteryzują się areometry, których stosunek V:S = 500-600 i wyznaczają one gęstość do czwartego miejsca po przecinku. W zwykłych areometrach stosunek V:S kształtuje się w granicach od 20 do 100. [P. Lewicki 2008, s. 30].
- Pomiar gęstości sprowadza się do zanurzenia areometru do badanego roztworu i dokonania odczytu na wyskalowanej części trzpienia. Za wynik przyjmuje się wartość skali odpowiadającą meniskowi cieczy utworzonemu na skutek sił spójności między cieczą a trzpieniem. Odczyt jest wykonywany zawsze według menisku podanego na areometrze. [W. Ładoński, T. Gospodarek 1986, s. 14].
- Pomiary areometryczne przeprowadza się w temperaturze wzorcowania areometru. Przy pomiarze w innej temperaturze wskazania areometru należy korygować przy użyciu tablicy poprawek. W użyciu są areometry wzorcowane w jednostkach gęstości (densymetry) i w jednostkach stężenia (areometry procentowe), przystosowane do określonych roztworów, np. cukru (cukromierz, sacharometr), alkoholu (alkoholomierz, alkoholometr) i in. [J. Korzemski 1978, s. 40]. Wśród areometrów można wyróżnić przyrządy do pomiaru stężenia etanolu (a. Trallesa, alkoholomierz), ekstraktu (a. Ballinga, Brixa), gęstości (Gay-Lussaca, Baumé, Oéschle) i laktodensymetr do pomiaru gęstości mleka.
Areometr Ballinga (Brixa) zwany cukromierzem (sacharymetrem) jest wyskalowany w czystym roztworze wodnym sacharozy. Pomiary wykonane cukromierzem w naturalnych roztworach, np. brzeczki piwnej czy moszczu owocowego, wskazują ekstrakt ogólny badanej cieczy. Areometr Ballinga jest stosowany powszechnie w przetwórstwie owocowo-warzywnym i winiarstwie, a areometr Brixa w gorzelnictwie, drożdżownictwie i cukrownictwie. Areometr Baumégo – gęstościomierz do pomiaru gęstości wodnych roztworów chlorku sodu, wyskalowany w stopniach Bé (0-70), podających stężenie chlorku sodu w % wagowych (g/100g); w przetwórstwie owoców i warzyw bywa wykorzystywany do pomiaru gęstości syropów skrobiowych.
Areometr Oéchslego – gęstościomierz podający na skali gęstość w formie zredukowanej, tj. tylko znaki dziesiętne, np. 50˚Oé odpowiada gęstości 1,050 g/cm3; stosowany głównie do pomiaru gęstości moszczów winogronowych; stopnie Oé informują w przybliżeniu o zawartości alkoholu (g/l) w winie otrzymanym po przefermentowaniu badanego moszczu [P. Lewicki 2008, s. 30].
Areometr Gay-Lussaca (˚GL) wskazuje bezpośrednio gęstość i obejmuje zakres 0,6-1,9, z tym, że w celu zwiększenia dokładności odczytu zakres ten dzieli się na 0,6-1,0 i 1,0-1,9 lub jeszcze mniejsze. Temperatura wyskalowania areometru wynosi 15˚C lub 20˚C. Areometr Trallesa (˚Tr) wskazuje procenty objętościowe alkoholu etylowego w roztworach wodnych. Temperatura wyskalowania areometru wynosi 15˚C, a zakres skali areometru 0-100˚Tr, z tym że stosowane są areometry o zakresach cząstkowych, np. 0-5˚Tr; 5-10˚Tr itd. [W. Ładoński, T. Gospodarek 1986, s. 15, 16].
Bibliografia
- Duda I., Słownik pojęć towaroznawczych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1994
- Korzemski J., Encyklopedia techniki: przemysł spożywczy, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 1978
- Lewicki P., Leksykon nauki o żywności i żywieniu człowieka oraz polsko angielski słownik terminów, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008
- Ładoński W., Gospodarek T., Podstawowe metody analityczne produktów żywnościowych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Wrocław 1986
- Walewski W., Słownik towaroznawczy. Tom 1, A-B, Polskie Wydawnictwa Gospodarcze, Warszawa 1952
Autor: Grzybek Gabriela
