Odżywka

Odżywka - środek spożywczy o dużej zawartości odżywczej i dietetycznej mające postać mączek, syropów i granulek, z dodatkiem substancji polepszających smak i zapach [Kalisiewicz D., Nowa powszechna encyklopedia PWN tom 4, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1996]. Koncentraty spożywcze o określonych właściwościach nadające się do bezpośredniego spożycia bez gotowania lub po krótkotrwałym gotowaniu, oddziałujące w określony sposób na organizm ludzki [Red. Czerni S., Leksykon naukowo - techniczny, Wydawnictwo Naukowo - Techniczne, Warszawa 1984] Przeznaczone do intensywnego odżywiania ludzi w specjalnych okresach życia, np. szybkiego wzrostu, rekonwalescencji, ciąży itp. W zależności od sposobu produkcji i przeznaczenia wyróżnia się [Duda I. Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1994, s. 112]:

1. Odżywki dietetyczne - preparaty dietetyczne; preparaty odżywcze służące do przyrządzania posiłków dla osób chorych lub wymagających ze względu na swój wiek specjalnego odżywiania. Zależnie od przeznaczenia wyróżnia się takie odżywki dietetyczne, jak: odżywki nisko kaloryczne, dla diabetyków, dla osób ze schorzeniami układu krążenia, dla osób chorujących na miażdżycę [Red. inż. Bryc S., Encyklopedia techniki - przemysł spożywczy, Wydawnictwo naukowo - techniczne, Warszawa 1978, s. 489].
2. Odżywki dla dzieci - baby food - produkty przeznaczone do odżywiania dzieci w wieku powyżej 1. roku życia i zaspokajania części ich potrzeb żywieniowych; otrzymywane na bazie mleka poddawanego humanizacji (API) [Lewacki P. P., Leksykon Nauki o Żywności i Żywieniu Człowieka oraz polsko - angielki słownik terminów, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008]. Są łatwe w przyrządzeniu oraz zapewniają prawidłowe odżywianie dziecka przez dostarczenie posiłków o właściwej zawartości składników odżywczych (białko, cukrowce, tłuszcze, witaminy, sole mineralne), zależne od wieku i stanu zdrowotnego dziecka [Red. inż. Bryc S., Encyklopedia techniki - przemysł spożywczy, Wydawnictwo naukowo - techniczne, Warszawa 1978, s. 489].
3. Odżywki mleczno-zbożowe - mieszanki produkcji przemysłowej służące do przyrządzania pokarmu zastępującego mlek matki w przypadku sztucznego karmienia niemowląt. Odzywki mleczno-zbożowe mają skład wyrównujący znaczne różnice występujące między składem mleka krowiego i kobiecego [Red. inż. Bryc S., Encyklopedia techniki - przemysł spożywczy, Wydawnictwo naukowo - techniczne, Warszawa 1978, s. 489]. Odżywki adaptowane (humanizowane) to odmiana odżywek mleczno-zbożowych, które swym składem chemicznym są zbliżone do mleka kobiecego. Produkuje się je metodą suszenia rozpyłowego z płynnej, zhomogenizowanej mieszaniny składników - zagęszczone mleko krowie, kleik zbożowy, olej i in., lub metodą mieszania suchych składników z olejem. Odżywki adaptowane są przeznaczone do żywienia niemowląt [Duda I., Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1994, s. 112].
4. Odżywki białkowe - przetwory spożywcze przeznaczone do żywienia dzieci i osób cierpiących na różne schorzenia, produkowane w postaci suchej na bazie mleka (mleczno-mączne, mleczno-zbożowe) lub na bazie specjalnych preparatów białkowych [Duda I., Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1994, s. 112]. Odżywki te są również stosowane przez kulturystów w celu zwiększenia ilości białka w diecie. Oprócz mleka, surowcem do ich pozyskiwania może być soja (o niższych właściwościach anabolicznych niż odżywki mleczne) oraz jaja (odżywki z jaj są wolniej wchłaniane przez krew, niż białkowe).
5. Odżywki węglowodanowe - preparaty odżywcze w proszku przeznaczone do przyrządzania łatwo strawnych pokarmów dla dzieci i niemowląt [Red. inż. Bryc S., Encyklopedia techniki - przemysł spożywczy, Wydawnictwo naukowo - techniczne, Warszawa 1978, s. 490]. Odżywki tego typu są również stosowane przez sportowców do przygotowywania napojów energetycznych, na rynku dostępne są dwie główne odżywki węglowodanowe:

• dekstryna - węglowodan prosty, bezpośrednio przyswajalny przez organizm. Jej indeks glikemiczny wynosi 100 (wysoki), co sprawia, że jest źródłem szybko dostępnej energii dla mięśni. Dekstrynę zaleca się spożywać podczas krótkotrwałych, ale intensywnych wysiłków.
• maltodekstryna - węglowodan złożony (składający się z kilku cukrów), ale szybko przyswajalny przez organizm, otrzymywany dzięki enzymatycznej hydrolizie częściowej skrobi. Jej indeks glikemiczny wynosi 95, co sprawia, że jest źródłem szybko dostępnej energii dla mięśni, zalecana przy krótkotrwałych, intensywnych treningach (podobnie jak dekstryna) [Lafay O., Skuteczne odżywianie w treningach i sporcie, Wydawnictwo JK, Łódź 2012, s. 290-291].

W fryzjerstwie terminem odżywki do włosów określa się preparaty do pielęgnacji włosów o kremowej konsystencji lub lekko ciągliwej. Powinny być nakładane na włosy po myciu, pozostawione na kilka minut i spłukiwane [Fey H., Petsitis X., Słownik kosmetyczny, Wydawnictwo MedPharm Polska, 2011, s. 180].

Bezpieczeństwo i jakość odżywek

Aby zapewnić bezpieczeństwo i jakość stosowanych odżywek, należy wybierać produkty renomowanych producentów. Dobre firmy dbają o jakość swoich produktów, stosując odpowiednie procedury kontroli jakości i certyfikowane składniki. Przed zakupem odżywki warto sprawdzić opinie innych użytkowników, aby dowiedzieć się, jak dany produkt działa w praktyce i czy jest skuteczny.

Ważne jest również badanie składu odżywek. Należy sprawdzić, jakie składniki są zawarte w produkcie i czy są one zgodne z naszymi potrzebami. Dobrze jest zwrócić uwagę na zawartość białka, węglowodanów, tłuszczów i innych składników odżywczych, aby dostarczyć organizmowi to, czego mu potrzeba.

Odżywka — artykuły polecane

Makroelementy — Grupy żywności — Wartości odżywcze — Pieczywo — Celuloid — Olej — Anabioza — Metale ziem rzadkich — Okowita

Bibliografia

• Czerni S. (red.) (1984), Leksykon naukowo-techniczny, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Duda I. (red.) (1995), Słownik pojęć towaroznawczych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Fey H., Petsitis X., Słownik kosmetyczny, Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław 2011
• Korzemski J. (red.) (1978), Encyklopedia Techniki, Przemysł spożywczy, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Lafay O., Skuteczne odżywianie w treningach i sporcie, Wydawnictwo JK, Łódź 2012
• Lewicki P. (2008), Leksykon nauki o żywności i żywieniu człowieka oraz polsko-angielski słownik terminów, Wydawnictwo SGGW, Warszawa
• Wojnowski J. (2004), Wielka Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Wilk Aleksandra