Kara umowna

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, według którego naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania istniejącego lub przyszłego zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Jest to forma zabezpieczenia zobowiązania.

TL;DR

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, które pozwala na naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Może być zastrzeżona w umowie w przypadku uchybień w wykonaniu zobowiązania. Kara umowna zastępuje odszkodowanie i może być korzystna dla wierzyciela, który nie musi udowadniać wysokości szkody. Kara umowna nie ma charakteru odstępczego i nie może być wyborem dłużnika, chyba że wierzyciel się na to godzi. Kara umowna podlega opodatkowaniu.

Zastosowanie

Zastrzeżenie kary umownej możliwe jest tylko w odniesieniu do świadczeń niepieniężnych. Świadczeniem niepieniężnym jest świadczenie, które nie przenosi żadnej wartości majątkowej z majątku dłużnika do majątku wierzyciela. Może to być na przykład świadczenie usług doradczych czy transportowych. Kara umowna zwykle zastrzegana jest w związku z konkretnymi uchybieniami w zakresie wykonania zobowiązania, takimi jak zwłoka, braki jakościowe lub ilościowe. Na ogół jest ona zastrzeżona w umowie poprzez wskazanie określonej sumy pieniędzy, jako procent wartości świadczenia lub według stawki pomnożonej przez dni (tygodnie itd.) zwłoki.

Jeżeli kara umowna została zastrzeżona w umowie, to w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przysługuje ona bezwzględnie, niezależnie od poniesionej szkody. Istotna jest jednak wina dłużnika. Nie jest on zobowiązany do zapłaty kary umownej, gdy szkoda powstała w wyniku zdarzenia losowego, siły wyższej albo wyłącznej winy wierzyciela. Może być także zmniejszona, gdy umowa została w znacznej części wykonana lub gdy kara ta jest rażąco wygórowana. Dłużnik musi zapłacić karę umowną w wysokości przyjętej w umowie niezależnie od rzeczywistej szkody poniesionej przez wierzyciela. Ponadto wierzyciel nie może dochodzić nawet drogą sądową wyższej kwoty, chociaż poniesiona przez niego szkoda jest większa. Analogicznie dłużnik nie może sprzeciwiać się dokonania zapłaty chyba, że kara umowna jest rażąco wygórowana lub zobowiązanie zostało wykonane w pewnej części, w tym wypadku może wnioskować o zmniejszenie wysokości kary.

Zakres zastosowania kary umownej w obrocie gospodarczym jest bardzo szeroki. Spełnia ona bowiem różnorakie funkcje, przede wszystkim funkcję odszkodowawczą, stymulacyjną i represyjną. Zastrzeżenie kary umownej jest korzystne dla wierzyciela, ponieważ zwalnia go z konieczności wykazywania istnienia i wysokości szkody. Umożliwia też otrzymanie większej sumy pieniędzy niż w przypadku odszkodowania, którego może dochodzić na zasadach ogólnych. Odszkodowanie takie odpowiada bowiem rzeczywistej szkodzie poniesionej w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, natomiast kara umowna może taką szkodę znacznie przewyższać. Dyscyplinuje to też dłużnika, który najczęściej woli wykonać zobowiązanie niż płacić karę.

Kara umowna nie ma charakteru odstępczego, wynika z tego, że zapłata kary umownej nie może być wyborem dłużnika jeżeli nie chce on wykonać zobowiązania. Może się tak stać tylko i wyłącznie w przypadku, gdy wierzyciel godzi się, aby dłużnik nie realizował zobowiązania, a on sam przyjmuję ustaloną karę umowną.

Kara umowna a odszkodowanie

Kara umowna zastępuje odszkodowanie należne wierzycielowi w wypadku szkody wywołanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. Wierzyciel nie może żądać zarazem wykonania zobowiązania i zapłaty kary umownej przewidzianej na wypadek niewykonania zobowiązania, musi zdecydować się na jedno z tych rozwiązań. Natomiast jeżeli zobowiązanie zostało wykonane, jednak niezgodnie z umową, wierzyciel może domagać się zarówno należytego wykonania zobowiązania, jak i zapłaty kary umownej.

Przedawnienie roszczenia

Roszczenie o zapłatę kary umownej przedawnia się w tych terminach, w których przedawniają się roszczenia odszkodowawcze wynikające z danego stosunku.

Opodatkowanie kary umownej

Kara jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej i podlega opodatkowaniu. Kara umowna staje się przychodem wierzyciela, gdy zostanie rzeczywiście mu dostarczona. Datą otrzymania przychodu jest dzień, w którym otrzymujemy zapłatę. Jest ona opodatkowana na zasadach ogólnych w roku jej otrzymania, nie jest objęta katalogiem zwolnień. W szczególnych przypadkach kara umowna może stać się kosztem uzyskania przychodu dla przedsiębiorcy wypłacającego karę. (E. Bobrus 2012, s. 80)

Kara umowna — artykuły polecane

Umorzenie długu — Pełnomocnictwo — Umowa o dzieło — Dzierżawa — Umowa ubezpieczenia — Czynsz — Gwarancja ubezpieczeniowa — Wierzytelność — Odpowiedzialność kontraktowa

Bibliografia

• Bobrus E. (2012). Opodatkowanie przeniesienia własności nieruchomości, Lex Wolters Kluwer, Warszawa
• Falkiewicz K. (2001). Kara umowna w obrocie gospodarczym, Difin, Warszawa
• Jermoszuk A. (2016). Kara umowna z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane., "Przegląd budowlany", nr 9
• Pietrzykowski K. (red.) (2009), Kodeks cywilny: Komentarz. Tom II, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Pyziak-Szafnicka M. (red.) (2012). Elementarny kurs prawa cywilnego, Lex Wolters Kluwer, Warszawa
• Radwański Z., Olejniczak A. (2018), Zobowiązania - część ogólna, C.H. Beck, Warszawa
• Szczurek Z. (2012), Prawo cywilne dla studentów administracji, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Anna Liszka