Strukturalizm

Strukturalizm początkowo oznaczał pogląd i metodę badawczą stosowaną w lingwistyce, a po pewnym czasie stał się nazwą orientacji teoretycznej w antropologii kulturowej, społecznej, w badaniach literackich, w językoznawstwie, psychologii i religioznawstwie. Strukturofunkcjonalizm jest jednym z nurtów współczesnej socjologii.

Strukturalizm w językoznawstwie, socjologii, etnografii i metodologii

W językoznawstwie teoria oparta jest na przekonaniu, że język charakteryzuje się strukturą zorganizowanych systemów znaków. Postawę strukturalistyczną cechuje poszukiwanie motywacji stanów lub procesów językowych. Głównym celem analizy strukturalnej jest pełny opis struktury języka w przekroju synchronicznym oraz określenie zasad. Opis składa się ze znaków, które pozwalają określić co jest w jego brzmieniu. Prekursorami strukturalizmu są F. de Saussure’a i J. Baudouina de Courtenay.

W socjologii i etnografii jest zbiorczym określeniem kilku koncepcji, w których centralne miejsce zajmuje pojęcie struktury, a za główne zadanie uważa się badanie trwałych relacji między elementami. Wspólną cechą jest to, że stwarzają bezużyteczność badania części w izolacji od sposobu połączenia ich ze sobą. Strukturalizm etnologiczny poszukuje ukrytych, nieuświadamianych struktur, które przejawiają się w rzeczywistości kulturowej. Strukturalizm taki rozumie historię jako przekształcanie modeli w obrębie struktury, a kulturę jako system norm.

W metodologii przyjął metodę analizy strukturalnej, która zmierza do odkrycia budowy podległej ogólniejszym modelowym prawidłom. Głównym przedmiotem jest konstrukcja, a celem badania jest opis cech utworu decydujących o jego literackim statusie. Semantyka utworu jest obiektywna, wymaga odwoływania się do wiedzy o strukturze odczytywanej w kontekście systemu (K. Rosner 1981)

Strukturalizm C.Levi Strauss'a

W latach 50-tych strukturalizm upowszechnił C. Levi Straus. W swej pracy Pojęcie struktury w etnologii (1952) pisał, że "badanie fenomenów społecznych powinno przebiegać w dwóch fazach: opis faktów w ich przedmiotowej odrębności musi przechodzić w analizę tych faktów na tle całości zjawisk towarzyszących ich pojawieniu się". Sugerował on badanie przede wszystkim najprostszych, a zarazem najistotniejszych relacji pomiędzy pojęciami.

Rozwój kierunku po II Wojnie Światowej

Spopularyzowane po II wojnie światowej dyrektywy postępowania strukturalnego zdecydowanie różnią się od XIX wiecznych teorii organicznych, które traktowały ludzkie zachowania i wytwory, jako niepowtarzalne całości. Obecnie strukturaliści starają się odnajdywać cechy wspólne (tzw. modelowe) w całej aktywności człowieka, zwłaszcza w języku ekonomii obyczajowości, sztuce. Związane jest to z nowym spojrzeniem na ludzka aktywność.

Najbardziej precyzyjnie i inspirująco zostało opisane pojęcie strukturalizmu w Kursie Językoznawstwa Ogólnego F. de Saussaure'a (1916).[2] W literackich badaniach propozycje strukturalne pojawiły się niezależnie od lingwistycznych w wyniku kryzysu metod genetycznych. W filozofii bliska strukturalizmowi na początku XX wieku stała się fenomenologia E. Husserla. Natomiast na gruncie rosyjskim strukturalizmem zainteresowali się formaliści, dzięki wpływom Praskiego Koła Lingwistycznego z R. Jacobsonem na czele. Należy zaznaczyć, że nurt ten przejął od formalistów założenie, że dzieło literackie jest wypowiedzią językową.

Poststrukturalizm

Jest krytycznym kierunkiem myślenia o strukturalizmie. Stosowany jest na oznaczenie zróżnicowanego zespołu zjawisk. Poststrukturaliści skrytykowali analizę strukturalistycznych teorii, odrzucając niektóre założenia, Poststrukturalizmu nie uwzględnia się jako osobną orientację lecz za odmianę krytyczną.

• Rozwój poststruktralizmu

1) Od 1966r. do 1985r. określany jako "właściwy", "negatywny" lub "krytyczny",

2) Od 1985r. do dziś określany jako "pozytywny" lub post-poststrukturalizm.

Strukturalizm — artykuły polecane

Antropologia kulturowa — Nauki społeczne — Tadeusz Marian Kotarbiński — Behawioryzm — System — Aleksandr Aleksandrowicz Bogdanow — Relatywizm kulturowy — Friedrich Engels — Holizm

Bibliografia

• Czakon W. (2011), Paradygmat sieciowy w naukach o zarządzaniu, Przegląd organizacji 11.5
• Czakon W. (2014), O ograniczeniach strukturalizmu w badaniach sieci organizacyjnych, Organizacja i Kierowanie 1A
• Hawkes T. (1988), Strukturalizm i semiotyka, PWN, Warszawa
• Nycz R. (1993), Tekstowy świat, Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa
• Rosner K. (1981), Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą, Kraków
• Saussure F. (2007), Kurs językoznawstwa ogólnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sławiński J. (2001), Co nam zostało ze strukturalizmu, Teksty Drugie 5

Autor: Sebastian Kaleciński, Dagmara Birgiel