System emerytalny

System emerytalny to narzędzie służące do gromadzenia środków, które w przyszłości przeznaczane są do wypłaty świadczeń emerytalnych. Uzbierany kapitał wypłacany jest w zależności od liczby i wysokości składek. To rozwiązanie sprawia, że jednostka jest w stanie zabezpieczyć się przed utratą przyszłych zarobków, popadnięciem w ubóstwo oraz pogorszeniem standardów życia.

TL;DR

System emerytalny to narzędzie służące do gromadzenia środków na wypłatę świadczeń emerytalnych. Może być rozpatrywany na skalach mikro i makroekonomicznej. W zależności od uczestnictwa, systemy emerytalne mogą być dobrowolne lub przymusowe. Mogą być zarządzane publicznie lub prywatnie. Istnieją systemy kapitałowe i repartycyjne. Finansowanie może być niefinansowe lub finansowe. Różnią się także metody kalkulacji świadczeń. Wyróżnia się cztery główne systemy emerytalne: NDC, NDB, FDC, FDB.

Ujęcie systemu emerytalnego

System emerytalny może być rozpatrywany na dwóch płaszczyznach: mikro i makroekonomicznej.

W skali mikroekonomicznej uznawany jest za przyrząd ograniczający konsumpcje w okresie aktywnym zawodowo na rzecz konsumpcji w okresie emerytalnym w ciągu życia jednostki dzięki odpowiedniemu podziałowi dochodu.

Obrazuję on jednostkę, która po osiągnięciu dojrzałości rozpoczyna swoją karierę zawodową oraz zaczyna uzyskiwać dochody. Aktywność zawodowa oraz zdolność do pracy nie może trwać wiecznie, dlatego należy zadbać o zapewnienie konsumpcji w momencie starości. W związku z tym, odpowiednie wydaje się oszczędzanie środków oraz ich alokacja, co w przyszłości pomoże w utrzymaniu standardów życia .

W skali makroekonomicznej system emerytalny uznawany jest za metodę podziału bieżącego PKB w uproszczeniu między pokolenie pracujących i pokolenie emerytów.

Taki sposób patrzenia na system emerytalny wynika z faktu, iż większość ludzi nie gromadzi środków na przyszłość w domu, tylko albo opłaca składki emerytalne albo korzysta z rynków finansowych. Dlatego też kapitał przeznaczony na lata starości czerpany jest ze środków gromadzonych ze składek emerytalnych następnego pokolenia albo z przychodów uzyskanych ze sprzedaży aktywów.

Czynniki charakteryzujące system emerytalny

Definiując rodzaje systemów emerytalnych, możemy określić ich charakterystyczne zasady oraz wyłapać różnice pomiędzy nimi. Warto jednak zaznaczyć, że współczesne systemy emerytalne różnią się między sobą, ponieważ łączą w sobie różne rozwiązania, przez co mieszają się między sobą. Do czynników tych zaliczamy:

1. Uczestnictwo w systemie

Pierwszym, istotnym czynnikiem jest uczestnictwo w systemie, a więc fakt czy jest on obowiązkowy. Dlatego też możemy wydzielić dwa rodzaje systemów:

• dobrowolne - obywatel sam, dobrowolnie podejmuje decyzje, czy chce i, w jaki sposób, oszczędzać na emeryturę,
• przymusowe - uczestnictwo w nich jest konieczne, nie ma możliwości rezygnacji.

2. Podmiot zarządzający systemem emerytalnym

System emerytalny może być kontrolowany przez państwo lub zostawiany w rękach obywateli. Dlatego dzielimy je na:

• systemy emerytalne zarządzane publicznie,
• systemy emerytalne zarządzane prywatnie.

3. Metody tworzenia

Biorąc pod uwagę dwa poprzednie czynniki, dostajemy zarys systemów, które mogą być tworzone na dwa sposoby:

• System kapitałowy - środki uzyskiwane są poprzez wpłacane do funduszu emerytalnego składki na oprocentowanych rachunkach bankowych. Dlatego też cały uzyskany kapitał opiera się na składkach oraz dochodach z zainwestowanych składek.
• System repartycyjny - składki wpłacane przez pokolenie pracujące automatycznie przeznaczane są na świadczenia dla osób będących na emeryturze. Tak jak już było to wspomniane wyżej, jest to umowny układ międzypokoleniowy, gdzie osoby młodsze, aktywne zawodowo finansują emerytury pokoleniom starszym, będącym w danym momencie na emeryturze, licząc że w przyszłości ktoś inny będzie pracował na ich świadczenia emerytalne.

4. Metody finansowania systemów emerytalnych

Jest to bardziej szczegółowy podział, który dzieli systemy emerytalne ze względu na rodzaj metod finansowania:

• niefinansowe (unfunded) systemy emerytalne - zbierany kapitał na emeryturę nie podlega inwestowaniu, lecz w całości przeznaczany jest na wypłatę aktualnych świadczeń.
• finansowe (funded) systemy emerytalne - zbierane składki podlegają oprocentowaniu na rynkach finansowych, a także kapitałowych, dlatego zdaniem F. Chybalskiego dokładniejszym oraz sensowniejszym stwierdzeniem jest użycie sformułowania "finansowy" zamiast "kapitałowy", ponieważ system kapitałowy jest częścią systemu finansowego, w ramach której aktywa są inwestowane na rynku kapitałowym.

5. Metoda kalkulacji świadczeń

Kolejny czynnik charakteryzujący system emerytalny dotyczy wymiaru świadczenia. Wyróżniamy:

• systemy ze zdefiniowanym świadczeniem (DB —defined beneft) - pobierane świadczenia zależą głównie od: wysokości otrzymanego wynagrodzenia, stażu pracy, oraz długości wpłacania składek,
• systemy ze zdefiniowaną składką (DC — defined contribution) - zależą od wysokości kapitału, uzyskanego ze składek emerytalnych powiększonych o stopę zwrotu z inwestycji.

Opierając się na dwóch ostatnich kryteriach, wyróżniamy cztery systemy emerytalne:

• NDC - niefinansowy system ze zdefiniowaną składką,
• NDB - niefinansowy system ze zdefiniowanym świadczeniem,
• FDC - finansowy system ze zdefiniowaną składką,
• FDB - Finansowy system ze zdefiniowanym świadczeniem.

System emerytalny — artykuły polecane

Redystrybucja — Fundusz emerytalny — Finanse osobiste — Świadczenie socjalne — Indywidualne konto emerytalne — Świadczenia społeczne — Kapitał początkowy — Oszczędzanie — Emerytura — Strumień materiałów

Bibliografia

• Chybalski F. (2016), Adekwatność dochodowa, efektywność i redystrybucja w systemach emerytalnych Ujęcie teoretyczne, metodyczne i empiryczne, C.H. Beck, Warszawa
• Cichowicz E., Rutecka-Góra J. (2017), Świadomość Polaków dotycząca dodatkowego oszczędzania na starość - próba oceny oraz identyfikacji niezbędnych działań, Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, nr 38 (3)
• Dybał M. (2010), Istota i rodzaje systemów emerytalnych, Ekonomia 18, nr 3398
• Góra M. (2003), System emerytalny, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Rutecka J. (2014), System emerytalny po zmianach od 2014 roku, Ubezpieczenia społeczne. Teoria i praktyka, nr 1 (118)
• Shwarz M. (2006), Pension System Reforms, nr 37431
• Chybalski F. (2012), Skuteczność i efektywność systemu emerytalnego : koncepcja analizy i próba pomiaru, Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka z. 419

Autor: Natalia Wiśniowska