Ontologia: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
m (cleanup bibliografii i rotten links)
m (cleanup bibliografii i rotten links)
 
(Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{infobox4
|list1=
<ul>
<li>[[Wzorce projektowe]]</li>
<li>[[Model związków encji]]</li>
<li>[[Behavior driven development]]</li>
<li>[[Diagram Venna]]</li>
<li>[[System ekspercki]]</li>
<li>[[Programowanie obiektowe]]</li>
<li>[[Data science]]</li>
<li>[[Architektura informacji]]</li>
<li>[[Projektowanie systemów informatycznych]]</li>
</ul>
}}
'''Ontologia''' - zestawienie szczegółowo określonych terminów na temat konkretnego działu, który jest w pełni zrozumiały i akceptowany przez członków środowiska związanego z daną dziedziną (R. Knoszala i in. 2010, s. 301)
'''Ontologia''' - zestawienie szczegółowo określonych terminów na temat konkretnego działu, który jest w pełni zrozumiały i akceptowany przez członków środowiska związanego z daną dziedziną (R. Knoszala i in. 2010, s. 301)


Linia 31: Linia 17:
* oddzielenie wiedzy o dziedzinie od wiedzy na temat operowania określoną dziedziną
* oddzielenie wiedzy o dziedzinie od wiedzy na temat operowania określoną dziedziną
* analizę wiedzy w wybranej dziedzinie
* analizę wiedzy w wybranej dziedzinie
<google>t</google>
 
<google>n</google>


==Zasady tworzenia ontologii==
==Zasady tworzenia ontologii==
Linia 78: Linia 65:
* '''WordNet''' - projekt, którego efektem jest internetowy słownik języka angielskiego. Opiera się na ontologii leksykalnej, która rozróżnia rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki i przysłówki.
* '''WordNet''' - projekt, którego efektem jest internetowy słownik języka angielskiego. Opiera się na ontologii leksykalnej, która rozróżnia rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki i przysłówki.
* '''ontologii Unified Medical Language [[System]] (UMLS)''' - projekt służący do pozyskiwania i integracji informacji biomedycznych, wykorzystywanych w tej dziedzinie nauki.
* '''ontologii Unified Medical Language [[System]] (UMLS)''' - projekt służący do pozyskiwania i integracji informacji biomedycznych, wykorzystywanych w tej dziedzinie nauki.
[[Kategoria:Informatyka]]
[[Kategoria:Informatyka]]
{{a|Natalia Stefańczyk, Oliwia Wilk}}
{{a|Natalia Stefańczyk, Oliwia Wilk}}
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Wzorce projektowe]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Model związków encji]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Behavior driven development]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Diagram Venna]]}} &mdash; {{i5link|a=[[System ekspercki]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Programowanie obiektowe]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Data science]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Architektura informacji]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Projektowanie systemów informatycznych]]}} }}


==Bibliografia==
==Bibliografia==
<noautolinks>
<noautolinks>
* Czarnecki A. (2006), ''Zarządzanie technologiami informatycznymi : stan i perspektywy rozwoju'', Pomorskie Wydawnictwo Naukowo-Techniczne PWNT, Gdańsk
* Czarnecki A. (2006), ''Zarządzanie technologiami informatycznymi: stan i perspektywy rozwoju'', Pomorskie Wydawnictwo Naukowo-Techniczne PWNT, Gdańsk
* Grzelak W. (2013), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a3250d7f-1437-44f0-a8b5-a1cc0353250f Ontologia - próba usystematyzowania pojęć]'', "Informatyka ekonomiczna", nr 4
* Grzelak W. (2013), ''[https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a3250d7f-1437-44f0-a8b5-a1cc0353250f Ontologia - próba usystematyzowania pojęć]'', Informatyka ekonomiczna, nr 4
* Knoszala R. (red.) (2010), ''Komputerowo zintegrowane zarządzanie'', Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole
* Knosala R. (red.) (2010), ''Komputerowo zintegrowane zarządzanie'', Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole
* Nahotko M. (2004), ''Ontologie w systemach informacyjnych'', "Zagadnienia informacji naukowej" nr 2
* Nahotko M. (2004), ''Ontologie w systemach informacyjnych'', Zagadnienia informacji naukowej nr 2
* Sobczak A. (2006), ''Analiza wybranych metod budowy ontologii'', "Prace naukowe"
* Sobczak A. (2006), ''Analiza wybranych metod budowy ontologii'', Prace naukowe
</noautolinks>
</noautolinks>


{{#metamaster:description|Ontologia to zestawienie terminów dotyczących określonej dziedziny, akceptowane przez specjalistów. Dowiedz się więcej na temat tego pojęcia.}}
{{#metamaster:description|Ontologia to zestawienie terminów dotyczących określonej dziedziny, akceptowane przez specjalistów. Dowiedz się więcej na temat tego pojęcia.}}

Aktualna wersja na dzień 23:49, 11 sty 2024

Ontologia - zestawienie szczegółowo określonych terminów na temat konkretnego działu, który jest w pełni zrozumiały i akceptowany przez członków środowiska związanego z daną dziedziną (R. Knoszala i in. 2010, s. 301)

TL;DR

Ontologia to szczegółowe zestawienie terminów związanych z daną dziedziną, które jest zrozumiałe i akceptowane przez środowisko z nią związane. Istnieją trzy rodzaje ontologii: opisowe, formalne i sformalizowane. Cele ontologii to m.in. dzielenie wiedzy, umożliwienie wielokrotnego wykorzystania wiedzy i analiza wiedzy w danej dziedzinie. Istnieją zasady tworzenia ontologii, takie jak jasność, spójność i rozszerzalność. Proces budowania ontologii obejmuje definiowanie klas, ułożenie ich w hierarchie, definiowanie własności klas i wprowadzanie wartości. Istnieją różne podejścia do budowy ontologii, a języki wykorzystywane do projektowania ontologii to m.in. Ontolingua, OCML, LOOM, XML, RDF i OWL. Istnieją również aplikacje do projektowania ontologii, takie jak Protégé, SWOOP i SemanticWorks. Przykłady zastosowań ontologii to m.in. projekt Cyc, WordNet i Unified Medical Language System.

Rodzaje ontologii

Rodzaje ontologii (M. Nahotko 2004, s. 5):

  • opisowe - zawierają w sobie informacje związane z wieloma fragmentami świata.
  • formalne - przetwarzają i poddają analizie elementy ontologii opisowej.
  • sformalizowane - kodyfikują sens.

Cele ontologii

Ontologia ma na celu (A. Czarnecki 2006, s. 2):

  • dzielenie się wiedzą dotyczącą struktury informacji pomiędzy ludźmi lub aplikacjami agentowymi
  • umożliwienie wielokrotnego wykorzystania wiedzy z określonej dziedziny
  • sprecyzowanie założeń dotyczących określonej dziedziny
  • oddzielenie wiedzy o dziedzinie od wiedzy na temat operowania określoną dziedziną
  • analizę wiedzy w wybranej dziedzinie

Zasady tworzenia ontologii

Zasady oceny systemu ontologii (W. Grzelak 2013, s. 162-163):

  • jasność - ontologia powinna w sposób dokładny, skuteczny i zrozumiały opisywać określone pojęcia.
  • spójność - ontologia powinna być spójna, ściśle związana z definicjami.
  • przejrzystość
  • rozszerzalność - ontologia powinna składać się z elementów wspólnych dla danej dziedziny, aby móc rozszerzać jej zakres tworząc nowe definicje bez konieczności zmiany już istniejących.
  • minimalne zaangażowanie formalizacyjne
  • minimalne zaangażowanie ontologiczne

Proces budowania ontologii

Proces budowania ontologii (W. Grzelak 2013, s. 163):

  • zdefiniowanie klas
  • ułożenie klas w hierarchiczne struktury
  • zdefiniowanie własności klas i określenie dopuszczalnych zbiorów wartości dla nich
  • wprowadzanie wartości dla poszczególnych własności w odpowiednich wystąpieniach klas

Podejścia do budowy ontologii

Podejścia do budowy ontologii (A. Sobczak 2006, s. 183-191):

  • Podejście indukcyjne - w tym przypadku dochodzi do uogólnienia konkretnego przypadku. Metoda to wiąże się z niskimi kosztami, ale nie można zastosować jej do każdej sytuacji.
  • Podejście dedukcyjne - ontologia składa się z ogólnie znanych i stosowanych zasad danej dziedziny. Jej główną wadą jest czasochłonność.
  • Podejście inspiracyjne - ontologia powstaje dzięki indywidualnemu podejściu jej twórcy. Może różnić się od panujących globalnie zasad, przez co może przyczynić się do zmian w określonej dziedzinie.
  • Podejście syntetyczne - ontologia składa się z kilku innych ontologii.
  • Podejście opierające się na współpracy - ontologia powstaje w wyniku pracy zespołowej.

Języki wykorzystywane do projektowania ontologii

Języki wykorzystywane do projektowania ontologii (A. Czarnecki 2006, s. 2-4):

  • Ontolingua - powstał na Wydziale Informatyki Uniwersytetu Stanforda, aby stworzyć ontologie niezbędną do wymiany pojęć w segmencie inżynierii urządzeń. Jego działanie oparte jest na Knowledge Interchange Format (KIF) oraz Frame Ontology (FO).
  • OCML (Operational Conceptual Modeling Language) - wykorzystywany jest do tworzenia modeli wiedzy używając funkcji, klas i relacji. Posiada również możliwość definiowania ontologii.
  • LOOM (eXtended Markup Language) - opiera się na logice opisowej.
  • XML (eXtended Markup Language) - wyróżniają go łatwość analizowania przez paser oraz rozwinięta składnia.
  • RDF (Resource Description Framework) - został opracowany przez W3C, aby prezentować informacje o pokładach WWW.
  • RDF Vocabulary Description Language - opisuje ontologie używając do tego zdań wyrażonych w RDF. Za pomocą definicji pojęć jest w stanie przenosić znaczenia.
  • OWL (Web Ontology Language)

Aplikacje wykorzystywane do projektowania ontologii

Aplikacje wykorzystywane do projektowania ontologii (A. Czarnecki 2006, s. 4-6):

  • Protégé
  • SWOOP
  • SemanticWorks

Przykłady zastosowań ontologii

Przykłady zaimplementowanych ontologii można znaleźć w (A. Czarnecki 2006, s. 6-10):

  • projekcie Cyc - projekt, który powstał w drugiej połowie XX w. Jest to ontologia związana ściśle z wydarzeniami życia codziennego, w której wnioskowanie odbywa się za pomocą dedukcji. Projekt jest obsługiwany przez język CycL.
  • WordNet - projekt, którego efektem jest internetowy słownik języka angielskiego. Opiera się na ontologii leksykalnej, która rozróżnia rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki i przysłówki.
  • ontologii Unified Medical Language System (UMLS) - projekt służący do pozyskiwania i integracji informacji biomedycznych, wykorzystywanych w tej dziedzinie nauki.

Autor: Natalia Stefańczyk, Oliwia Wilk


Ontologia — artykuły polecane
Wzorce projektowe — Model związków encji — Behavior driven development — Diagram Venna — System ekspercki — Programowanie obiektowe — Data science — Architektura informacji — Projektowanie systemów informatycznych

Bibliografia

  • Czarnecki A. (2006), Zarządzanie technologiami informatycznymi: stan i perspektywy rozwoju, Pomorskie Wydawnictwo Naukowo-Techniczne PWNT, Gdańsk
  • Grzelak W. (2013), Ontologia - próba usystematyzowania pojęć, Informatyka ekonomiczna, nr 4
  • Knosala R. (red.) (2010), Komputerowo zintegrowane zarządzanie, Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole
  • Nahotko M. (2004), Ontologie w systemach informacyjnych, Zagadnienia informacji naukowej nr 2
  • Sobczak A. (2006), Analiza wybranych metod budowy ontologii, Prace naukowe


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Ontologia&oldid=213011”