Badania kontrolne

Badania kontrolne - to badania konieczne do wykonania przez pracownika, który powraca do pracy bezpośrednio po zwolnieniu lekarskim, które trwało powyżej 30 dni. Skierowanie na takie badania otrzymuje również kobieta, która wraca do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego jeżeli podczas trwania okresu ciąży przebywała na zwolnieniu lekarskim, które trwało ponad 30 dni (K. Dobkowska 2019, s. 82).

Cel i zakres badań kontrolnych

Pierwszym aspektem badań kontrolnych jest ocena zdolności pracownika do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Wielu czynników może wpływać na zdolność pracownika do wykonywania obowiązków związanych z jego stanowiskiem, takich jak zdrowie, umiejętności techniczne czy motywacja. Pracodawcy powinni regularnie przeprowadzać badania kontrolne, aby monitorować, czy pracownicy spełniają wymagania stanowiska i czy są w stanie wykonywać swoje obowiązki efektywnie. Badania kontrolne mogą obejmować zarówno badanie zdolności fizycznych, jak i psychologicznych, w zależności od specyfiki pracy.

Kolejnym aspektem, który należy uwzględnić w zakresie badań kontrolnych, jest wymaganie aktualnego orzeczenia lekarskiego przez pracodawcę. Orzeczenie lekarskie jest dokumentem potwierdzającym stan zdrowia pracownika i jego zdolność do wykonywania określonych czynności zawodowych. Pracodawca ma prawo wymagać od pracowników aktualnego orzeczenia lekarskiego, aby upewnić się, że są one zdolne do pracy. W przypadku, gdy orzeczenie lekarskie jest nieaktualne lub pracownik go nie posiada, pracodawca może zażądać od pracownika przeprowadzenia badań kontrolnych w celu potwierdzenia jego zdolności do pracy.

Ważnym zagadnieniem w kontekście badań kontrolnych jest kwestia pokrycia kosztów takich badań przez pracodawcę. W zależności od przepisów prawa oraz polityki organizacji, pracodawca może być zobowiązany do pokrycia kosztów badań kontrolnych lub może zostawić je w gestii pracownika. W przypadku, gdy badania kontrolne są wymagane przez przepisy prawa, pracodawca zazwyczaj ponosi koszty takich badań. Jednak w sytuacji, gdy badania kontrolne są przeprowadzane z inicjatywy pracodawcy w celu monitorowania zdolności pracowników do pracy, koszty mogą zostać przeniesione na pracownika. Ważne jest, aby polityka organizacji w zakresie badań kontrolnych była jasno określona i zgodna z obowiązującymi przepisami prawa.

Ostatnim aspektem jest kwestia przeprowadzania badań kontrolnych w godzinach pracy pracownika. Pracodawca musi znaleźć odpowiedni moment, aby pracownik mógł przystąpić do badań kontrolnych, niezakłócając tym samym przebiegu jego codziennych obowiązków. Istnieje kilka podejść do tego zagadnienia. Pracodawca może zaplanować badania kontrolne w taki sposób, aby pracownik mógł wziąć w nich udział bez konieczności brania urlopu lub korzystania z czasu wolnego. Innym rozwiązaniem może być umożliwienie pracownikowi skorzystania z elastycznego czasu pracy lub umożliwienie mu odejścia z pracy na określony czas w celu przeprowadzenia badań kontrolnych. Ważne jest, aby pracownik nie odczuwał presji ani dyskomfortu związanego z koniecznością udziału w badaniach kontrolnych i aby organizacja starała się maksymalnie zminimalizować zakłócenie normalnego rytmu pracy.

Wymagania prawne

W myśl Art. 211. Pkt. 5 Kodeksu pracy pracownik jest zobowiązany do przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik jest zobowiązany do poddawania się m.in. badaniom kontrolnym, które zostały zlecone mu przez pracodawcę, a ponadto stosować się do zaleceń lekarza (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.).

Kodeks pracy dokładnie precyzuje kto powinien poddać się badaniom kontrolnym. W myśl art. 229. § 2. "w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku" (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.).

W myśl art. 229. § 4 Kodeksu pracy pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy musi posiadać jego aktualne orzeczenie, które stwierdza, że nie posiada on przeciwskazań do pracy w określonych warunkach i na danym stanowisku. Kontrolne badania lekarskie są przeprowadzane na podstawie skierowania, które pracownik uzyskuje od pracodawcy. Dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia jest niemożliwe (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.). Co istotne koszty badań kontrolnych pokrywa pracodawca, jest to jasno określone w art. 229. § 6 Kodeksu pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.).

Zgodnie z treścią art. 229. § 3 Kodeksu pracy kontrolne badania lekarskie powinny być przeprowadzane w miarę możliwości w godzinach pracy pracownika. Ponadto pracodawca jest zobowiązany wypłacić wynagrodzenie pracownikowi, za czas pracy podczas którego poddał się badaniom kontrolnym. Co istotne jeżeli badania kontrolne zlecone przez pracodawcę wykonywane są w miejscowości innej niż miejsce zamieszkania pracownika, to pracodawca zobligowany jest pokryć koszty dojazdu na badania według zasad dotyczących podróży służbowych (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.).

Z kolei Art. 304. Kodeksu pracy uzupełnia, że badaniom kontrolnym powinna się poddać również każda osoba fizyczna, która podejmuje pracę na innej podstawie niż stosunek pracy i osoba, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.).

Skierowanie na badania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku, skierowanie na badania kontrolne wydawane jest w dwóch egzemplarzach i powinno zawierać (Dz.U. 2016 poz. 2067):

• zakres badań jakie mają zostać wykonane;
• wskazanie stanowiska pracy na którym pracownik jest zatrudniony;
• opis warunków pracy z zawarciem informacji o czynnikach niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia pracownika, wraz z podaniem aktualnych pomiarów tych czynników.

Odwołanie od orzeczenia lekarskiego

Zarówno pracownikowi jak i pracodawcy przysługuje odwołanie od orzeczenia lekarskiego. Pisemne odwołanie wraz z jego uzasadnieniem należy wnieść za pośrednictwem lekarza przeprowadzającego badanie w terminie 7 dni od daty jego otrzymania. Odwołanie należy kierować do jednego z podmiotów odwoławczych wśród których można wymienić Wojewódzkie Ośrodki Medycyny Pracy odpowiednie do miejsce świadczenia pracy lub siedziby jednostki organizacji, w której zatrudniony jest pracownik (Dz.U. 2016 poz. 2067)

Konsekwencje za dopuszczenie do pracy bez aktualnego orzeczenia

W myśl art. 283. § 1. Kodeksu pracy pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy. Dopuszczenie do pracy osoby nieposiadającej aktualnego orzeczenia lekarskiego może się wiązać z karą grzywny (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zm.). Brak lub nieważność orzeczenia lekarskiego może być uznana za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy (Wyrok SA w Gdańsku z 11 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 1443/16).

Badania kontrolne — artykuły polecane

Badania profilaktyczne — Skierowanie na badania — Pracownik — Badania medycyny pracy — Badania lekarskie — Wypadek przy pracy — Badania wysokościowe — Obowiązki pracodawcy — Badania kierowców

Bibliografia

• Dobkowska K. (2019), Prawo pracy w praktyce - Powrót do pracy po długiej nieobecności, HR Business Partner. Praktyczny magazyn dla profesjonalistów HR
• Marcinkiewicz A., Walusiak-Skorupa J. (2015), Dobre praktyki w opiece profilaktycznej nad pracującymi - kwalifikacje udaru mózgu jako wypadku przy pracy. Potrzeba prowadzenia prewencji wtórnej u osób powracających do pracy po ostrych incydentach mózgowo-naczyniowych, Nr 66 (4), Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź
• Marcinkiewicz A., Wojda M., Walusiak-Skorupa J., Hanke W., Rydzyński K. (2017), Analiza zadań służby medycyny pracy realizowanych w Polsce w latach 1997-2014. Czy w pełni wykorzystujemy potencjał badań profilaktycznych?, Nr 68 (1), Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Dz.U. 1996 nr 69 poz. 332
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Wyrok SA w Gdańsku z 11 stycznia 2017 r., sygn. akt III AUa 1443/16)

Autor: Joanna Wilkosz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.