Kasa oszczędnościowa

Kasa oszczędnościowa - tzw. instytucja parabankowa, tzn. oferująca usługi podobne do usług bankowych jednak niepodlegająca przepisom prawa bankowego. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe to organizacje non-profit działające na podstawie ustawy o SKOK i prawa bankowego.

SKOK-i traktowane jako samopomoc finansowa, swoją historię w gospodarce polskiej rozpoczynają już w średniowieczu, ich najbardziej znanym i najstarszym odpowiednikiem były kasy tworzone w Galicji przez Stefana Stefczyka (obecnie największa Polska kasa oszczędnościowo-kredytowa). działanie kas w Polsce została przerwana przez wybuch II wojny światowej i wznowiona dopiero w 1992 roku.

Skok-i tworzone są przez grupę osób fizycznych w celu zapewnienia im łatwiejszego dostępu do kapitału i bezpieczniejszego sposobu pomnażania kapitału. SKOK-i działają na zasadzie spółdzielni, nie są więc podmiotami komercyjnymi.

Członkiem SKOK-u może zostać każda osoba fizyczna połączona więzią o charakterze zawodowym bądź organizacyjnym, która wypełni odpowiednią deklarację, wniesie opłatę wpisową, wykupi co najmniej jeden udział i wniesie wkład członkowski.

TL;DR

SKOK-i to spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, które oferują podobne usługi jak banki, ale nie są objęte przepisami prawa bankowego. SKOK-i są tworzone przez grupę osób fizycznych, które chcą łatwiej uzyskać kapitał i bezpieczniej go pomnażać. Nadzór nad SKOK-ami sprawuje Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa. Kasy muszą posiadać odpowiednie fundusze własne i utrzymywać poziom wypłacalności. Istnieją różnice między SKOK-ami a bankami, m.in. w zakresie działalności zarobkowej, obsługi członków i funduszu własnego.

Nadzór nad SKOK-ami

Społeczne Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe są instytucjami zaufania publicznego dlatego tez konieczne jest posiadanie odpowiedniego aparatu nadzoru i kontroli ich działalności, rolę tę spełnia KSKOK czyli Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa zrzeszająca wszystkie Kasy.

Zadania KSKOK:

1. wydawanie pozwoleń na prowadzenie określonej działalności
2. nadzór nad spełnianiem ustawowych wymagań przez Kasy
3. kontrola kompetencji osób zasiadających w zarządach Kas

KSKOK posiada pewne cechy Banku Centralnego bowiem w razie kłopotów z płynnością refinansuje działalność Kas. Natomiast rolę Bankowego Funduszu Gwarancyjnego spełnia TUW SKOK czyli Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnoścuiowo-Kredytowych.

SKOK-i posiadają uprawnienia do wykonywania określonych usług finansowych na rzecz swoich członków, w tym także usług bankowych, których specyfika polega na pozyskiwaniu klientów dzięki uproszczonym procedurom kredytowania.

Dodatkowymi zadaniami wykonywanymi przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową według ustawy na rzecz swoich podmiotów są:

• Forma reprezentowania interesu kas na spotkaniach z organami administracji państwowej oraz samorządu terytorialnego
• Opinie dotyczące ustaw którymi są objęte kasy
• Doradztwo prawne, finansowe oraz organizacyjne
• Organizacja szkoleń
• Przyjmowanie lokat
• Udzielanie pożyczek i kredytów kasom
• Pomoc nowo powstałym kasom oszczędnościowo-kredytowym (Dz.U. 2012 poz. 855, art. 44)

Finansowa Gospodarka Kas

Do prawidłowego działania oraz zapewnienia sobie bezpieczeństwa ekonomiczno-finansowego kasy muszą posiadać fundusze własne, które są dostosowywane do rozmiaru działalności tych kas. Funduszami własnymi mogą być:

• Fundusz udziałowy - powstaje na drodze wpłat członków (udziały członkowskie)
• Fundusz zasobowy - wnoszone przez członków wpłaty wpisowe oraz nadwyżki bilansowe
• Fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych
• Zobowiązania z tytułu przejęcia przez kasę z stabilizacyjnego funduszu oraz innych źródeł ustalane pod decyzją Komisji Nadzoru Finansowego
• Zyski niezrealizowane na instrumentach dłużnych kwalifikowane jako dostępne do sprzedaży
• Zyski niezrealizowane na instrumentach kapitałowych kwalifikowane jako dostępne do sprzedaży

Fundusze własne mogą być pomniejszone o:

• Stratę z ubiegłych lat
• Stratę bieżącego okresu
• Straty na instrumentach dłużnych oraz kapitałowych kwalifikowanych jako dostępne do sprzedaży
• Brakująca kwota odpisów aktualizacyjnych
• Zaangażowania kapitałowe kasy w instytucje finansowe (Dz.U. 2012 poz. 855, art. 24)

Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe są zobligowane do utrzymania poziomu współczynnika wypłacalności na poziomie 5%, w razie niespełnienia tego warunku, kasy muszą zgłosić tą sprawę do KNF-u. Dodatkowo SKOK-i muszą posiadać rezerwę płynną nie mniejszą niż 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego. Rezerwę płynną stanowią:

• Środki pieniężne w kasie (gotówka)
• Środki pieniężne w Kasie Krajowej
• Papiery wartościowe emitowane przez NBP oraz Skarb Państwa
• Jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego (Dz.U. 2012 poz. 855, art. 38)

Różnice między Spółdzielczymi Kasami Oszczędnościowymi a Bankami Spółdzielczymi

Wymieniane główne różnice między Bankami Spółdzielczymi a Spółdzielczymi Kasami Oszczędnościowo-Kredytowymi dotyczą między innymi: zarobkowy charakter działania banków, świadczenie usług dla członków jak i dla nie członków, brak ograniczeń co do podziału zysku oraz posiadanie wymogów co do funduszu własnego (M Stefański 2008, s. 45)

Dodatkowo SKOK-i nie są objęte Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, lecz Funduszem Stabilizacyjnym Kasy Krajowej do której są zobligowane wnieść wkład w wysokości co najmniej 1% wartości posiadanych aktywów (P. Piechota 2011, s. 866)

Kasa oszczędnościowa — artykuły polecane

Prawo dewizowe — Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa — Instytucja finansowa — Bankowy Fundusz Gwarancyjny — Emisja obligacji — Zasada jednolitej licencji — Pośrednictwo finansowe — Prawo bankowe — Zasada nadzoru kraju macierzystego

Bibliografia

• Capiga M. (2006), Działalność kredytowa monetarnych instytucji finansowych, Difin, Warszawa
• Cwynar W., Patena W. (2010), Podręcznik do bankowości, Wolters Kluwer, Warszawa
• Piechota P. (2011), Pozycja i znaczenie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w polskim systemie finansowym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Stefański M. (2008), Perspektywy rozwoju bankowości spółdzielczej w Polsce, Wydawnictwo WSHE, Włocławek
• Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych Dz.U. 2012 poz. 855

Autor: Barbara Zbyrad, Dawid Maniak