Konwencja haska

Konwencja haska - ogólnie przyjęta nazwa określająca międzynarodowe umowy zawarte w Hadze. Pierwsza tego typu umowa została sporządzona w 1899 roku. Do tej pory, w Hadze zostało podpisanych wiele konwencji, gdzie każda z nich dotyczyła istotnych kwestii, takich jak na przykład konflikty zbrojne, prawo cywilne czy też opieka nad niepełnoletnimi [D. Dróżdż 2010, s. 17; M. Pazdan 2014, s. 8].

Konwencje haskie z 1899 roku

Pod koniec XIX wieku wiele państw uświadomiło sobie potrzebę uregulowania zasad dotyczących prowadzenia wojen oraz rozwiązywania międzynarodowych sporów. W wyniku tego, dnia 29 VII 1899 roku w Hadze miała miejsce konferencja, na której podpisane zostały dwie konwencje dotyczące [D. Dróżdż 2010, s. 18]:

• I - praw oraz zwyczajów wojny,
• II - wdrożenia w życie zasad ustalonych na konwencji genewskiej z 1864 roku.

Inicjatorem konferencji haskiej, na której ustanawiane były owe konwencje był car Rosji - Mikołaj II [J. Sobczak 2009, s. 199].

Konwencje haskie z 1907 roku

Podczas konferencji w Hadze, dnia 18 X 1907 roku podpisano trzynaście konwencji haskich. Były one rozwiniętą wersją międzynarodowych umów z 1899 roku, a więc dotyczyły kwestii wojennych. Owe konwencje dotyczyły [D. Dróżdż 2010, s. 18]:

• III - działań, jakie należy wykonać przed wszczęciem wojny;
• IV - zasad wojny lądowej,
• V - zasad obowiązujących mocarstwa i innych w przypadku wojny lądowej,
• VI - zasad traktowania statków handlowych wroga,
• VII - statków handlowych przekształcanych w okręty wojenne,
• VIII - zakładania min, które wybuchają automatycznie poprzez dotknięcie;
• IX - bombardowania dokonywanego przez morskie siły zbrojne podczas wojny,
• X - przystosowania do zasad wojny morskiej konwencji genewskiej,
• XI - wprowadzenia pewnych ograniczeń przy zaborze w wojnie morskiej,
• XII - powołania do życia Międzynarodowego Trybunału Łupów (konwencja ta nie została ratyfikowana),
• XIII - praw oraz obowiązków, jakie miałyby obowiązywać państwa i mocarstwa w wypadku wojny morskiej.

Konwencja haska z 1954 roku

W 1954 roku, dnia 14 V, została zwołana w Hadze konferencja, podczas której została podpisana między innymi Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego. Założeniem tego dokumentu było określenie działań, jakie powinny być podejmowane przez państwa zanim nastanie wojna oraz w jej trakcie, jak np. powstrzymanie się od działań, które mogłyby narazić dobra kulturalne na zniszczenie [E. Buczyłowski 2018, s. 12-13].

Konwencje haskie z 1980 roku

W 1980 roku, 25 X, w Hadze przyjęto dwie konwencje. W pierwszej z nich - Konwencji o ułatwieniu dostępu do wymiaru sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych, poruszone zostały kwestie pomocy sądowej, wytycznych potrzebnych do zwolnienia od kaucji wpłacanej w celu zabezpieczenia kosztów całego procesu i realizacji orzeczeń dotyczących kosztów [J. Ciszewski 1993, s. 63-66].

Drugi dokument z 1980 roku znany jest jako Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Jak wskazuje art. 1 umowy, głównym tematem konwencji jest ustanowienie wszelkich działań mających na celu zapewnienie natychmiastowego powrotu uprowadzonego dziecka do domu oraz wzajemne poszanowanie praw dotyczących opieki nad dzieckiem w Państwach, które wzięły udział w tym porozumieniu [Konwencja haska dotycząca aspektów cywilnych...].

Pozostałe konwencje haskie

W XX wieku w Hadze stworzonych i uchwalonych na konferencjach zostało jeszcze więcej konwencji. Dotyczyły one [M. Pazdan 2014, s. 8; P. Mostowik 2014, s. 13]:

• opieki nad małoletnim (16 VI 1902 r.),
• ubezwłasnowolnienia oraz analogicznych zarządzeń opiekuńczych (17 VII 1905 r.),
• rozrządzeń testamentowych (5 X 1961 r.),
• prawa właściwego odnośnie wypadków drogowych (4 V 1971 r.),
• ochrony dzieci (29 V 1993 r.),
• jurysdykcji, odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków służących ochronie dzieci, (19 X 1996).

Inne przykłady konwencji haskich z XX wieku

Konwencje haskie to międzynarodowe porozumienia i umowy mające na celu uregulowanie różnych aspektów stosunków międzynarodowych. Oto lista niektórych ważnych konwencji haskich z XX wieku:

• Konwencja haska o roli Sił Zbrojnych na lądzie (1907) - Ta konwencja ustanowiła zasady dotyczące używania sił zbrojnych na lądzie, w tym zasady ochrony ludności cywilnej i niewojskowych personelu medycznego podczas konfliktów zbrojnych.
• Konwencja haska o prawa i zwyczaje wojny lądowej (1907) - Ta konwencja rozszerzała i uściślała zasady dotyczące prowadzenia wojen na lądzie, w tym regulacje dotyczące zakazywania nielegalnych rodzajów broni.
• Konwencja haska o zakazie stosowania broni chemicznej i bakteryjnej w wojnie (1925) - Ta konwencja zakazywała używania broni chemicznej i bakteryjnej w czasie wojny.
• Konwencja haska w sprawie ochrony dziedzictwa kulturalnego w razie konfliktu zbrojnego (1954) - Ta konwencja ma na celu ochronę dziedzictwa kulturalnego i zabytków podczas konfliktów zbrojnych.
• Konwencja haska o międzynarodowym zakazie używania min przeciwpiechotnych (1980) - Konwencja ta dąży do ograniczenia stosowania min przeciwpiechotnych i minimalizacji ich wpływu na ludność cywilną.
• Konwencja haska o ochronie ofiar konfliktów zbrojnych (1949) - Zawiera Protokoły dodatkowe do Konwencji haskiej z 1949 roku, które rozszerzają ochronę ofiar konfliktów zbrojnych, w tym osób cywilnych i personelu medycznego.
• Konwencja haska w sprawie zakazu i eliminacji broni jądrowej (1968) - Konwencja ta dążyła do kontroli, zakazu i eliminacji broni jądrowej, choć nie została jeszcze w pełni zrealizowana.
• Konwencja haska o zakazie stosowania laserów w walce (1980) - Ta konwencja ma na celu zakazanie stosowania laserów, które mogą być szkodliwe dla wzroku, w celach wojskowych.
• Konwencja haska w sprawie zakazu stosowania, składowania, produkcji i przekazywania przeciwnikowi min przeciwpowodziowych (1997) - Konwencja ta zakazuje stosowania, składowania, produkcji i przekazywania przeciwnikowi min przeciwpowodziowych.

Te konwencje haskie stanowią istotne kroki w kierunku regulacji i ograniczenia sposobów prowadzenia wojen oraz ochrony praw i godności ludności cywilnej w czasie konfliktów zbrojnych. Są one ważnymi instrumentami prawa międzynarodowego mającymi na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony w okresach konfliktów.

Konwencja haska — artykuły polecane

Konwencja wiedeńska — Karta praw podstawowych — Umowa społeczna — Ochrona danych osobowych — Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności — Strzelectwo — Światowa Organizacja Handlu — Zasada legalizmu — Rada Europy

Bibliografia

• Buczyłowski E. (2018), Instytucje wspierające ochronę dóbr kultury w czasie pokoju i w czasie wojny, "Zeszyty Naukowe", nr 4 (28), Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, s. 7-11
• Ciszewski J. (1993), Konwencja Haska o ułatwieniu dostępu do wymiaru sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych, "Palestra", t. 37, nr 12, Naczelna Rada Adwokacka, Warszawa, s. 63-68
• Dróżdż D. (2010), Zbrodnia ludobójstwa w międzynarodowym prawie karnym, Wolters Kluwer, Warszawa
• Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 r. Dz.U. 1995 nr 108 poz. 528
• Mostowik P. (2014), Władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem w prawie prywatnym i międzynarodowym, JAK, Kraków
• Nowak B. (2001), Problemy bezpieczeństwa w międzynarodowym lotnictwie cywilnym w świetle Konwencji Haskiej z 1970 r., Studia Europejskie, nr 3
• Pazdan M. (2014), Prawo prywatne międzynarodowe, "System prawa prywatnego", t. 20a, C.H. BECK, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa
• Sobczak J. (2009), Mikołaj II - ostatni car Rosji: studium postaci i ewolucji władzy, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, BELLONA SA, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Warszawa, Pułtusk, s. 201-295
• Zeidler K (2007), Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Aleksandra Kucińska

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.