Luka technologiczna

Luka technologiczna to rozmiar opóźnienia, względnie trwała różnica między poziomami potencjału technicznego i technologicznego dwu lub więcej gospodarek narodowych. Jej tworzenie się i rozmiary są wypadkową dwóch procesów: kreacji innowacyjnych rozwiązań technologicznych przez liderów – innowatorów (tworzenie się lub narastanie luki) oraz dyfuzji innowacji i ich absorpcji przez imitatorów (domykanie luki).

Teorie luki technologicznej

Formalnie luka techniczna i technologiczna została opisana już w latach 60. XX wieku w pracach badawczych M. V. Posnera (1961) oraz R. Vernona (1966).

Teoria Posnera opiera się na założeniu, że źródłem powstawania luki technicznej i technologicznej, z której monopolista (np. gospodarka danego kraju, sektor, przedsiębiorstwo) czerpie korzyści ekonomiczne, jest innowacja, a pojawiające się potem naśladownictwo ze strony konkurentów zmniejsza zyski oraz powstałą „tymczasową” przewagę konkurencyjną. O ile innowacja i monopol prowadzą do zachwiania równowagi rynkowej, to naśladownictwo ją przywraca.

R. Vernon oparł model teorii luki technicznej i technologicznej na cyklu życia produktu, na który składają się następujące etapy:

1. Faza „nowego produktu” – innowacje powstają w gospodarkach rozwiniętych, o wysokich dochodach w celu zaspokojenia popytu krajowego. Przedsiębiorstwo innowacyjne – innowator uzyskuje przewagę monopolistyczną oraz wysokie zyski.
2. Faza „pełnej dojrzałości produktu” – kiedy popyt rośnie, produkt staje się standardowy, a przedsiębiorstwo osiąga efekt skali. Jednocześnie następuje dynamiczny wzrost eksportu, w wyniku czego produkt trafia na rynki zagraniczne. Wysokie bariery wejścia na rynek dają przewagę konkurencyjną.
3. Faza „standaryzacji produktu” – pojawienie się przedsiębiorstw-naśladowców stopniowo osłabia przewagę innowatora, produkcja lokowana jest w krajach o najniższych kosztach pracy, przewaga rynkowa zostaje utrzymana poprzez wprowadzenie dyferencjacji produktu.

Z teorii Vernona wynika zatem, że kraje mające przewagę technologiczną są w stanie tworzyć nowe produkty, a kraje opóźnione technologicznie koncentrują się na produktach dojrzałych lub standardowych.

Czynniki wpływające na poziom luki technologicznej

Najważniejsze czynniki które wpływają na poziom luki technologicznej to:

• klimat społeczny,
• system edukacyjny,
• potencjał naukowy,
• skala i jakość działalności badawczej,
• natura rynku lokalnego,
• jakość zarządzania oraz polityka rządu,
• inne czynniki określające technologiczną pozycję danego kraju.

Pomiar luki technologicznej

Wskaźniki wykorzystywane do pomiaru wielkości i dynamiki luki technologicznej:

• Wydajność pracy mierzona jako PKB/zatrudnionego,
• Struktura eksportu,
• Wskaźnik terms of trade.

Bibliografia

• Encyklopedia PWN, Luka technologiczna
• Firszt D., (2010). Niwelacja luki technologicznej względem krajów rozwiniętych jako jeden z wymiarów modernizacji polskiej gospodarki, "Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy", nr 16, s. 227-228
• Kornacka D., (2001). Koncepcje luki technologicznej w teorii międzynarodowego transferu technologii, "Przegląd organizacji", nr 10, s. 18
• Kubielas S., (2009) Innowacje i luka technologiczna w gospodarce globalnej. Strukturalne i makroekonomiczne uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Łobaziewicz M., (2008). Luka techniczna i technologiczna a konkurencyjność gospodarki opóźnionej technologicznie, "Roczniki Nauk Społecznych", tom XXXVI, Zeszyt 3, s. 198-200
• Read R., (2006). Foreign Direct Investment & Multinational Enterprise II, Econ 405, Lecture 7, Michaelmas: Lancaster Academy

Autor: Aleksandra Woźniak