Europejski System Banków Centralnych

Europejski System Banków Centralnych, ESBC (ang. European System of Central Banks) - działający w ramach Unii Europejskiej system, którego rdzeniem jest Europejski Bank Centralny. ESBC rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 1999 roku. Podstawą funkcjonowania ESBC jest Traktat ustanawiający Unię Europejską (TWE) oraz załączony do niej Protokół w sprawie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (zwany statutem ESBC i EBC)

TL;DR

Europejski System Banków Centralnych (ESBC) to system działający w ramach Unii Europejskiej, którego główną instytucją jest Europejski Bank Centralny. ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego oraz Eurosystemu, w którym znajdują się banki centralne krajów członkowskich strefy euro. ESBC ma za zadanie utrzymywać stabilność cen, wspierać polityki gospodarcze, prowadzić operacje walutowe i zapewniać system rozliczeń pieniężnych. Decyzje w Eurosystemie podejmowane są przez Rade Prezesów, Zarząd i Radę Ogólną. Narodowe Banki Centralne są udziałowcami EBC i mają swoje zadania, takie jak rozliczanie płatności bezgotówkowych i gromadzenie danych statystycznych. Banki centralne krajów nienależących do strefy euro muszą wpłacić część kapitału na koszty operacyjne EBC i przestrzegać zasad polityki pieniężnej.

Struktura Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Europejski System Banków Centralnych składa się z:

• Europejskiego Banku Centralnego - instytucja centralna strefy euro znajdująca się w Niemczech (Frankfurt nad Menem)
• Eurosystemu - banki centralne 19 krajów członkowskich Unii Europejskiej strefy euro

Tymi bankami są:

1. Narodowy Bank Austrii (Oesterreichische Nationalbank, Wiedeń)
2. Narodowy Bank Belgii (National Bank of Belgium, Bruksela)
3. Narodowy Bank Cypru (Central Bank of Cyprus, Nikozja)
4. Bank Estonii (Eesti Pank, Tallin)
5. Bank Finlandii (Bank of Finland, Helsinki)
6. Narodowy Bank Francji (Banque de France, Paryż)
7. Bank Grecji (Bank of Greece, Ateny)
8. Bank Hiszpanii (Banco de España, Madryt)
9. Bank Centralny Holandii (De Nederlandsche Bank, Amsterdam)
10. Bank Centralny Irlandii (Central Bank of Ireland, Dublin)
11. Bank Litwy (Bank of Lithuania, Wilno)
12. Bank Centralny Luksemburga (Banque centrale du Luxembourg, Luksemburg)
13. Bank Łotwy (Latvijas Banka, Ryga)
14. Bank Centralny Malty (Central Bank of Malta, Valletta)
15. Niemiecki Bank Federalny (Deutsche Bundesbank, Frankfurt nad Menem)
16. Narodowy Bank Portugalii (Banco de Portugal, Lizbona)
17. Narodowy Bank Słowacji (Národná banka Slovenska, Bratysława)
18. Bank Słowenii (Bank of Slovenia, Lublana)
19. Bank Włoch (Bank of Italy, Rzym)

• Banków centralnych krajów członkowskich Unii Europejskiej nienależących do strefy euro

Do tych banków centralnych należą:

1. Bułgarski Bank Narodowy (Bulgarian National Bank, Sofia)
2. Narodowy Bank Chorwacji (Croatian National Bank, Zagrzeb)
3. Narodowy Bank Czech (Czech National Bank, Praga)
4. Narodowy Bank Danii (Danmarks Nationalbank, Kopenhaga)
5. Narodowy Bank Polski (Warszawa)
6. Bank Narodowy Rumunii (National Bank of Romania, Bukareszt)
7. Bank Szwecji (Sveriges Riksbank, Sztokholm)
8. Narodowy Bank Węgier (Magyar Nemzeti Bank, Budapeszt)
9. Bank Anglii (Bank of England, Londyn)

ESBC nie jest organem monetarnym strefy euro, ponieważ nie wszystkie kraje Unii Europejskiej wprowadziły euro jako walutę. Rolę organu monetarnego pełni więc Eurosystem. Strukturę Europejskiego Systemu Banków Centralnych ukształtowano na wzór Bundesbanku, czyli banku centralnego Niemiec.

Zadania Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Zadania są określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską i wyszczególnione w statucie ESCB i EBC, który stanowi załącznik do Traktatu. Podstawowym zadaniem ESBC jest utrzymywanie stabilności cen w średnim okresie występującym gdy przeciętny roczny wzrost cen kształtuje się poniżej 2% (B. Dudkiewicz 2016, s. 70). Ponadto ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze krajów Unii Europejskiej (niski stopień bezrobocia, oraz poprawę współpracy walutowej między Krajami należącymi do Eurosystemu a państwami członkowskimi spoza strefy euro). Realizację celów banków centralnych należących do ESBC wspierają instrumenty finansowe polityki monetarnej. Klasyfikacja instrumentów finansowych następuję według różnych kryteriów. Najczęściej wykorzystywanymi instrumentami przez banki centralne są instrumenty kontroli ogólnej, czyli polityka stopy procentowej, rezerw obowiązkowych oraz operacje otwartego rynku. Pozwalają one bankom centralnym oddziaływać na banki komercyjne.

Podstawowe zadania

• określenie i realizacja polityki pieniężnej w ramach strefy euro,
• dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej,
• przechowywanie i zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi państw należących do strefy euro,
• prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do euro,
• zapewnienie niezawodnego i szybkiego systemu rozliczeń pieniężnych oraz płatności.

Zadania dodatkowe eurosystemu

• gromadzenie danych i informacji statystycznych przy pomocy NBC i innych instytucji,
• działalność analityczno-badawcza,
• działalność nadzorcza,
• działalność przetwórcza (udzielanie rozporządzeń, decyzji, zaleceń, instrukcji),
• pełnienie funkcji doradczych,
• współpraca na forum międzynarodowym.

Funkcjonowanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Decyzje w Eurosystemie są podejmowane przez organy decyzyjne Europejskiego Banku Centralnego. W ich skład wchodzą Rada Prezesów, Zarząd oraz trzeci organ decyzyjny Rada Ogólna. Rada prezesów to najważniejszy organ EBC, w skład którego wchodzą prezesi banków centralnych Eurosystemu. Posiedzenia Rady prezesów dzielą się na dwa rodzaje. Posiedzenia zwyczajne, które odbywają się co dwa tygodnie oraz posiedzenia nadzwyczajne, które zwoływane są w wyjątkowych sytuacjach. Zarząd EBC składa się z 6 osób: Prezesa, którego kadencja trwa 8 lat i nie ma możliwości jej odnowienia, Wiceprezesa i członków. Rada ogólna składa się ze wszystkich prezesów banków centralnych należących do ESBC. Istnienie tego organu jest spowodowane tym, że nie wszystkie kraje należą do strefy euro.

Narodowe Banki Centralne Eurosystemu są głównymi udziałowcami Europejskiego Banku Centralnego (B. Dudkiewicz 2016, s. 71). Do ich głównych zadań należy rozliczanie płatności bezgotówkowych oraz zasilanie instytucji kredytowych w pieniądz banku centralnego, ponadto gromadzą krajowe dane statystyczne oraz emitują banknoty euro. Realizując powierzone im zadania muszą przestrzegać instrukcji EBC. Banki Eurosystemu mogą wykonywać działania niezwiązane z Eurosystemem, które realizują na własną odpowiedzialność np. usługi świadczone na rzecz rządu kraju w którym się znajdują. Działania te ponadto nie mogą kolidować z celami Eurosystemu.

Banki centralne krajów nienależących do strefy euro muszą wpłacić część kapitału na poczet kosztów operacyjnych Europejskiego Banku Centralnego. Nie mogą one uczestniczyć w podziale zysków i strat (B. Dudkiewicz 2016, s. 71) Obowiązkiem banków centralnych nienależących do Eurosystemu jest przestrzeganie zasad polityki pieniężnej oraz zakaz finansowania wydatków publicznych.

Europejski System Banków Centralnych — artykuły polecane

System rezerwy federalnej — Międzynarodowy Fundusz Walutowy — Europejski Bank Centralny — Narodowy Bank Polski — Funkcje banku centralnego — Bank centralny — Europejski Bank Inwestycyjny — Organy nadzoru — Rada Polityki Pieniężnej

Bibliografia

• Baka W. (red.) (2005), Bankowość europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Dudkiewicz B. (2016), Europejski Bank Centralny i nadzór finansowy w Unii Europejskiej a stabilność finansowa, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Głuchowski J. (red.) (1999), Bankowość. Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań
• Jaworski W., Zawadzka Z. (red.) (2010), Bankowość: podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa
• Marnic A. (red.) (2014), Europejska dekada NBP, 10 lat członkostwa w ESBC, NBP, Warszawa
• Nocoń A. (2016), System reagowania współczesnych banków centralnych na niestabilność sektora bankowego, Difin, Warszawa
• Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej Protokół (nr 4) W sprawie statutu europejskiego systemu banków centralnych i europejskiego banku centralnego Dokument 12016M/PRO/04
• Wesołowski G., Żuk. P, (2011), Rola komunikacji banków centralnych z otoczeniem, NBP, Instytut Ekonomiczny, Biuro Strategii Polityki Pieniężnej

Autor: Marta Rychlak, Katarzyna Gołuch