Menedżeryzm

Już na początku menedżeryzm był określany jako filozofia, ideologia zarządzania koncentrująca się na profesjonalnym zarządzaniu. Filozofia ta stawiała rolę menedżer wysoko w hierarchii nowoczesnych i zorganizowanych społeczeństw (T. Oleksy 2019, s. 72).

Istota menedżeryzmu

Menedżeryzm to m.in.:

• koncepcja socjologiczna sformułowana przez amerykańskiego socjologa Jamesa Burnhama, ogłoszona 1941, zakładająca, że rozwój społeczny zmierza w stronę ku społeczeństwu kierowników (managerów), którzy staną się klasą rządzącą, a nie ku socjalizmowi. Zgodnie z tym kierunkiem nowa klasa menedżerów ma stopniowo zastąpić dotychczasową klasę panującą, czyli kapitalistów i przejąć kontrolę nad środkami produkcji i podziałem dochodu społecznego (T. Oleksy 2019, s. 73);
• system sprawowania naczelnego kierownictwa w przedsiębiorstwie przez zawodowego menedżera wraz z towarzyszącą temu systemowi teorią zarządzania oraz ideologią oraz zbiór nowoczesnych technik zarządzania (P.F. Drucker 2008, s. 92).

Menedżeryzm może przejawiać się w zasadzie 3 E – economy, effectiveness, efficiency. Jest to pewien rodzaj nacisku na oszczędność wydajność i efektywność i ich podporządkowaniu działaniom w organizacji, tak aby doprowadzić do ich zwiększenia oraz wykorzystania nowych technologii, co ostatecznie ułatwi menedżerom sprawowanie funkcji zarządzania (K. Lisiecka 2009, s. 29).

Zdaniem L. Krzyżanowskiego współczesny menedżeryzm charakteryzuje się (K. Firlej 2016, s. 2):

• obroną efektywności i konkurencyjności,
• ideologią sukcesu oraz
• idealizacją i "ubóstwieniem" pieniądza

Menedżerowie a menedżeryzm

Menedżer jest pojęciem kluczowym dla obszary menedżeryzmu. W praktyce używa się również określeń kierownik, lider czy przywódca niemniej jednak nie są to synonimy.

Według G. Bartkowiak „Menedżerami przyjęło nazywać osoby posiadające mandat społeczny lub upełnomocnione przez właścicieli organizacji do kierowania na bieżąco jego działalnością. Potocznie terminu „menedżer” używa się jednak zarówno w odniesieniu do najemnych pracowników na stanowiskach kierowniczych, jak również do właściciela organizacji bezpośrednio zaangażowanego w zarządzanie nią, szczególnie w przypadku spółek skarbu państwa lub mniejszych podmiotów gospodarczych” (G. Bartkowiak 2003, s. 9).

Natomiast Barbara Kożuch uważa, ze pojęcie menedżer może być utożsamiane ze stanowiskiem kierownik w odniesieniu do konkretnej branży. Według niej „menedżerowie organizacji publicznych to „kierownicy różnego szczebla, których podstawowym zadaniem jest skuteczne zarządzanie organizacjami świadczącymi szeroko rozumiane usługi publiczne o wysokiej jakości. Menedżerowie ci rozwiązują problemy zarządzania zgodnie z kryteriami racjonalności politycznej, uwzględniając przy tym kryteria ekonomiczne właściwe logice gry rynkowej. […] Współczesnego menedżera publicznego cechują zachowania przedsiębiorcze. […] Zatem przedsiębiorczy menedżer publiczny to ten, który realizuje swoje role menedżerskie wykorzystując instrumenty zarządzania publicznego, m.in. zarządzanie strategiczne, zarządzanie jakością, zarządzanie procesowe, czy zarządzanie projektami” (B. Kożuch 2004, s. 217-218).

Jednak klasyczna definicja menedżera stworzona przez R.W Griffina postrzega menedżera jako osobę odpowiedzialną za realizację procesu zarządzania. W ramach tego procesu odpowiada on za następujące zadania : planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, kontrolowanie oraz przewodzenie (R.W. Griffin 2005, s. 7).

Rozwój myśli menedżerskiej

Pojawienie się pojęcie menedżeryzmu w praktyce gospodarczej wywołało wiele oporów. Jednak to dzięki niemu gospodarka i zarządzanie w wielu krajach znacznie się rozwinęło. Przemiany te w swojej tezie podsumował PF. Drucker, który stwierdził, że nie ma krajów biednych; są jedynie źle zarządzane. Spowodowało to również rozwój szkół i kierunków z zakresu biznesu i zarządzania (T. Oleksyn 2019, s. 75).

Według Koźmińskiego „menedżerskie myślenie oparte na przedsiębiorczości, inicjatywie i podejmowaniu skalkulowanego ryzyka w celu osiągnięcia zwiększonych korzyści, przenika i opanowuje coraz to nowe dziedziny życia. Zastępuje ono myślenie biurokratyczne i roszczeniowe”. Dodatkowo autor uważa, że myślenie menedżerskie jest coraz bardziej pożądane również w innych zawodach nie będących związanymi z zarządzaniem (T. Oleksyn 2019, s. 76).

Krytyka menedżeryzmu

Autor książki "O podstawach zarządzania inaczej" upatruje w menedżeryzmie jednej z przyczyn degradacji środowiska naturalnego. Sugeruje, iż jeśli nie zostanie zahamowany ilościowy wzrost, a nie rozwój gospodarczy może to skutkować nieodwracalnymi procesami erozji, prowadzącymi do zagłady przyrody, a nawet ludzkości (K. Firlej 2016, s. 2).

Menedżeryzm bywa postrzegany jako zjawisko szkodliwe, ze względu na tendencję do opierania swoich teorii na prawdach absolutnych i pewnikach. Z pragmatycznych zasad czyni cnotę, a kontrola jest postrzegana jako wartość sama w sobie (K. Firlej 2016, s. 12).

Krytyka menedżeryzmu wzrosła jeszcze bardziej na skutek kryzysu ekonomicznego datowanego na 2007 rok. Stwierdzono wówczas, że wynika on ze chciwości, braku poczucia odpowiedzialności i nieodpowiednim zarządzaniem ryzykiem (T. Oleksyn 2019, s. 79).

Obecnie znaczenie menedżerów i pojęcia menedżeryzmu osłabiają pojawiający się na rynku specjaliści. Mimo, że formalnie nie sprawują funkcji kierowniczych to wykonują coraz więcej zadań związanych z zarządzaniem i zarezerwowanych dotychczas jedynie dla menedżerów (T. Oleksyn 2019, s. 79).

Współczesny menedżeryzm

Literatura przedmiotu podaje następujące zasady, które powinny obowiązywać skutecznych menedżerów i odpowiednio wdrożonego menedżeryzmu (L. Wasylkowska 2011, s. 291):

• poszanowanie własnego i cudzego czasu,
• skupienie na otoczeniu zewnętrznym organizacji,
• budowanie środowiska w oparciu o własne zalety,
• koncentracja na kilku głównych dziedzinach,
• podejmowanie skutecznych decyzji,
• tworzenie wizji i umiejętność przekonania do niej innych,
• zdecydowanie w realizacji wizji i celów.

Bibliografia

• Bartkowiak G. (2003), Skuteczny kierownik – model i jego empiryczna weryfikacja, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań, s. 9.
• Drucker P.F. (2008), Concept of the corporation, with the new introduction by the author, Library of Congress, USA, s. 92.
• Firlej K. (2016), Menedżeryzm wczoraj i dziś. [w:] Menedżeryzm w rozwoju organizacji, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, s. 2-12.

Griffin R.W. (2005), Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa, s. 83.