Źródła prawa
| Źródła prawa |
|---|
| Polecane artykuły |
Źródła prawa - termin ten jest dosłownym przetłumaczeniem łacińskiego zwrotu fons iuris. Określenie to jest wieloznaczne, które bywa odnoszone w teorii prawa do różnych zjawisk powiązanych z obowiązywaniem i tworzeniem prawa. Podstawowe znaczenie tego określenia to: Źródło prawa - sformalizowany akt państwowej władzy, który zawiera przepisy prawne (Siuda W. 2007, s. 27). Omawiany termin jest jednym z zasadniczych terminów prawoznawstwa współczesnego. Jest to jednocześnie termin niejednoznaczny, dlatego jego zdefiniowanie w dużej mierze zależne jest od przyjętego rozumienia prawa. W Polsce prawo definiujemy jako system norm. Norma prawna jest to z kolei zakaz lub nakaz określonego postępowania. W powyższym rozumieniu źródłem norm początkowo nazywano zwyczaj, który stawał się z czasem regułą prawną. Źródłem prawa współcześnie są głównie akty, wydawane przez organy władzy publicznej, nazywane źródłami prawa stanowionego. Źródła prawa stanowionego powszechnie obowiązujące wymienione są w art. 87 ust. 1 i 2 Konstytucji RP (Sarnecki P. 2014, s. 46).
Rodzaje źródeł prawa
- Powszechnie obowiązujące – są to akty prawne, które są w stanie być skierowane do każdego podmiotu,
- Wewnętrznie obowiązujące – są to akty prawne, obowiązujące wyłącznie jednostki organizacyjne, które są podległe wydającemu akt organowi,
- Regulaminy i statuty – przykładem może być regulamin Sejmu RP,
- Układy zbiorowe pracy – charakter prawny tego aktu wzbudza kontrowersje, więcej w art. 59 ust. 2 Konstytucji RP (Podsiadło M. 2012, s. 95).
Obowiązujące źródła prawa polskiego
Powszechnie obowiązującymi źródłami prawa polskiego są:
- Konstytucja,
- Ustawy,
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe,
- Rozporządzenia,
- Akty prawa miejscowego
Poza prawem, które powszechnie obowiązuje, występuje również tzw. prawo wewnętrzne, którego źródłami są:
- Uchwały Rady Ministrów,
- Zarządzenia premiera i ministrów, które wydawane są na podstawie ustaw (Siuda W. 2007, s. 27).
Ogłaszanie źródeł prawa
Akty normatywne należy ogłaszać w specjalnych dziennikach urzędowych, takich jak:
- Dziennik Ustaw RP (skrót Dz.U.) – poprzez niego ogłaszane są m.in. "Konstytucja, ustawy, rozporządzenia Prezydenta RP, konwencje międzynarodowe, rozporządzenia z mocą ustawy oraz rozporządzenia wykonawcze centralnych organów administracji rządowej",
- Dziennik Urzędowym RP "Monitor Polski" (skrót MP) - ogłasza są w nim m.in. zarządzenia Prezydenta RP, które wydawane są na podstawie ustawy, wymienić można w tym miejscu też uchwały RM i zarządzenia Premiera stanowione na podstawie ustawy,
- dzienniki urzędowe ministrów, którzy kierują takimi działami jak działy administracji rządowej (jest to przykładowo Dziennik Urzędowy Ministra Finansów) oraz dzienniki urzędowe urzędów centralnych - ogłasza się w nich takie akty jak: akty normatywne organu publikującego taki dziennik oraz akty urzędów nad którymi sprawują nadzór,
- wojewódzki dziennik urzędowy – ogłaszane są w nim takie akty jak: akty prawa miejscowego uchwalane przykładowo przez wojewodę, czy organy jednostek samorządów terytorialnych, które funkcjonują na obszarze wybranego województwa (Gnela B. 2005, s. 25).
Cechy polskiego systemu źródeł prawa
- 1. Zagadnienia źródeł prawa uregulowane zostały w odrębnym rozdziale aktu normatywnego jakim jest Konstytucja RP (Rozdział III),
- 2. Zamknięty katalog powszechnie obowiązujących źródeł prawa w aspekcie:
- podmiotowym (to znaczy że każdy podmiot upoważniony do wydawania norm powszechnie obowiązujących został określony w Konstytucji RP),
- przedmiotowym (oznacza to, że wszystkie typy źródeł prawa zostały określone),
- 3. Hierarchiczna budowa, w której każdy typ aktu normatywnego przypisaną ma rangę w stosunku do pozostałych typów źródeł prawa, konsekwencjami tej cechy będą:
- "wymóg zgodności aktów niższego szczebla z aktami wyższego szczebla,
- uchylenie, zmiana lub zawieszenie aktu danego szczebla może dokonać się tylko przez wydanie nowego aktu tego samego lub wyższego szczebla,
- zakaz normowania pewnych materii przez akty poniżej pewnego szczebla,
- zakaz wydawania aktów najniższego szczebla bez upoważnienia udzielonego w akcie wyższego szczebla" (Podsiadło M. 2012, s. 95-96).
Źródła prawa a akty stosowania prawa
Wyraźnie należy te dwa pojęcia od siebie odróżnić. Źródłami prawa w rozumieniu Konstytucji RP (rozdział III) są akty prawne (normatywne) tam wymienione. Z kolei aktami prawa stosowanego są między innymi decyzje administracyjne czy wyroki sądu, które rozstrzygają konkretne sprawy w oparciu o prawo stanowione. Wtedy taka decyzja czy wyroki mają charakter konkretno-indywidualny (Sarnecki P. 2014, s. 47).
Bibliografia
- Dobija M., Rączka K., Raczkowski M. (2005), Dynamiczna równowaga kapitału jako źródło praw ekonomicznych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy nr 6 (2005): 15-25.
- Gersdorf M., Rączka K., Raczkowski M. (2010),"Kodeks pracy." Komentarz, Warszawa (2010).
- Gnela B., Koczanowski J., Żabiński Z., Żułakowska C. (1996), Elementy prawa: prawo państwowe i cywilne, Akademia Ekonomiczna w Krakowie Wydawnictwo Uczelniane, wyd. IV, Kraków
- Gnela B., Koczanowski J., Szostak R., Wiatrowski P. (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz. U 483 (1997).
- Podsiadło M. (red.) (2012), Prawo konstytucyjne, Repetytorium, wydanie 2, Wolters Kluwer Polska, Warszawa
- Sarnecki P. (red.) (2014), Prawo konstytucyjne RP, wydanie 9, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
- Siuda W. (2007), Elementy prawa dla ekonomistów, SCRIPTUM, Poznań
- Szewc T. (2007),Nazewnictwo form aktów prawa miejscowego, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny rok LXIX - zeszyt 2 (2007)
Autor: Aleksandra Galica
