Apartheid

Apartheid był systemem politycznym, który określał relacje pomiędzy białymi a innymi rasami w Republice Południowej Afryki. Oficjalna polityka legitymizowała stratyfikację społeczną, w której ludzie czarni zajmowali pozycje najniższe, kolorowi pozycje pośrednie, a biali znajdowali się na szczycie drabiny społecznej. Jakkolwiek korzenie rasowej segregacji i dominacji białych sięgają czasów kolonialnych, jako polityka państwa system dyskryminacji został wprowadzony dopiero po II Wojnie Światowej. Apartheid upadł dopiero w 1994 roku po długich latach walk opozycji z Nelsonem Mandelą na czele i przy silnym wsparciu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz światowej opinii publicznej.

TL;DR

Apartheid był systemem politycznym w Republice Południowej Afryki, który ustalał hierarchię społeczną na podstawie rasy. Czarni ludzie mieli ograniczone prawa i byli dyskryminowani na rynku pracy. System apartheidu upadł dopiero w 1994 roku po długiej walce opozycji i z pomocą ONZ. Walka o prawa czarnoskórej ludności była prowadzona przez organizację Afrykański Kongres Narodowy, a Nelson Mandela stał na jej czele. Upadek apartheidu przyniósł reformy i zmiany polityczne, ale kraju nadal towarzyszą problemy takie jak bezrobocie i przestępczość.

Warunki pracy

Na rynku pracy czarni musieli sprostać dziesiątkom ograniczeń, dyskryminujących praw i regulacji. Nie mogli zrzeszać się w związki zawodowe i nie dostawali płacy za dni urlopu. W przypadku trwałego inwalidztwa spowodowanego wypadkiem w miejscu pracy, miesięczna pensja białego niepełnosprawnego wynosiła więcej niż jednorazowa rekompensata wypłacana czarnemu. Co więcej, niezależnie od różnicy w zarobkach, która na przykład w roku 1969 wynosiła 20, 1:1 (biali: czarni), biali chronieni byli także przez system tzw. rezerwacji stanowisk.

Głęboka kategoryzacja rasowa na rynku pracy wspierana była także przez biurokratyczne procedury, do których tylko czarni musieli się stosować. Przykładowo dopóki Afrykańczyk nie został zarejestrowany w Plemiennym Urzędzie Pracy nie mógł opuścić swojego rezerwatu, nazywanego ojczyzną, by podjąć pracę poza jego granicami. W efekcie rząd miał całkowitą władzę w rozmieszczaniu i dopuszczaniu Afrykańczyków do pracy na określonych obszarach i u danych pracodawców. Warto przy tym dodać, że segregacja na rynku pracy wspierana była przez segregację w systemie edukacji. I tak, najlepsze szkoły i uniwersytety dostępne były wyłącznie dla białych, podczas gdy czarni mieli dostęp jedynie do instytucji, które korespondowały z ich stanem cywilizacyjnym, który oczywiście oceniany był o wiele niżej niż stan cywilizacyjny białych.

Upadek

Choć w latach 50. XX wieku czarnoskóra ludność stanowiła około 75% ogółu mieszkańców Republiki Południowej Afryki, nie mieli oni prawa głosu. Postanowili podjąć walkę o swoje prawa i z tego powodu, w 1912 roku, powstała organizacja o nazwie Afrykański Kongres Narodowy (ANC), której celem było zrównanie praw obywateli (K.Maksymow,2012, s. 521)

Z założenia, mieli oni używać pokojowych metod, jednak po krwawym incydencie zaistniałym w wyniku jednej z akcji, organizacja została zdelegalizowana w 1960 roku. Pod zarządem dawnego ANC ustanowione zostały siły zbrojne, które miały dokonywać ataków i sabotaży na terenie RPA (K.Maksymow, 2012, s. 522). Nelson Mandela, będąc aktywistą Afrykańskiego Kongresu Narodowego, został skazany w 1963 roku na karę dożywotniego pozbawienia wolności (Ks. A. Romejko, 2009, s. 132)

W latach 80. XX wieku RPA "wchodziło w fazę kryzysu gospodarczego", nastąpił spadek produkcji złota, co stanowiło główny dochód dla państwa (K.Maksymow,2012, s. 523). Zaczęto wprowadzać reformy, które powoli prowadziły do upadku apartheidu. W latach 1984-1986 zniesiono pewne restrykcje, np. zakaz małżeństw mieszanych. W 1990 roku zalegalizowano Afrykański Kongres Narodowy, Nelson Mandela opuścił więzienie, a rok później stanął na czele partii. Afrykański Kongres Narodowy wygrał pierwsze, powszechne i wolne, wybory w 1994 roku. Prezydentem został Nelson Mandela. Rozpoczęto przebudowę państwa. Zmienione władze, także i dzisiaj, stoją przed problemami takimi jak bezrobocie, przestępczość, a także trudna sytuacja materialna mieszkańców (Ks. A. Romejko, 2009, s. 136)

W 1995 roku powołana została Komisja Prawdy i Pojednania, która miała za zadanie ujawniać zbrodnie apartheidu oraz wspierać ofiary rasizmu. W 1999 roku, Afrykański Kongres Narodowy ponownie wygrał wybory, lecz Nelson Mandela nie kandydował na prezydenta (K. Maksymow, 2012, s. 529)

Apartheid — artykuły polecane

Komunizm — Róża Luksemburg — Międzynarodowa Organizacja Pracy — System kursów walutowych — Wielki kryzys — Friedrich Hayek — Unia walutowa — Autarkia — Efekt domina

Bibliografia

• Hejwosz-Gromkowska D. (2012) Społeczne funkcje szkolnictwa wyższego w RPA i konstruowanie różnicy, "Studia Edukacyjne", nr 21, s. 45-61
• Lewis S. (1990), The Economics of Apartheid, Council on Foreign Relations Press, New York
• Maksymow K. (2012), Przeobrażenia polityczne i społeczne w Południowej Afryce - od apartheidu do czasów współczesnych, Forum Politologiczne, tom 13
• Nair B. (2007), Through the eyes of the workers, [w:] Reflections in Prison, edited by M. Maharaj, Zebra Press and the Robben Island Museum, Cape Town
• Romejko A. (2009), Rola arcybiskupa Desmonda Tutu w walce z apatheidem, Forum Politologiczne, tom 9

Autor: Arkadiusz Binczyk, Weronika Plewniak