Oświadczenie woli

Oświadczenie woli - pojęcie z zakresu prawa cywilnego oznaczające przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczenie woli można wyrazić na dwa sposoby: wyraźny lub domniemany. Wolę w wyraźny sposób wyraża się słowami lub pismem, natomiast w dorozumiany sposób wyraża się poprzez zachowanie, gesty (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 90). Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, chwilą dokonania czynności prawnej jest chwila oświadczenia woli, którą rozumie się jako chwilę, w której oświadczenie woli dotarło do drugiej strony, w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (B.Gnela i in. 2005, s. 185). Oznacza to, ze nie jest konieczne, żeby adresat woli faktycznie z nią się zapoznał. Wystarczy tylko, że istnieje możliwość zapoznania się z wolą. Oświadczenia woli można dokonać nie tylko w obecności stron, ale również poprzez urządzenia przekazu informacji np. przez telefon, pocztą, mailem czy też faksem. Przyjmuje się, że takie oświadczenie, dokonane elektronicznie, zostało złożone w momencie kiedy wprowadzono je do urządzenia przekazu informacji, w sposób taki, aby osoba miała możliwość zapoznania się treścią przekazu (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 91). Oświadczenie woli musi być "na serio" i wyrażone w sposób zrozumiały.

TL;DR

Oświadczenie woli to przejaw woli zmierzający do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Może być wyrażone słowami, pismem, zachowaniem lub gestami. Czynność prawna staje się skuteczna w momencie dotarcia oświadczenia woli do drugiej strony. Wady oświadczenia woli to brak świadomości, brak wolnej woli, oświadczenie pozorne, błąd, podstęp i groźba. Wady te mogą powodować nieważność czynności prawnej.

Elementy czynności prawnych

(B.Gnela i in. 2005, s. 184):

1. Akt woli (wola wewnętrzna)
2. Oświadczenie woli
3. Równorzędny status prawny stron

Musi być taka kolejność.

Wady oświadczenia woli

To czy czynność prawna będzie skuteczna zależy głównie od treści oraz stanu woli osoby składającej oświadczenie. Rozbieżność pomiędzy psychicznym stanem a rzeczywistym stanem jest rezultatem wady oświadczenia woli. Rozróżnia się takie wady oświadczenia woli jak (B.Sitek, P. Kubiński 2011, s. 76):

• "brak świadomości lub wolnej woli
• pozorność
• błąd
• podstęp
• groźba"

Brak świadomości

Ma miejsce, gdy nastąpi złożenie oświadczenia woli poprzez osobę, która była w stanie wykluczającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji. Brak świadomości nie pozwala podejmować decyzji i jej uzewnętrzniać. Najczęstsze przyczyny braku świadomości to "choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy albo inny, chociażby nawet przemijające zaburzenie psychiczne". (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 93). Odurzenie narkotykami bądź też upojenie alkoholowe może być również przyczyną braku świadomości. Brak świadomości powoduje, że oświadczenie woli staje się nieważne. Odurzenie narkotyczne oraz upojenie alkoholowe powoduje skutki w odniesieniu do prawa karnego, ale również prawa cywilnego. Według prawa cywilnego następuje wyłączenie odpowiedzialności cywilnej.

Brak wolnej woli

Ma związek z przymusem fizycznym. Oświadczenie woli w sytuacji braku świadomości, bądź też braku wolnej woli nie powoduje skutków prawnych (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 93).

Oświadczenie pozorne

Ma miejsce wtedy, gdy oświadczenie zostanie złożone za pozwoleniem drugiej strony dla pozoru. Jest to wada, ponieważ podczas składania oświadczenia dwie strony są świadome tego, iż ta czynność nie będzie wywoływała jakichkolwiek skutków prawnych lub tak naprawdę ma spowodować wywołanie zupełnie innych skutków niż oświadczyły sobie strony. Aby ukryć inną, rzeczywiście zawartą czynność prawną, strony są w stanie złożyć oświadczenia woli o wykonaniu konkretnej czynności prawnej. Przykładem takiego działania jest nazywanie przez strony rzeczywistej darowizny sprzedażą. W przypadku, jeśli dojdzie do złożenia takiego oświadczenia w celu zatajenia zupełnie innej czynności prawnej wtedy ważność oświadczenia jest oceniana według właściwości zatajonej czynności. Oświadczenie, które złożone dla pozoru staje się nieważne (Z. Muras 2005, s. 193).

Błąd

Jest to mylne wyobrażenie o stanie rzeczywistym. Błąd może dotyczyć zarówno treści czynności prawnej, ale również podmiotu czy też jakości. Jeżeli błąd dotyczy treści czynności prawnej jest możliwość uchylenia skutków prawnych tego oświadczenia woli - czynność taka staje się nieważna. Jeżeli błąd dotyczy złożenia oświadczenia innej osobie, jest możliwość uchylenia skutków prawnych, ale tylko w przypadku, gdy błąd powstał przez tę osobę, nawet, jeśli jest to bez jej winy lub, gdy wiedziała o błędzie, czy tez miała ona możliwość zauważenia tego błędu. Takie ograniczenia nie dotyczą nieodpłatnej czynności prawnej. Błąd musi być również błędem istotnym subiektywnie oraz obiektywnie. Subiektywnie, to znaczy, że strona złożyła oświadczenie, ponieważ była w błędzie. Natomiast obiektywnie, to znaczy, że nikt, kto jest rozsądnym, nie złożyłby oświadczenia o takiej treści (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 94).

Podstęp

Jest to wada oświadczenia woli, która polega na tym, że osoba podstępnie (z intencją oszukania, bądź też zmylenia) wprowadza w błąd drugą osobę. W takim wypadku jest możliwość uchylenia skutków prawnych takiego oświadczenia woli, nawet jeśli błąd nie był istotny czy też nie odnosi się do treści czynności prawnej (Z. Muras 2005, s. 193).

Groźba

Jest to wada oświadczenia woli, która polega na tym, że dana osoba stosuje wobec osoby składającej oświadczenie woli przymus psychiczny, aby wymusić oświadczenie woli o określonej treści. Osoba, która na skutek gróźb złożyła oświadczenie woli, ma możliwość uchylenia skutków prawnych złożonego oświadczenia, pod warunkiem, że jest możliwość, iż obawiał się on, że jemu bądź też innej osobie grozi niebezpieczeństwo. W razie groby, osoba ma prawo do uchylenia się od skutków prawnych tego oświadczenia woli do roku, od kiedy stan obawy ustał. Z upływem roku prawo to wygasa (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 94).

Oświadczenie woli — artykuły polecane

Posiadanie — Forma umowy — Postępowanie nakazowe — Zaniechanie — Autorskie prawa osobiste — Akt notarialny — Osoba fizyczna — Cesja wierzytelności — Czynność procesowa

Bibliografia

• Dziwoki M. (2018), Oświadczenie woli, Uniwersytet Wrocławski
• Gnela B. (red.) (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
• Kubiński P., Sitek B. (2011), Podstawy prawa dla licencjackich studiów ekonomicznych, Poltext, Warszawa
• Moskwa L. (1983), Oświadczenie dorozumiane a swoboda formy czynności prawnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 45, z. 1
• Muras Z. (2005), Encyklopedyczny zarys prawa, Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Małgorzata Filuś