Pierwiastki śladowe

Pierwiastki śladowe
Polecane artykuły
Makroelementy Biodegradacja Koagulacja Zasoby naturalne Emulgowanie Metale szlachetne Lipoliza Główne problemy ekologiczne Odporność

Pierwiastki śladowe – mikroelementy (ang. trace elements) – biopierwiastki, składniki mineralne, są to pierwiastki chemiczne występujące w organizmach roślinnych jak i zwierzęcych w bardzo małych (śladowych) ilościach. Zawartość w organizmie człowieka danego mikroelementu nie przekracza 0.01%, a zalecane dzienne spożycie jest mniejsze niż 100 mg/osobę. Zbadano pod względem biochemicznym i oznaczono znaczenie biologiczne tylko niewielu z nich[I. Duda 1994, s. 147-148]. Obecnie do pierwiastków śladowych niezbędnych dla organizmu ludzkiego zalicza się: jod, fluor, miedź, kobalt, selen, molibden, oraz według niektórych źródeł również chrom, nikiel, selen, żelazo, cynk, bor. Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych. Składniki mineralne są niezbędne w ustroju do celów budulcowych (szczególnie w tkance kostnej), wchodzą w skład: płynów ustrojowych, niektórych enzymów związków wysokoenergetycznych itp. Wywierają również wpływ na regulację czynności narządowych i ogólnoustrojowych [Z. Markiewicz 1996, s. 247]. Pierwiastki śladowe wywierają silny wpływ na czynności katalityczne enzymów, stanowią ich grupy prostetyczną lub są składnikiem tej grupy, mogą też być aktywatorami działania enzymów [K. Jurkowska 2003 s. 117].

Ze względów praktycznych mikropierwiastki można podzielić na trzy następujące grupy: istotne, prawdopodobnie istotne i nieistotne. Do pierwszej grupy – istotnych – należy 10 następujących pierwiastków: żelazo, jod, miedź, cynk, mangan, kobalt, molibden, selen, chrom i cyna. Do drugiej grupy – przypuszczalnie istotnych – należą: nikiel, fluor, brom, arsen, wanad, kadm, bar i stront. Nasza wiedza o tych pierwiastkach wciąż jest niedostateczna. Niektóre z nich, np. fluor, są oceniane dość kontrowersyjnie: w bardzo małych ilościach zapobiega próchnicy zębów, pomaga w utrzymaniu dobrego stanu kości i wpływa na prawidłowy wzrost, ale w większych stężeniach jest zdecydowanie szkodliwy. Do trzeciej grupy – nieistotnych – należą wszystkie pozostałe pierwiastki, nie mające większego znaczenia dla organizmu człowieka. W miarę wzrostu naszej wiedzy być może zmieni się też ich przynależność i znajdą miejsce w innej grupie [P. Lewicki 2008, s. 278].

Spośród pierwiastków śladowych specjalna cechę posiadają metale ciężkie, które są przeważnie składową enzymów zaangażowanych w metabolizmie nieorganicznych pierwiastków lub związków takich jak, O2, N2, H2, S. Większość mikroelementów jest wymagana w ilościach śladowych (w stężeniach mikromolarnych) i zawarta jest w postaci zanieczyszczeń w solach makroelementowych. Z tych względów wykazanie zapotrzebowania na pierwiastki śladowe wymaga zastosowania specjalnego postepowania. Liczne metale ciężkie (Cu, Hg, Zn, Ni, Cd, Ag, Cr, Se) są toksyczne w ilościach milimolarnych [D. Orzeł 2012, s. 87].

Bibliografia

• Słownik Pojęć Towaroznawczych, pod red. Dudy I., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1994
• Leksykon naukowo-techniczny, pod red. Czerni S. i in., Wyd. 3 poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Naukowo-techniczne Warszawa, Warszawa 1984
• Mikrobiologia Ogólna, pod red. Markiewicza Z. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996
• Leksykon Nauki o żywności i żywieniu człowieka, pod red. Piotra P. Lewickiego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008
• Wybrane zagadnienia z toksykologii żywności, pod red. Orzeł D., Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław 2012
• Krótkie wykłady- Chemia Nieorganiczna, pod red. Jurkowska K., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003

Autor: Serwański Łukasz