Pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo to kompetencja do działania w cudzym imieniu. W dużej mierze czynności prawne nie muszą być dokonywane osobiście, ale istnieje możliwość skorzystania z pełnomocnictwa. Przedstawiciela nazywa się pełnomocnikiem a reprezentowanego mocodawcą, oświadczenie woli w którym mocodawca udzielił umocowanie nazywa się pełnomocnictwem.

TL;DR

Pełnomocnictwo to możliwość działania w cudzym imieniu. Udziela się go na podstawie oświadczenia woli reprezentowanego. Pełnomocnictwo może być udzielone w stosunku podstawowym, np. w umowie zlecenia. Istnieje też domniemanie pełnomocnictwa, które można obalić. Pełnomocnictwo musi spełniać pewne warunki, takie jak forma pisemna. Wyróżnia się pełnomocnictwo ogólne, rodzajowe i szczególne. Pełnomocnictwo wygasa z różnych powodów, np. przez odwołanie, śmierć pełnomocnika lub mocodawcy. Działania pełnomocnika rzekomego nie mają skutków dla reprezentowanego.

Udzielenie pełnomocnictwa

Regulacja art. 96 k.c. wskazuje, że źródłem umocowania może być oświadczenie woli reprezentowanego. Tutaj podstawą pełnomocnictwa jest zawsze oświadczenie woli reprezentowanego (mocodawcy). Udzielenie pełnomocnictwa stanowi jednostronną czynność prawną reprezentowanego. Jej skuteczność nie zależy od przyjęcia pełnomocnictwa przez pełnomocnika. Z samego faktu jego udzielenia nie wynikają dla pełnomocnika żadne obowiązki. Jest to czynność prawna na podstawie której następuje przyznanie pełnomocnikowi prawa do reprezentowania mocodawcy, a więc do kreowania jego stosunków prawnych. Nie narzuca na pełnomocnika roli obowiązku do reprezentowania mocodawcy. Pełnomocnictwo może być udzielone w stosunku podstawowym, w którym mocodawca pozostaje z pełnomocnikiem, np. w umowie zlecenia czy umowie o pracę. W dużej mierze pełnomocnikiem będzie przyjmujący zlecenie (art. 734 § 2 k.c.) lub pracownik (np.ekspedient w sklepie). Odpowiednie więc umowy określają obowiązki i uprawnienia tych osób w tym nie tylko występowanie w roli pełnomocnika, lecz także jego prawo do wynagrodzenia.

Domniemanie pełnomocnictwa

Zatem według reguł przedstawionych wcześniej, oświadczenie woli mocodawcy o udzieleniu pełnomocnictwa może być złożone w sposób wyraźny lub dorozumiany. Ta ostatnia forma będzie występowała, gdy np. reprezentowany toleruje przez dłuższy czas występowanie danej osoby w jego imieniu i należy je odróżnić od pełnomocnictwa domniemanego, opartego na ustawowym domniemaniu, które wprowadza, jak się przyjmuje, także art. 97 k.c. W myśl tego przepisu osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Domniemanie to może zostać obalone. Konieczne byłoby wówczas wykazanie odmiennej woli prowadzącego przedsiębiorstwo, np. zamieszczającego odpowiednie wywieszki w lokalu. Zastosowanie wspomnianego przepisu wymaga zatem następujących ustaleń:

• czynność prawna została dokonana w lokalu przedsiębiorstwa (lokal ten jest przeznaczony do obsługi publiczności),
• są wątpliwości co do umocowania osoby czynnej w tym lokalu,
• czynność prawna mieści się w granicach umocowania, czyli należy do czynności, które zazwyczaj są dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa.

Warunki

Pełnomocnictwo jest udzielane przez mocodawcę pełnomocnikowi w dowolnej formie, chyba że przepisy wymagają formy szczególnej, np. w formie aktu notarialnego. Mocodawca udziela pełnomocnictwa do dokonania tylko takich czynności, jakich sam mógłby dokonać w imieniu własnym i które nie mają charakteru osobistego. Pełnomocnik natomiast musi mieć przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Rodzaje pełnomocnictwa

Ze względu na zakres umocowania, postanowienie art. 98 k.c. daje podstawę do odróżnienia pełnomocnictw: ogólnego, rodzajowego i szczególnego.

• Pełnomocnictwo ogólne

Obejmuje ono jedynie umocowanie do czynności zwykłego zarządu, a więc czynności, które jak się przyjmuje są instrumentalnie potrzebne dla zgodnego z zasadami prawidłowej gospodarki wykonywania praw majątkowych mocodawcy. Będą one ustalane w zależności od konkretnej sytuacji, z reguły jednak będą zmierzały do zachowania dotychczasowego stanu. Jest to na przykład pobieranie czynszu, dokonywanie bieżących remontów, zakupów i opłat. Wymaga ono zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

• Pełnomocnictwo rodzajowe

Jest to umocowanie do dokonania określonych czynności. Musi ono określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot. Przykładem czynności dokonywanych w ramach pełnomocnictwa rodzajowego może być zatrudnianie pracowników, zawieranie wyłącznie umów sprzedaży czy sprzedawanie nieruchomości. Wymaga ono zachowania takiej formy, jaka jest wymagana do ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik (art. 99 §1 k.c.).

• Pełnomocnictwo szczególne

To umocowanie do dokonania konkretnych, oznaczonych czynności prawnych. Może to być jedna, konkretna czynność lub ich pewna oznaczona liczba. Pełnomocnictwo szczególne udzielane jest na przykład w celu zbycia przedsiębiorstwa lub określonej nieruchomości, sprzedaży oznaczonej nieruchomości, podpisania weksla (art. 8 pr. weksel.). Wymaga ono zachowania takiej formy, jaka jest wymagana do ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik (art. 99 §1 k.c.).

Wygaśnięcie

Pełnomocnictwo może wygasnąć z wielu przyczyn. Są to:

• Okoliczności wskazane w treści samego pełnomocnictwa.

Może to być np. upływ terminu albo dokonanie czynności, którą obejmowało pełnomocnictwo.

• Odwołanie pełnomocnictwa.

Mocodawca może odwołać pełnomocnictwo w każdym czasie i bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Nie jest przewidziana żadna szczególna forma:odwołania pełnomocnictwa nawet w sytuacji, gdy taka forma była zastrzeżona dla jego udzielenia.

• Śmierć pełnomocnika lub mocodawcy.

Mocodawca może jednak zastrzec, że w takiej sytuacji pełnomocnictwo nie wygasa, lecz w jego miejsce wstępują jego spadkobiercy.

• Likwidacja osoby prawnej.
• Zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika.
• Utrata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawych.

W razie wygaśnięcia pełnomocnictwa pełnomocnik zobowiązany jest zwrócić dokument pełnomocnictwa.

Pełnomocnik rzekomy

Osobę, która dokonuje czynności prawnych w cudzym imieniu, nie mając w ogóle umocowania albo przekraczając jego granice, nazywa się pełnomocnikiem rzekomym (falsus procurator). Generalnie jego działania nie wywołują żadnego skutku dla reprezentowanego. Działanie rzekomego pełnomocnika wywołuje w takim przypadku stan bezskuteczności zawieszonej. Wobec tego druga strona umowy staje się wolna dopiero wtedy, kiedy upłynie bezskutecznie termin, który wyznaczyła reprezentowanemu do potwierdzenia czynności (art. 103 § 2 k.c.). Jednak zawarta przez rzekomego pełnomocnika umowa może być przez reprezentowanego potwierdzona. Jeżeli do takiego potwierdzenia nie dojdzie, rzekomy pełnomocnik jest obowiązany do zwrotu otrzymanych korzyści i naprawienia szkody.

Pełnomocnictwo — artykuły polecane

Umowa zlecenie — Forma umowy — Cesja wierzytelności — Umowa agencyjna — Umowa składu — Umowa licencyjna — Wierzytelność — Świadczenie — Umowa cywilno-prawna

Bibliografia

• Katner W. (red.) (2017), Prawo cywilne i handlowe w zarysie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Księżak P. (2008), Kodeks cywilny, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pietrzykowski K. (red.) (2008), Kodeks cywilny: Komentarz. Tom I, C.H. Beck, Warszawa
• Pyziak-Szafnicka M. (red.) (2009), Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Radwański Z. (2011), Prawo cywilne - część ogólna, C.H. BECK, Warszawa
• Stec P., Załucki M. (2010), Podstawy prawa cywilnego z umowami w administracji, Difin, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.