Winieta

Winieta to naklejka umieszczana na przedniej szybie pojazdu, zawierająca informacje o okresie na jaki została wykupiona. Naklejka jest swego rodzaju dowodem na uiszczenie opłaty za korzystanie z drogi czy autostrady. Winieta zawiera kraj, czas przejazdu, rodzaj przejazdu, liczbę osi pojazdu, emisję spalin oraz numer rejestracyjny. Winieta zostaje opłacona w momencie zakupu karty, która zawiera datę zakupu oraz podpis osoby, która tą kartę wydała. Karta składa się z dwóch elementów: winiety samoprzylepnej oraz odcinka kontrolnego (E. Januła 2011, s. 33).

Do 30 lipca 2011 r. obowiązywał system opłat winietowych opierający się na ryczałcie za czas korzystania z infrastruktury drogowej przez podmioty wykonujące przewóz drogowy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W lipcu 2011 zastąpiony przez system ViaTOLL (Wdrażanie krajowego systemu poboru opłat drogowych 2012, s. 5).

TL;DR

Winieta to naklejka na przedniej szybie pojazdu, która potwierdza opłatę za korzystanie z drogi. System winiet został zastąpiony przez ViaTOLL, a następnie przez system etoll oparty na pozycjonowaniu satelitarnym. W Europie istnieją różne systemy poboru opłat drogowych, takie jak czytniki drogowe, winiety elektroniczne czy systemy bezczytnikowe. Każdy kraj ma swoje własne kryteria i stawki opłat.

Inne rodzaje opłat

W Unii Europejskiej opłaty drogowe są rzeczą powszechną. W każdym kraju można spotkać się z innymi kryteriami opłat takimi jak rozmiar samochodu, przejechane kilometry czy ilość emisji spalin (K. Sukiennik 2012, s. 79).

Poza winietą występują następujące opłaty drogowe (K. Sukiennik 2012, s. 79):

• Myto, czyli "opłata pomiędzy dwoma punktami drogi. Jej wysokość zależy od drogi masy i rodzaju pojazdu. Zdarza się, że zastosowane są dodatkowe opłaty za przejazd przez odcinki biegnące terenami górskimi, mostami lub tunelami" (K. Sukiennik 2012, s. 79).
• Euro winieta, czyli "opłata, którą w pierwszej kolejności muszą uiścić kierowcy ciężarówek o maksymalnej masie 12 ton". Opłata musi zostać uregulowana przed wjazdem na płatne drogi czy autostrady. Podróżując przez państwa stosujące system euro winiet wystarczy tylko jedna ważna euro winieta (K. Sukiennik 2012, s. 79).

Viatoll jako zamiennik winiety

Sieć Viatoll została uruchomiona w lipcu 2011r. Jest to elektroniczny system poboru opłat drogowych w skrócie ESP, który został oparty na bezprzewodowej komunikacji krótkiego zasięgu. W skład tego systemy wchodzą bramownice wyposażone w anteny i przekaźniki, które umożliwiają przekaz i odbiór sygnałów radiowych, wysyłanych przez urządzenia viaBOX zamontowane w samochodach pozwalające na rejestrację przejazdu, ustalenie i naliczenie stawek oraz pobór opłat (Wdrażanie krajowego systemu poboru opłat drogowych 2012, s. 5).

W opisanym systemie wyróżnia się dwie możliwości poboru opłat (P. Wiecha 2017, s. 1674):

• Płatności przedpłacone tzw. pre-paid - opłata jest naliczana i uiszczana w momencie, gdy pojazd mija punkt poboru opłat.
• Płatności z odroczeniem tzw. post-paid - opłata jest kalkulowana na bazie realnie przejechanych kilometrów.

Etoll - najnowsze rozwiązanie poboru opłat

System etoll jest nowoczesnym rozwiązaniem w zakresie poboru opłat za przejazd po płatnych odcinkach dróg i autostrad zarządzanych przez GDDKiA. Jego funkcjonowanie oparte zostało o pozycjonowanie satelitarne. Bramownice stacjonarne zostały zastąpione przez bramownice wirtualne. System ten został wprowadzony 1 grudnia 2021 r. na płatnych odcinkach autostrady A2 Konin - Stryków i A4 Wrocław - Sośnica dla samochodów osobowych i motocykli. Przejazd przez miejsca, gdzie dokonuje się poboru opłat odbywał się bez szlabanów. Metody płatności zostały zachowane z poprzedniego systemu, a mianowicie można dokonywać nadal opłat przedpłaconych oraz z odroczoną płatnością (Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie opłat elektronicznych… 2021, s. 1).

Dane lokalizacyjne do systemu etoll można przekazać za pomocą (Ustawa o zmianie ustawy o autostradach… 2021, s. 4):

• bezpłatnej aplikacji e-Toll PL
• systemu lokalizacyjnego GPS w postaci urządzenia przenośnego OBU,
• systemu lokalizacyjnego GPS w postaci urządzenia zamontowanego na stałe w pojeździe ZSL.

Urządzenia ZSL mogą być to urządzenia OBU, które zostaną podłączone do samego zasilania pojazdów. Zdecydowaną zaletą urządzeń OBU są mniejsze koszty, większa dostępność, ponieważ można je dostać na stacjach paliw, większa elastyczność, ze względu na ich bezprzewodowość oraz łatwość instalacji. Urządzenia te jednak mają wady jeśli chodzi o funkcjonalność, która jest stosunkowo ograniczona w porównaniu do urządzeń ZSL, a dodatkowo ich działanie jest podatne na przerwy podczas postoju i przypadkowe odłączenia od zasilania.

System etoll jest obowiązkowy dla pojazdów (Ustawa o zmianie ustawy o autostradach… 2021, s. 19):

• o dopuszczalnej masie całkowitej >3,5 t oraz <12 t
• o dopuszczalnej masie całkowitej ≥ 12 t
• autobusy

System poboru opłat w Europie

Transport drogowy w Europie najczęściej wiąże się z opłatami pobieranymi za przejazd po określonym odcinku. Spełnia to w głównej mierze funkcję fiskalną, a uzyskane fundusze przeznaczone są na naprawy, utrzymanie i modernizację dróg. W Europie możemy podzielić kraje ze względu na korzystanie z określonego systemu poboru opłat (T. Sosnowski 2018, s. 969).

Pierwszą grupą są kraje korzystające z czytników drogowych, do których należą m.in (T. Sosnowski 2018, s. 969-971):

• Czechy - używają elektronicznego systemu poboru myta, który funkcjonuje od stycznia 2007r. Opiera się on na komunikacji mikrofalowej poprzez zamontowanie na szybie czołowej pojazdu odpowiedniego urządzenia. O pobraniu opłaty kierowca jest informowany za pomocą sygnału dźwiękowego. Jeśli opłata nie została prawidłowo uiszczona, o czym sygnalizują cztery sygnały dźwiękowe, zostaje zrobione zdjęcie pojazdu i automatycznie przekazane do patrolu drogowego.
• Francja - we Francji obowiązuje system TIS-PL. Opłat za przejazd można dokonywać za pomocą urządzenia zamontowanego na szybie pojazdu wykorzystującego komunikację mikrofalową, za pomocą karty bankowej, paliwowej lub przy pomocy gotówki. Korzystając z tego systemu w rozliczeniu miesięcznym można liczyć na pewnego rodzaju naliczane rabaty.
• Niemcy - system TollCollect obowiązuje na terenie Niemiec od 2005 roku, jako pierwszy taki system na świecie. Jego działanie jest oparte na technologii satelitarnej. Opłata naliczana jest na podstawie osi pojazdu oraz emisji spalin. Opłatę można uiszczać za pomocą Internetu, terminala opłat, aplikacji telefonicznej oraz urządzenia pokładowego.
• Słowacja - system wykorzystywany przez Słowację jest stosunkowo młody, ponieważ obowiązuje od 2010 roku wykorzystując lokalizację pojazdu poprzez systemy GPS, GSM/GPRS oraz technologię mikrofalową. Stawki opłat dla autostrad, dróg ekspresowych i krajowych są obliczane na podstawie liczby osi oraz normy Euro.

Drugą grupą są kraje używające systemów bezczytnikowych (T. Sosnowski 2018, s. 972):

• Estonia - system pobory opłat na winiecie elektronicznej został wprowadzony w 2018 roku. Jeśli na terytorium kraju wjeżdża pojazd o masie przekraczającej 3,5 tony zobowiązany jest on wykupić odpowiednią opłatę. Wysokość opłaty jest uzależniona od masy, liczby osi oraz emitowanej normy spalin. Można ją uiścić na granicy, w wybranych stacjach paliw oraz przez Internet. Podczas zakupu opłaty należy podać kraj rejestracji pojazdu, numer rejestracyjny, przedział wagowy oraz datę początkową i końcową dni przejazdu.
• Litwa - winietę wykupuje się na granicy lub przez Internet podając kraj rejestracji, numer rejestracyjny, kategorię pojazdu, przeznaczenie, normę Euro i okres obowiązywania. Wysokość opłaty jest determinowana długością pobytu.
• Łotwa - łotewski system jest bardzo zbliżony do systemu litewskiego. Winietę można zakupić przez Internet podając numer rejestracyjny, kraj, masę pojazdu, normę Euro, ilość osi oraz czas obowiązywania.

Ostatnią grupą są państwa korzystające z różnych systemów poboru opłat, a zalicza się do nich (T. Sosnowski 2018, s. 973-974):

• Chorwacja - opłaty pobierane są albo za pomocą bramek autostradowych - wówczas stawka jest naliczana w zależności od klasy pojazdu oraz ilości przejechanych kilometrów, albo za pomocą czytnika ETC, z którego dodatkową korzyścią są udzielane rabaty nich.
• Węgry - system poboru opłat może opierać na czytnikach umieszczonych na przedniej szybie, działającej na podstawie technologii GPS/GSM lub zostać wykupione przez stronę internetową, gdzie należy podać informacje o numerze rejestracyjnym, kraju rejestracji, liczbie osi, normy czystości spalin oraz dopuszczalną masę pojazdu. System wymaga również określenia terminu podróży oraz trasy przejazdu. Wykupiona opłata jest ważna tylko na jeden przejazd i tylko w jedną stronę nich.
• Włochy - opłaty na autostradach włoskich są płatne w ramach systemu Telepass-IT. Opłaty można dokonać gotówką, kartą bankową oraz zbliżeniową lub czytnikiem montowanym na szybie samochodu TelePass. Urządzenie działa w technologii mikrofalowej. We Włoszech można również przejechać bez uiszczania opłaty na miejscy, wówczas kierowca otrzymuje kwit kredytowy, który można opłacić później nich.

Winieta — artykuły polecane

Myto — Tachograf — Blockchain — Transport lotniczy — Karta płatnicza — Bankomat — Topologia sieci — Epłatności — Transport kolejowy

Bibliografia

• Januła E. (2011), Spedycja, Difin, Warszawa
• NIK (2012), Wdrażanie krajowego systemu poboru opłat drogowych, Najwyższa Izba Kontroli, KIN-4101-06/2012
• Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 8 czerwca 2021 r. w sprawie opłat elektronicznych pobieranych w Systemie Poboru Opłaty Elektronicznej KAS oraz przekazywania kar pieniężnych Dz.U. 2021 poz. 1058
• Sosnowski T. i in (2018), Systemy poboru opłat drogowych dla transportu drogowego powyżej 12 ton w Europie, Logistyka, nr 12
• Sukiennik K. (2012), System poboru opłat drogowych w Polsce i wybranych krajach europejskich, Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej. Zarządzanie, nr 7
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 2021 poz. 1005
• Wiecha P. (2017), Opłaty drogowe w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej, Logistyka, nr 12

Autor: Anna Tas