Sąd administracyjny

Sąd administracyjny bezpośrednio zajmuje się sprawowaniem kontroli nad organami administracyjnymi, a jego głównym zadaniem jest badanie legalności aktów administracyjnych. W Polsce jest jednym z organów państwowych w systemie wymiaru sprawiedliwości. W Ustawie z dnia 25 lipca 2002 roku w rozdziale pierwszym jest zapisane, że "Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji ogólnej".

(Ustawa z dnia 25.07.2002 roku Prawo o ustroju sądów administracyjnych)

W skład Sądów administracyjnych wchodzą: Naczelny Sąd Administracyjny oraz wszystkie Wojewódzkie Sądy Administracyjne. Artykuł 173. oraz 174. Konstytucji RP mówi, iż "Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz" oraz " Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

(Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, art. 173, art. 174)

TL;DR

Sąd administracyjny sprawuje kontrolę nad organami administracyjnymi i badanie legalności aktów administracyjnych. W Polsce składa się z Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Podstawy prawne działania sądów administracyjnych regulują Konstytucja RP oraz dwie ustawy. Sądy administracyjne orzekają w sprawach dotyczących decyzji administracyjnych, postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających, postanowień wydanych w postępowaniu administracyjnym, pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego, aktów prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego, aktów organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, aktów nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego oraz bezczynności lub przewlekłych postępowań. Sąd administracyjny może również rozstrzygać spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między samorządowymi kolegiami odwoławczymi. Sąd powinien dążyć do jak najszybszego rozstrzygnięcia sprawy. Postępowanie administracyjne może być wszczęte jedynie na wniosek osoby skarżącej.

Podstawy prawne Sądów Administracyjnych w Polsce

Działalność Sądów administracyjnych w Polsce regulują trzy akty prawne:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,
2. Ustawa z dnia 25.07.2002 roku Prawo o ustroju sądów administracyjnych,
3. Ustawa z dnia 30.08.2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Podmioty biorące udział w postępowaniu administracyjnym

W postępowaniu sądowym w sądzie administracyjnym poza sądem występują dwa podmioty (inaczej strony), a ich sytuacja procesowa jest równa i są to: podmiot czynny (osoba skarżąca), oraz podmiot bierny (organ administracji publicznej).

Przedmiot kontroli sądów administracyjnych

W artykule 3. §2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zapisane jest, że kontrola jaką sprawują sądy administracyjne obejmuje orzekanie skarg dotyczących (Zielińska D, Zając P. A, Sekulski (2015), s. 5-10.):

1. Decyzji administracyjnych "Zasadniczym celem wydania decyzji administracyjnej jest skonkretyzowanie obowiązku lub uprawnienia podmiotu występującego poza strukturą administracji publicznej. Decyzja administracyjna, jako przejaw woli państwa, reprezentowanego przez organ administracji publicznej rozstrzygając sprawę co do istoty w całości lub części, w sposób trwały i wiążący ustanawia, zmienia lub znosi stosunki administracyjne".
2. Decyzji wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym administrację w skład tej grupy wchodzą wszystkie czynności egzekucyjne, które nie mogą być zaskarżone żadnymi innymi środkami. Są to na przykład: postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego.
3. Postanowień wydanych w postępowaniu administracyjnym, przy złożeniu zażalenia punkt ten obejmuje: odmowę wszczęcia postępowania, nadanie decyzji rygoru natychmiastowego wykonania, zatwierdzenie lub odmowa ugody, zawieszenie lub odmowa zawieszenia postępowania, ukaranie strony postępowania karą grzywny za niestawienie się bez podania przyczyny, zajęcie przez inny organ, wyrażenie opinii, odmowę wznowienia postanowienia, odmowę wystawienia potrzebnego zaświadczenia, uniemożliwienie stronie przeglądania akt sprawy, odmowę przywrócenia terminu dokonania czynności procesowej, sprawę kosztów postępowania.
4. Pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego
5. Aktów prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego akty te mogą obowiązywać bezpośrednio adresatów, lub być podstawą do skonkretyzowania formy indywidualnej decyzji administracyjnej.
6. Aktów organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, innych niż określone w pkt 5 mogą mieć charakter indywidualny jak na przykład nadanie honorowego obywatelstwa.
7. Aktów nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego akty nadzorcze RIO, zarządzenia zastępcze wojewody, postanowienia sygnalizacyjne wydane przez samorządowe kolegium odwoławcze.
8. Bezczynności lub przewlekłych postępowań w przypadkach określonych w pkt 1-4.
9. Bezczynności lub przewlekłych postępowań w sprawach dotyczących innych niż określone w pkt 1-3 aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. sprawę na bezczynność można wnieść w zakresie wydania decyzji administracyjnych, postanowień wydawanych w postępowaniu administracyjnym, egzekucyjnym, innych niż decyzje i postanowienia, pisemnych interpretacji prawa podatkowego.

Sąd Administracyjny może orzekać także w sprawach takich jak zgłoszenie sprzeciwu na decyzję wydaną na podstawie art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, w sprawie, w której przepisy ustaw przewidują kontrolę sądową, oraz stosują środki określone w owych przepisach.

Ponadto Sąd administracyjny może rozstrzygać spory o właściwości między organami jednostek samorządu terytorialnego, a także między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, pod warunkiem, że odrębna ustawa nie stanowi inaczej. Do Sądu administracyjnego można też udać się aby rozstrzygnąć spory kompetencyjne między organami jednostek samorządowych, a organami jednostek administracji rządowej o czym wspomina art. 4. Ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Sąd administracyjny powinien robić wszystko, aby jak najszybciej załatwić sprawę, czyli obowiązkiem sądu jest dążyć do jak najszybszego rozstrzygnięcia sprawy, najlepiej na pierwszym posiedzeniu. Rozpoznanie spraw w Sądzie administracyjnym odbywa się jawnie, chyba, że przepis stanowi inaczej. - O tym informuje nas art. 7. oraz art. 11. Ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

(Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed Sądami Administracyjnymi art. 3. § 2)

Istotnym faktem w postępowaniu administracyjnym jest to, iż postępowanie nie może zostać wszczęte z urzędu, a jedynie na wniosek osoby skarżącej.

Sąd administracyjny — artykuły polecane

Naczelny Sąd Administracyjny — Funkcjonariusz publiczny — Rzecznik Praw Obywatelskich — Rozporządzenie — Sąd apelacyjny — Odwołanie od decyzji — Ustawa — Prawo administracyjne — Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Bibliografia

• Drachal J. (2018), Metodyka pracy w sądach administracyjnych, C.H. Beck, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168
• Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1269
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270
• Zielińska D., Zając P., Sekulski A. (2015), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Magdalena Ślusarczyk, Oliwia Solarska, Dominik Zieliński

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.