Plan Balcerowicza

Plan Balcerowicza
Polecane artykuły
Przyczyny bezrobocia Konsensus Waszyngtoński Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych Interwencjonizm Liberalizacja handlu Unia walutowa Recesja Deflacja Automatyczny stabilizator koniunktury

Plan Balcerowicza było to 10 ustaw przyjętych przez rząd pod koniec 1989 roku oraz kilka w kolejnych miesiącach. Celem planu było przejście gospodarki na system rynkowy poprzez m.in. sprywatyzowanie przedsiębiorstw, zmniejszenie inflacji i otworzenie rynku na import (Morawski W. 2018).

Sytuacja przed zmianami

System gospodarczy był zdominowany przez państwo i był skupiony w dużym stopniu na przemyśle przez co sektor usług był mocno zaniedbany. Ogromnym obciążeniem dla budżetu były liczne państwowe zapomogi: wysokie renty, długie urlopy itp. Import był praktycznie niemożliwy, a także konkurencja wewnętrzna była mocno ograniczona. Eksport był uzależniony od rynku ZSRR. Nie było banku centralnego ani obligacji aby można było naprawić deficyt budżetowy. Kolejnym problemem było wysokie zadłużenie zagraniczne które bardzo wzrosło w latach siedemdziesiątych (Balcerowicz L. 1997, s. 357-360)

10 ustaw planu Balcerowicza

17 grudnia 1989 roku przedstawiono projekt 10 ustaw koniecznych do przejścia na system wolnorynkowy. 27 i 28 grudnia zostały one uchwalone i weszły w życie z dniem 1 stycznia 1990 roku (Balcerowicz L. 1997).

Lista 10 wprowadzonych ustaw:

• Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych (Dz.U. z 1989 r. nr 74, poz. 440).
• Ustawa o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990 roku (Dz.U. z 1989 r. nr 74, poz. 438).
• Ustawa o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (Dz.U. z 1989 r. nr 74, poz. 443).
• Prawo celne (Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 445).
• Ustawa o zatrudnieniu (Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 446).
• Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. nr 4, poz. 19).
• Ustawa o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. z 1989 r. nr 74, poz. 439).
• Ustawa o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. z 1989 r. nr 74, poz. 437).
• Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie ustawy - Prawo dewizowe (Dz.U. 1989 nr 74 poz. 441).
• Ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (Dz.U. 1989 nr 74 poz. 442).

Efekty wprowadzonych ustaw

W roku 1989 wzrost cen osiągał 3000% natomiast dzięki zastosowanym zmianom wzrost cen w latach 1990-1993 wynosił 249%, 60%, 44% i 37%. Wciąż było to zbyt dużo aczkolwiek poprawa była widoczna. Kolejnym efektem było zniknięcie ogromnych kolejek i wzrost jakości towarów. Początkowo było to spowodowane importem z zachodu jednak później jakość krajowych produktów również wzrosła. W strukturze PKB zmniejszył się udział produkcji a zwiększył sektor usług. W prawie wszystkich działach gospodarki wprowadzano nowe technologie na wzór tych stosowanych w krajach bardziej rozwiniętych (Balcerowicz L. 1997).

Krytyka planu Balcerowicza

Jednym z zarzutów wobec wprowadzonych przez ówczesny rząd ustaw jest uniemożliwienie wprowadzenia alternatywnych rozwiązań. Obrano konkretny kierunek i nie zważano na opinie innych ekonomistów. Premier bronił się mówiąc że przez poprzednie rządy sytuacja była zbyt trudna i trzeba było działać szybko i zdecydowanie. Według G. Kołodko w planie m.in. nie wyjaśniono roli państwa w procesie zmian i funkcji rynku. Ostatecznie wyniki makroekonomiczne znacznie minęły się z planowanymi początkowo założeniami ponieważ same założenia były zbyt ambitne (Rolski M. 2013).

Ponadto T. Kowalik twierdzi, że w chwili nominacji Balcerowicz nie posiadał konkretnego planu na reformy tylko chwalił system rynkowy jako najlepsze rozwiązanie . Efektem polityki gospodarczej L. Balcerowicza była ogromna recesja. Powodem było błędne założenie wzrostu podaży. Maksymalizacja cen spowodowała znaczny spadek popytu co doprowadziło do spadku podaży, a próby interwencji rządu skończyły się fiaskiem. Przez wyżej wspomnianą recesję i likwidację wielu przedsiębiorstw państwowych ok. miliona ludzi pozostało bez pracy. Negatywnymi efektami planu głównie zostali dotknięci przedstawiciele klasy niższej i średniej (Rolski M. 2013).

Bibliografia

• Balcerowicz L. (1997), Socjalizm. Kapitalizm. Transformacja. Szkice z przełomu epok., Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa.
• Morawski W. (2018) Sto lat polskiej polityki gospodarczej, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa, nr 3.
• Rolski M. (2013), Krytyka Planu Balcerowicza w ujęciu Grzegorza Kołodki oraz Tadeusza Kowalika, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Autor: Jacek Gawron, Ernest Hernik, Bartosz Karlikowski

.