Zmienna

Zmienna
Polecane artykuły
Cechy populacji Zbiorowość statystyczna Parametr Badanie panelowe Populacja Pomiar Metrologia Analiza statystyczna Przedmiot badań

Zmienna to dowolna cecha, właściwość lub czynnik, która przybiera charakterystyczne, reprezentatywne wartości w badanym zbiorze. Wartości zmiennej należą do pewnego zbioru, który nazywamy dziedziną zmiennej (zakresem lub polem zmienności). W naukach ekonomicznych zmienna często to: praca, koszt, konsumpcja, import, eksport, konsumpcja itd. Z faktu iż zmienna może przyjmować różne wartości wynika,że musi być reprezentowana przez symbol, a nie przez konkretną liczbę.

Rodzaje zmiennych

W zależności od przyjmowanych kryteriów podziału wyodrębnić można różne rodzaje zmiennych. I tak ze względu na wielkość, z którego badana zmienna przyjmuje różne wartości wyróżnia się zmienne:

• dwuwartościowe - jest to zmienna, gdzie występują tylko dwie możliwości, na przykład: płeć (mężczyźni i kobiety) lub studentki i studenci,
• wielowartościowe-jest to zmienna określająca na przykład osobową charakterystykę człowieka, a więc jego wiek, zawód, miejsce zamieszkania, wzrost, wagę, lub też techniczna charakterystyka jakiegoś urządzenia, aparatury, przedmiotu, obiektu, określająca jego długość, szerokość, wysokość....

Uwzględniając właściwości (cechy) zjawiska (struktury, procesu) spełniające funkcję zmiennych, można wyróżnić:

• zmienne środowiskowe - zaliczamy do nich zjawiska lub procesy występujące poza organizmem, w środowisku społecznym lub biologicznym,
• zmienne osobowościowe - stanowią różne wartości (składniki, cechy) osobowości człowieka,
• zmienne behawioralne - występują one w ludzkim zachowaniu się, które czynimy przedmiotem badań.

Celem licznych badań (diagnostycznych, prognostycznych, weryfikacyjnych) wykrycie przede wszystkim zależności i związków występujących między badanymi zjawiskami, biorąc to pod uwagę wyróżnia się zmienne:

• zależne - są to takie zmienne, które w danym procesie, zdarzeniu, zjawisku, strukturze czy też organizacji ulegają zmianom. Wyłaniając zmienne zależne należy pamiętać, że stanowią one skutek w określonym badaniu,
• niezależne - jest to zmienna, która nie jest funkcją innej zmiennej,
• pośredniczące - zmienne, które oddziałują na obie zmienne (zależne i niezależne). Ich wpływ z różną siłą wzmacniają, bądź osłabiają zmienne zależne lub zmienne niezależne

Inną próbą klasyfikacji zmiennych jest ich podział ze względu na przyjmowane wartości oraz możliwość dokonania precyzyjnych pomiarów. Wyróżniamy dwa typy zmiennych:

• zmienne ilościowe - dotyczą właściwości, które można zmierzyć i policzyć (np.: wiek lub liczba osób),
• zmienne jakościowe, które pozwalają ustalić relacje równości bądź różności dla badanej pary przedmiotów za ich pomocą, nie pozwalają jednak stwierdzić, że któryś przedmiot ma daną cechę w wyższym stopniu niż inny.

W modelach ekonometrycznych wyróżniamy dwa rozłączne podzbiory zmiennych:

• zmienna egzogeniczna - jest to zmienna, której wartości są dane i ustalone od zewnątrz w stosunku do rozważanego modelu,
• zmienna endogeniczna - jest to zmienna, która jest generowana od wewnątrz rozważanego modelu.

Zmienne losowe:

• zmienna dyskretna (skokowa) - jest to zmienna, która zmienia wartość co pewien ustalony okres,
• zmienna ciągła - jest to zmienna dyskretna, której okres zmienności dąży do zera.

Przykład

Rozważmy funkcję produkcji typu Coba-Douglasa (jednorodną stopnia a+b) daną przez:

$G=AX^{a}Y^{b}\;$

gdzie:

• $A$ to zasób naukowo-techniczny
• $X$ to nakład kapitału
• $Y$ to nakład pracy

W rozważanym przykładzie zmienne $X$ oraz $Y$ to zmienne endogeniczne niezależne, zmienna $A$ to zmienna egzogeniczna niezależna, $G$ to zmienna zależna.

Bibliografia

• Apanowicz J. (2002), Metodologia ogólna, Wydawnictwo BERNARDINUM, Gdynia
• Chiang A. C. (1994) Podstawy ekonomii matematycznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s 20-22;435-436
• Czakon W., (2016) Podstawy metodologii badań w naukach o zarządzaniu, Wydanie trzecie, rozszerzone, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa
• Dubnicki W., Kłopotowski J., Szapiro T. (1999) Analiza matematyczna podręcznik dla ekonomistów Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s 34-37
• Jakubowski J. (2010), Wstęp do teorii prawdopodobieństwa, Wydawnictwo Script, Warszawa

Autor: Paweł Dykas, Magdalena Wiatrowska