Wydolność fizyczna organizmu
| Wydolność fizyczna organizmu |
|---|
| Polecane artykuły |
Wydolność fizyczna organizmu to umiejętność człowieka do wykonywania pracy fizycznej (która jest długotrwała lub ciężka) bez głębokiego zmęczenia, a także bez wyraźnych zmian wewnętrznych w organizmie. Dodatkowo wydolność fizyczna jest pewnego rodzaju zdolnością do jego szybkiej regeneracji po zakończonym wysiłku. Chodzi tu głównie o temperaturę ciała, zawartość różnych związków energetycznej w mięśniach oraz skład krwi.
Osoby posiadające dużą wydolność fizyczną mają większą tolerancję zmian w organizmie podczas intensywnego wysiłku, niż osoby z niską wydolnością. Znaczy to, iż osoby z dużą wydolnością fizyczną mogą mieć większe odchylenia od stanu ogólnie przyjętej równowagi procesów fizjologicznych. Pomimo tych odchyleń w dalszym ciągu są one zdolne do wykonywania tej pracy. Można więc stwierdzić, że potencjalne możliwości ustroju w obszarze wykonywania aktywności fizycznej są determinowane przez wydolność fizyczną.
Wydolność specjalna natomiast jest rezultatem przystosowania się do konkretnej pracy. Natomiast struktury, które zostały najbardziej rozwinięte ułatwiają nam jej wykonywanie (W. Ł. Nowacka 2013, s. 176, 177)
TL;DR
Wydolność fizyczna organizmu to zdolność do wykonywania pracy fizycznej bez zmęczenia, z możliwością szybkiej regeneracji. Wydolność fizyczna zależy od przemian energetycznych, koordynacji nerwowo-mięśniowej, termoregulacji, budowy ciała i czynników psychologicznych. Najlepszym miernikiem jest maksymalny pobór tlenu. Trening zwiększający wydolność tlenową powoduje zmiany w układach krążeniowym, oddechowym, wewnątrzwydzielniczym i mięśniach szkieletowych. Badania wysiłków fizycznych najlepiej przeprowadzać na cyklometrze rowerowym. U osób starszych wydolność fizyczna maleje, co zwiększa ryzyko chorób układu krążenia. Ważne jest utrzymanie lub poprawa wydolności fizycznej w rehabilitacji.
Czynniki warunkujące wydolność fizyczną
- przemiany energetyczne (procesy tlenowe, beztlenowe i rezerwy energetyczne)
- poziom koordynacji nerwowo - mięśniowej
- termoregulacja i gospodarka wodno - elektrolitowa
- właściwości budowy ciała
- czynniki psychologiczne
Najlepszy miernik wydolności fizycznej
Najlepszym miernikiem wydolności fizycznej jest maksymalny pobór tlenu, będący jednocześnie miarą czynności układu krążeniowo - oddechowego. Wielkość tego parametru zależy od wielu czynników, wśród których należy wymienić maksymalną wentylację płuc, pojemność dyfuzyjną płuc, objętość i pojemność tlenową krwi, maksymalna pojemność minutową serca, różnicę tętniczo żylną zawartości tlenu we krwi, zawartość hemoglobiny we krwi, stężenie enzymów oksydacyjnych oraz liczbę mitochondriów w mięśniach szkieletowych (Jaskólski A. Jaskólska A. 2006, s. 271)
Zmiany rejestrowane w spoczynku po treningu zwiększającym wydolność tlenową
Trening ukierunkowany na zwiększenie wydolności tlenowej wywołuje wiele zmian dostosowawczych w układach krążeniowym, oddechowym, wewnątrzwydzielniczym i w mięśniach szkieletowych. Zmiany te można zaobserwować w czasie spoczynku, podczas standardowego wysiłku submaksymalnego oraz w trakcie wysiłku maksymalnego.
- zmniejszenie częstości skurczów serca
- zwiększenie objętości wyrzutowej serca
- zwiększenie objętości serca
- zwiększenie objętości krwi krążącej
- zwiększenie liczby kapilar w mięśniach szkieletowych
- hipertrofia (zwiększenie masy) mięśnia sercowego
- korzystne zmiany metaboliczne (Jaskólski A. Jaskólska A. 2006, s. 275)
Ocena w badaniach wysiłków fizycznych
Najlepszą ocenę w badaniach wysiłków dynamicznych uzyskuje się na cyklometrze rowerowym, ze względu na:
- łatwość dozowania obciążenia i przewidywania wielkości zapotrzebowania tlenowego
- możliwość wykonywania wysiłków w pozycji leżącej
- małą ruchomość górnej części ciała, co ułatwia pomiary
- możliwość natychmiastowego i bezpiecznego przerwania wysiłku
W tej metodzie oceny wysiłku fizycznego należy wziąć pod uwagę różnice obciążenia, które są mniejsze niż podczas biegu lub marszu, w czasie którego jest zaangażowana większa ilość grup mięśniowych. Stąd też wielkość maksymalnego pochłaniania tlenu jest większa. Do oceny wysiłków statycznych, w badaniach klinicznych używany jest dynamometr ręczny, na którym ocenia się wysiłek polegający na zaciśnięciu ręki na uchwycie. Wysiłek ten jest łatwy do wykonania w pozycji dowolnej i umożliwia stałą kontrolę siły skurczu, jak również stwarza szczególnie dogodne warunki do badania czynności układu krążenia (Hady S. 1996, s. 137)
Wydolność fizyczna u osób starszych
Człowiek w wieku ok 25 lat osiąga maksymalną wydolność fizyczną organizmu. Szacuję się, że później zmniejsza się ona w tempie około 10% na 10 lat. U osób w podeszłym wieku wydolność fizyczna osiąga wartość skrajną dla samodzielnego funkcjonowania organizmu. Dodatkowo mniejsza wydolności organizmu zwiększa ryzyko chorób układu krążenia oraz pogorszeniem jakości życia. Dlatego też bardzo ważnym elementem w rehabilitacji osób starszych jest zwiększenie lub przynajmniej utrzymanie wydolności fizycznej organizmu. Wydolność fizyczną u osób starszych można poprawić już poprzez umiarkowane ćwiczenia fizyczne. Jednakże u część osób w podeszłym wieku nie będzie w stanie wykonywać ćwiczeń o określonej intensywności. Dobrą opcją dla takich osób jest indywidualnie dobrany program rehabilitacyjny o małej intensywności, który również będzie mieć pozytywny skutek w ogólnej wydolności fizycznej organizmu (Deskur-Śmielecka E, Jóźwiak A, Bosacka M. 2011, s. 21, 22)
Bibliografia
- Deskur-Śmielecka E, Jóźwiak A, Bosacka M. (2011). Wpływ krótkotrwałego programu rehabilitacyjnego o małej intensywności na wydolność fizyczną u pacjentów w podeszłym wieku, Polskie Towarzystwo Gerontologiczne s. 21, 22
- Hady S. (1996). Zarys fizjologii człowieka, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej s. 137
- Jaskólski A. Jaskólska A. (2006). Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego z zarysem fizjologii człowieka, Wydawnictwo AWF Wrocław s. 271, 275
Autor: Agnieszka Czepiec, Małgorzata Kowalczyk
