Psychologia ekonomiczna
| Psychologia ekonomiczna |
|---|
| Polecane artykuły |
Psychologia ekonomiczna zajmuje się badaniem mechanizmów konsumenckich i ekonomicznych. Jest to dziedzina, która swoim zasięgiem obejmuje badania empiryczne zarówno zachowań jak i decyzji ekonomicznych. Zajmuje się ona także formułowaniem teorii deskryptywnych, czyli teorii opisujących te zachowania i decyzje. Psychologia ekonomiczna jest zatem dziedziną, która łączy w sobie elementy psychologii i ekonomii.[1] Psychologia ekonomiczna definiowana jest również jako nauka, która odpowiedzialna jest za analizę zarówno okoliczności powstawania, jak i przebiegu procesów psychicznych u człowieka. Zajmuje się ona również badaniem roli regulacji stosunków ludzi z otaczających ich światem oraz możliwości kreowania ludzkich zachowań. Innymi słowy, psychologia ekonomiczna bada interakcje, które zachodzą pomiędzy człowiekiem a systemem ekonomicznym.
TL;DR
Psychologia ekonomiczna to dziedzina badająca zachowania i decyzje ekonomiczne, łącząca elementy psychologii i ekonomii. Różni się od ekonomii m.in. tym, że operuje teoriami opisowymi opartymi na empirycznych testach, bada zjawiska niedostępne dla ekonomii, używa metod eksperymentalnych i statystycznych oraz bada dane obserwacyjne i subiektywne. Związane z nią dziedziny to m.in. ekonomia behawioralna, finanse behawioralne, ekonomia eksperymentalna i neuroekonomia.
Czym różni się psychologia ekonomiczna od ekonomii?
Ekonomia jest nauką społeczną, która wyjaśnia i prognozuje zachowania ludzi i nie zajmuje się jedynie zachowaniami finansowymi, ale również tymi zachowaniami, które nie dotyczą w sposób bezpośredni pieniądza jak na przykład przestępczość czy też zakładanie rodziny. Występujące między ekonomią a psychologią ekonomiczną powiązania wskazują zatem, że są to dziedziny nauki bardzo do siebie zbliżone. Podstawową różnicą między nimi jest to, że w ekonomii daje się zauważyć dominowanie teorii normatywnych określających zasady racjonalnego postępowania, a w psychologii ekonomicznej operuje się głównie teoriami opisowymi, które są tworzone na podstawie empirycznych testów i opisują rzeczywistość taką, jaka jest realnie.[2] Psychologia ekonomiczna daje możliwość uwzględnienia zjawisk, których to zjawisk ekonomia nie jest w stanie wyjaśnić, są to na przykład oczekiwania wobec rynku kapitałowego.[3]
Różnice między psychologią ekonomiczną a ekonomią według Karla Erika Wärneryda
Karl Erik Wärneryd (jeden z pionierów psychologii ekonomicznej) przedstawia różnice w poszczególnych obszarach między psychologią ekonomiczną a ekonomia w następujący sposób:
- Formułowanie teorii
W ekonomii dedukcja oparta jest na założeniach o racjonalności decyzji zachowań jak na przykład kierowanie się stałymi preferencjami, a psychologia ekonomiczna opiera się na wnioskowaniu indukcyjnym, koncentracji na interpretowaniu zachowań oraz na tym, że za podstawę kreślenia hipotezy stawia się obserwacje,
W ekonomii używa się języka matematycznego i analizy ekonometrycznej, a w psychologii ekonomicznej bazuje się na metodach eksperymentalnych i statystycznych oraz na skalach pomiarowych,
Ekonomia posługuje się danymi obiektywnymi i wskaźnikami opartymi na danych obiektywnych, a psychologia ekonomiczna danymi obserwacyjnymi i subiektywnymi oraz dotyczącymi emocji i uczuć,
- Zainteresowania
W obrębie zainteresowań ekonomii znajdują się zjawiska w skali makro (globalnej), a zainteresowania psychologii ekonomicznej to głównie prawa zachowania i różnice indywidualne,
- Założenia
Dotyczące zachowania ludzi założenia w ekonomii opisywane są na zasadzie "gdybania” i nie muszą być prawdziwe, a w psychologii ekonomicznej założenia te muszą być zgodne z prawdą. Ponadto, w ekonomii "koncepcje psychologiczne są przekładane na język ekonomii w taki sposób, aby były spójne z postulatem racjonalności”, a w psychologii ekonomicznej "zazwyczaj ignoruje się zmienne kontekstowe, strukturalne i systemowe”.[4]
Dziedziny spokrewnione z psychologią ekonomiczną
- Ekonomia behawioralna, której koncentracja skupiona jest na procesie modyfikacji klasycznych teorii ekonomicznych przez odniesienie tych teorii do wyników badań empirycznych i rozbudowywaniu tych teorii o fragmenty behawioralne,
- Finanse behawioralne, która skupia się na empirycznym testowaniu założeń dotyczących zachowania się inwestorów;
- Ekonomia eksperymentalna, która przy pomocy eksperymentów bada wybory finansowe dokonywane w kontekście społecznym,
- Neuroekonomia, w której analizie poddawane są neurofizjologiczne mechanizmy ocen oraz decyzji finansowych.[5]
Przypisy
Bibliografia
- Brzezicka J., Wiśniewski J. (2013), Ekonomia behawioralna a rynek nieruchomości – teoria i praktyka, Półrocznik Psychologia Ekonomiczna, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Klimczak B. (2013), Relacje między ekonomią a psychologią, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
- Kubińska E., Markiewicz Ł. (2012), Strategie prognostyczne a preferencja ryzyka u inwestorów giełdowych, Półrocznik Psychologia Ekonomiczna, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
- Tyszka T. (1997), Psychologia zachowań ekonomicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Wärneryd K. E. (2001), Stock-market Psychology: How People Value and Trade Stocks, Edward Elgar Publishing, Cheltenham
- Zaleśkiewicz T. (2015), Psychologia Ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Autor: Karina Wróbel
