Luka deflacyjna

"Luką deflacyjną nazywamy sytuację, w której suma wydatków na dobra i usługi jest niższa od dochodu narodowego. Daje więc ona początek procesom dostosowawczym, opartym na obniżce ogólnego poziomu cen, z którą związane jest zmniejszenie podaży oraz wzrost popytu, doprowadzając tym samym do stanu równowagi na rynku" (Luka deflacyjna 2022). Wspomniana wyżej luka deflacyjna powstaje w gospodarce w skutek braku równowagi na rynku. Może występować wtedy, gdy zagregowana podaż jest większa od zagregowanego popytu. Zbyt duża luka deflacyjna skutkuje nasileniem się tendencji deflacyjnych. Występuje ona w gospodarce rynkowej, w przeciwieństwie do gospodarek planowanych" (Luka deflacyjna 2022).

"Luka deflacyjna jest stanem braku równowagi rynkowej, który wyrażony jest poprzez istnienie nadwyżki globalnej podaży nad globalnym popytem" (Begg, Dornbush, Fisher 2007, s. 278). Sytuacja ta powoduje, iż w gospodarce występuje niedobór globalnego popytu. W gospodarce wolnorynkowej pojawienie się luki deflacyjnej wywołuje proces dostosowawczy, który przejawia się obniżką cen. W wyniku tego wzrasta poziom popytu, obniża się podaż, a rynek wraca do stanu równowagi rynkowej (Begg, Dornbush, Fisher 2007, s. 278).

"Luka deflacyjna to sytuacja, w której suma wydatków na dobra i usługi wytwarzane w kraju jest niższa od dochodu narodowego (dopływy niższe od odpływów), w sytuacji gdy dochód narodowy zapewnia pełne zatrudnienie" (Sloman 2001, s. 321) . Jeżeli dochód narodowy w punkcie równowagi znajduje się poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie, wystąpi niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych w gospodarce, a tym samym pojawi się bezrobocie wynikające z niedostatku popytu. Zjawisko to jest nazywane luką deflacyjną (Sloman 2001, s. 321).

Przyczyny powstawania luki deflacyjnej

Luka deflacyjna może być powodowana przez następujące czynniki (Barczyk 2014, s. 110):

• przewidywana obniżka rentowności kapitału
• spadek krańcowej skłonności do konsumpcji
• wzrost stopy procentowej.

Luka deflacyjna powstaje wówczas, gdy globalna suma cen środków spożycia jest na wyższym poziomie niż fundusz płac oraz dochód indywidualnych producentów, a podaż w finansowym ujęciu jest wyższa od efektywnego popytu. Korygowanie zjawiska deflacji może następować w każdej gospodarce społecznej przy pomocy wzrostu zatrudnienia, które podnosi dochody (Zajda 1959, s. 191).

W gospodarce kapitalistycznej, luka deflacyjna powstaje jako zjawisko kryzysu gospodarczego w momencie, kiedy następuje zwiększenie bezrobocia efektywnego, czyli takiego, w którym zawodowo czynni pracownicy tracą zatrudnienie w skutek kryzysowego ograniczenia produkcji. Wyhamowanie oraz likwidację powstałej luki deflacyjnej następuje poprzez interwencjonizm państwa. Podnosi to siłę nabywczą oraz przestrzega, aby powstały bodźce wzrostu produkcji i dodatkowego zatrudnienia, co sprzyja tworzeniu się dodatkowych dochodów (Zajda 1959, s. 191).

Skutki występowania luki deflacyjnej

Do efektów związanych z występowaniem luki deflacyjnej można zaliczyć następujące zjawiska gospodarcze (Recessionary gap 2022):

• zwiększenie poziomu bezrobocia
• niższy poziom produkcji
• niższy poziom wzrostu gospodarczego
• kurczenie się cyklu koniunkturalnego z powodu niższego poziomu popytu i mniejszej podaży pieniądza w gospodarce

W jaki sposób rozwiązać problem luki deflacyjnej

Aby rozwiązać problem luki deflacyjnej, rządy państw wprowadzają ekspansywną politykę monetarną i fiskalną. Polityka monetarna realizowana jest poprzez obniżenie stóp procentowych w celu zwiększenia podaży pieniądza, aby wzmocnić wzrost gospodarczy. Polityka fiskalna z kolei realizowana jest poprzez obniżenie podatków oraz zwiększenie wydatków rządowych aby pobudzić popyt (Recessionary gap 2022).

Zjawisko deflacji

Deflacja jest zjawiskiem gospodarczym, podczas którego następuje długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen w danym państwie. W przypadku występowania deflacji wskaźniki zmian cen przyjmują wartości poniżej 100 (jeśli okres odniesienia oznaczony jest jako liczba "100"). Biorąc pod uwagę krótki okres, deflacja oznacza zwiększenie się siły nabywczej gotówki posiadanej przez konsumentów, mogących nabyć więcej towarów lub usług za tę samą kwotę. Taka sytuacja sprzyja gromadzeniu zapasów, ale także może prowadzić do ich nadmiernego marnowania czy niszczenia produktów. Deflacja w ujęciu długoterminowym często prowadzi do zmniejszenia się zysków przedsiębiorstw co skutkuje zastojem w inwestycjach oraz produkcji. Długotrwała deflacja może także powodować obniżenie stopnia opłacalności produkcji głównie w sektorach, w których dalsza redukcja kosztów wytwarzania jest ograniczona. Prowadzi to do zwiększenia się stopy bezrobocia, czyli negatywnego skutku dla gospodarstw domowych. Zjawisko deflacji długoterminowo może prowadzić do stagnacji lub nawet recesji (Borek, Dominiczak-Astin, Zielkowska 2019, s. 12).

Bibliografia

• Barczyk R. (2014), "Pieniądz w modelach cykli koniunkturalnych", Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, nr. 94.
• Barczyk R., Kowalczyk Z. (1990), "Inflacja jako narzędzie regulacji współczesnej gospodarki rynkowej", Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr. 3-4.
• Begg D., Dornbush R., Fisher S. (2007), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Borek D., Dominiczak-Astin A., Zielkowska A. (2019), "Co warto wiedzieć o inflacji?", Główny urząd statystyczny, Warszawa.
• Glinka K. (2007), "Wpływ deflacji i pułapki płynności na skuteczność polityki pieniężnej", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr. 758.
• Luka deflacyjna (2022), Finweb.
• Recessionary gap (2022), Ncgovote.
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa.
• Tomczak A. (2015), "Problem deflacji jako zagrożenia dla bezpieczeństwa ekonomicznego", Zakład Ekonomii Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechnika Warszawska.
• Zajda J. (1959), "Równowaga finansowa gospodarki społecznej", Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr. 2.

Autor: Patryk Kozioł