Atak spekulacyjny

Atak spekulacyjny w ekonomii to gwałtowna wyprzedaż niegodnych zaufania aktywów przez wcześniej nieaktywnych spekulantów i odpowiadające jej nabycie pewnych wartościowych aktywów (walut, złota). Pierwszy model ataku spekulacyjnego został zawarty w dokumencie z 1975 r. dotyczącym rynku złota, opracowanym przez Stephena Salanta i Dale'a Hendersona z Zarządu Rezerwy Federalnej. Paul Krugman, który odwiedził Radę jako student odbywający staż, wkrótce zaadaptował ich mechanizm do wyjaśnienia ataków spekulacyjnych na rynku walutowym (H. Żywiecka, 2002, s. 12).

Atak spekulacyjny na rynku walutowym polega na masowej i nagłej wyprzedaży waluty danego kraju i może być przeprowadzony zarówno przez inwestorów krajowych, jak i zagranicznych. Atak spekulacyjny jest przede wszystkim wymierzony w waluty krajów, które stosują stały kurs wymiany i powiązały swoją walutę z walutą obcą, np. Hongkong powiązał dolara hongkońskiego (HK$) z dolarem amerykańskim (US$) po kursie 7,8 HK$ za 1 US$; zazwyczaj celem ataku jest waluta, której stały kurs wymiany może być na nierealistycznym poziomie, niemożliwym do utrzymania przez dłuższy czas nawet przy braku ataku spekulacyjnego. W celu utrzymania stałego kursu walutowego bank centralny danego kraju jest gotów odkupić własną walutę po ustalonym kursie, płacąc za nią posiadanymi rezerwami walutowymi (H. Żywiecka, 2002, s. 12).

Jeśli inwestorzy zagraniczni lub krajowi uważają, że bank centralny nie posiada wystarczających rezerw walutowych, aby bronić stałego kursu walutowego, to obierają walutę danego kraju za cel ataku spekulacyjnego. Inwestorzy sprzedają walutę tego kraju bankowi centralnemu po ustalonej cenie w zamian za walutę rezerwową banku centralnego, próbując w ten sposób uszczuplić rezerwy walutowe banku centralnego. Gdy bankowi centralnemu kończą się rezerwy walutowe, nie jest on już w stanie kupować waluty po stałym kursie i jest zmuszony dopuścić do jej fluktuacji. Często prowadzi to do nagłej deprecjacji waluty. Ponieważ wiele dużych krajów ma ogromne rezerwy walutowe, celem ataków spekulacyjnych są często mniejsze kraje z mniejszymi skrzyniami wojennymi, ponieważ łatwiej je uszczuplić (A. Budnikowski, 2006, s. 417).

Zyski z ataków spekulacyjnych

Istnieją dwa główne sposoby, w jakie inwestorzy krajowi i zagraniczni mogą czerpać zyski z ataków spekulacyjnych. Inwestorzy mogą zaciągnąć pożyczkę w danym kraju i wymienić ją na walutę obcą po stałym kursie wymiany, albo dokonać krótkiej transakcji na akcjach danego kraju przed nagłą deprecjacją waluty (E. Chrabonszczewska, L. Oręziak, 2000, s. 155) .

Zaciągnięcie kredytu pozwala inwestorowi pożyczyć dużą sumę pieniędzy z banku centralnego danego kraju i wymienić je po stałym kursie na walutę obcą. W miarę jak masowy odpływ środków wyczerpuje skarbnicę wojenną lub zmusza kraj do rezygnacji ze stałego kursu walutowego, inwestorzy są w stanie wymienić swoją walutę obcą z powrotem po znacznie wyższym kursie. Przykład: inwestor pożycza 100X i wymienia je na 100Y po stałym kursie wymiany 1X na 1Y. Jeśli w tym okresie państwu X skończą się rezerwy walutowe Y lub jeśli zostanie ono zmuszone do upłynnienia swojej waluty, wartość X może spaść do kursu wymiany 2X do 1Y. Inwestorzy mogą wtedy wymienić swoje 100Y na 200X, co pozwoli im spłacić kredyt w wysokości 100X i zachować zysk w wysokości 100X (K. Godek, 2009, s. 115). Przykładem tego może być Wielka Brytania przed wprowadzeniem euro, kiedy to kraje europejskie stosowały stały kurs wymiany walut między narodami. Bank Anglii miał zbyt niską stopę procentową, podczas gdy Niemcy miały stosunkowo wyższą stopę procentową. Spekulanci coraz częściej pożyczali pieniądze z Banku Anglii i wymieniali je na marki niemieckie po stałym kursie wymiany. Popyt na funta brytyjskiego spadł tak bardzo, że nie można już było utrzymać kursu wymiany i funt uległ nagłej deprecjacji. Inwestorzy mogli wtedy wymienić swoje marki niemieckie z powrotem na funty po znacznie wyższym kursie, co pozwoliło im spłacić kredyty i zachować duże zyski (M. Gruszczyński, 2002, s. 16-17).

Krótka sprzedaż akcji również wykorzystuje deprecjację waluty w wyniku ataku spekulacyjnego. Inwestorzy sprzedają swoje akcje z założeniem, że po określonej liczbie dni odkupią je z powrotem, niezależnie od tego, czy ich wartość wzrośnie czy spadnie. Jeżeli inwestor dokona krótkiej sprzedaży swoich akcji przed atakiem spekulacyjnym i następującą po nim deprecjacją, kupi je po znacznie niższej cenie. Różnica między wartością akcji w momencie sprzedaży a wartością akcji w momencie ich odkupienia stanowi zysk inwestora. Przykładem tego może być krótka sprzedaż akcji tajlandzkich przez George'a Sorosa przed atakiem spekulacyjnym, który doprowadził do azjatyckiego kryzysu finansowego w 1997 r. oraz krótka sprzedaż akcji hongkońskich podczas nieudanego ataku spekulacyjnego w 1998 r

Ryzyko spekulacji

Atak spekulacyjny ma wiele wspólnego z wejściem na rynek, ponieważ polega na budowaniu dużej pozycji kierunkowej w nadziei na wyjście po lepszej cenie. W związku z tym wiąże się z nim to samo ryzyko: atak spekulacyjny polega całkowicie na tym, że rynek zareaguje na atak, kontynuując ruch, który został zaplanowany w celu osiągnięcia zysków przez atakujących (H. Żywiecka, 2002, s. 12), (A. Budnikowski, 2006, s. 417). Na rynku, który nie jest podatny na atak, reakcją rynku może być natomiast wykorzystanie zmiany ceny poprzez zajęcie przeciwstawnych pozycji i odwrócenie wymyślonego ruchu.

Ochrona przed atakiem spekulacyjnym

W ochronie przed atakiem spekulacyjnym pomóc może agresywna interwencja banku centralnego, polegająca na bezpośrednim przeprowadzeniu bardzo dużych transakcji walutowych lub podniesieniu stóp procentowych, lub pośrednio - innego banku centralnego, zainteresowanego utrzymaniem bieżącego kursu walutowego. Podobnie jak w przypadku przejęcia kontroli nad rynkiem, atakujący pozostają bezbronni (K. Godek, 2009, s. 115), (M. Gruszczyński, 2002, s. 53-55].

Bibliografia

• Budnikowski A. (2006). Międzynarodowe stosunki gospodarcze, „Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne”, Warszawa
• Chrabonszczewska E., Oręziak L. (2000). Międzynarodowe rynki finansowe, „Szkoła Główna Handlowa”, Warszawa
• Godek K. (2009). Wpływ kryzysów walutowych lat dziewięćdziesiątych XX wieku na nierównomierny rozwój gospodarczy krajów wschodzących, „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne”, Wrocław
• Gruszczyński K. (2002). Kryzysy walutowe a liberalizacja obrotów kapitałowych, „Wyd. Naukowe PWN”, Warszawa
• Żywiecka H. (2002). Przyczyny i mechanizmy kryzysów walutowych ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia międzynarodowych przepływów kapitału, „Narodowy Bank Polski, Materiały i Studia”, nr 145
• Zaleska M. (2020) ''Rezerwy walutowe - "Rzecz Święta", "Polityki europejskie, finanse i marketing", nr 23

Autor: Beata Kowal