Luka deflacyjna

"Luką deflacyjną nazywamy sytuację, w której suma wydatków na dobra i usługi jest niższa od dochodu narodowego" (Luka deflacyjna 2022).

Luka deflacyjna może zaistnieć w gospodarce wówczas, gdy poziom skumulowanego popytu jest niższy od poziomu skumulowanej podaży. W związku z tym jest ona skutkiem powstania braku równowagi na rynku. Zjawisko to może występować w gospodarce rynkowej, jednak nie jest zauważalne w gospodarkach planowanych. (Luka deflacyjna 2022).

Innymi słowy luka deflacyjna wynika z faktu isnienia nadwyżki globalnej podaży nad globalnym popytem. Zjawisko to może występować w gospodarce wolnorynkowej, gdzie jego pojawienie wpływa na powstanie procesu naprawczego lub dostosowawczego. Proces ten przejawia się poprzez obniżkę cen, co wpływa na wzrost poziomu popytu i obniżenie podaży. Dzięki tym mechanizmom rynek jest w stanie wrócić do stanu równowagi rynkowej (Begg, Dornbush, Fisher 2007, s. 27).

Luka deflacyjna charakteryzuje się następującymi cechami (Sloman 2001, s. 321):

• suma wydatków na usługi oraz dobra wytwarzane w danym kraju jest niższa od poziomu dochodu narodowego (w sytuacji gdy dochód narodowy zapewnia pełne zatrudnienie)
• w sytuacji gdy dochód narodowy w punkcie równowagi znajduje się poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie, występuje niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych
• pojawia się bezrobocie związane z niedostatkiem popytu.

Przyczyny powstawania luki deflacyjnej

Luka deflacyjna może być powodowana przez następujące czynniki (Barczyk 2014, s. 110):

• przewidywana obniżka rentowności kapitału
• spadek krańcowej skłonności do konsumpcji
• wzrost stopy procentowej.

Luka deflacyjna powstaje wówczas, gdy globalna suma cen środków spożycia jest na wyższym poziomie niż fundusz płac oraz dochód indywidualnych producentów, a podaż w finansowym ujęciu jest wyższa od efektywnego popytu. Korygowanie zjawiska deflacji może następować w każdej gospodarce społecznej przy pomocy wzrostu zatrudnienia, które podnosi dochody (Zajda 1959, s. 191).

W gospodarce kapitalistycznej, luka deflacyjna powstaje jako zjawisko kryzysu gospodarczego w momencie, kiedy następuje zwiększenie bezrobocia efektywnego, czyli takiego, w którym zawodowo czynni pracownicy tracą zatrudnienie w skutek kryzysowego ograniczenia produkcji. Wyhamowanie oraz likwidację powstałej luki deflacyjnej następuje poprzez interwencjonizm państwa. Podnosi to siłę nabywczą oraz przestrzega, aby powstały bodźce wzrostu produkcji i dodatkowego zatrudnienia, co sprzyja tworzeniu się dodatkowych dochodów (Zajda 1959, s. 191).

Skutki występowania luki deflacyjnej

Do efektów związanych z występowaniem luki deflacyjnej można zaliczyć następujące zjawiska gospodarcze (Recessionary gap 2022):

• zwiększenie poziomu bezrobocia
• niższy poziom produkcji
• niższy poziom wzrostu gospodarczego
• kurczenie się cyklu koniunkturalnego z powodu niższego poziomu popytu i mniejszej podaży pieniądza w gospodarce

W jaki sposób rozwiązać problem luki deflacyjnej

Aby rozwiązać problem luki deflacyjnej, rządy państw wprowadzają ekspansywną politykę monetarną i fiskalną. Polityka monetarna realizowana jest poprzez obniżenie stóp procentowych w celu zwiększenia podaży pieniądza, aby wzmocnić wzrost gospodarczy. Polityka fiskalna z kolei realizowana jest poprzez obniżenie podatków oraz zwiększenie wydatków rządowych aby pobudzić popyt (Recessionary gap 2022).

Zjawisko deflacji

"Deflacja jest zjawiskiem gospodarczym, podczas którego następuje długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen w danym państwie" (Borek, Dominiczak-Astin, Zielkowska 2019, s. 12).

W przypadku występowania deflacji wskaźniki zmian cen przyjmują wartości poniżej 100 (jeśli okres odniesienia oznaczony jest jako liczba "100"). Biorąc pod uwagę krótki okres, deflacja oznacza zwiększenie się siły nabywczej gotówki posiadanej przez konsumentów, mogących nabyć więcej towarów lub usług za tę samą kwotę. Taka sytuacja sprzyja gromadzeniu zapasów, ale także może prowadzić do ich nadmiernego marnowania czy niszczenia produktów. Deflacja w ujęciu długoterminowym często prowadzi do zmniejszenia się zysków przedsiębiorstw co skutkuje zastojem w inwestycjach oraz produkcji. Długotrwała deflacja może także powodować obniżenie stopnia opłacalności produkcji głównie w sektorach, w których dalsza redukcja kosztów wytwarzania jest ograniczona. Prowadzi to do zwiększenia się stopy bezrobocia, czyli negatywnego skutku dla gospodarstw domowych. Zjawisko deflacji długoterminowo może prowadzić do stagnacji lub nawet recesji (Borek, Dominiczak-Astin, Zielkowska 2019, s. 12).

Bibliografia

• Barczyk R. (2014), "Pieniądz w modelach cykli koniunkturalnych", Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, nr. 94.
• Barczyk R., Kowalczyk Z. (1990), "Inflacja jako narzędzie regulacji współczesnej gospodarki rynkowej", Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr. 3-4.
• Begg D., Dornbush R., Fisher S. (2007), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Borek D., Dominiczak-Astin A., Zielkowska A. (2019), "Co warto wiedzieć o inflacji?", Główny urząd statystyczny, Warszawa.
• Glinka K. (2007), "Wpływ deflacji i pułapki płynności na skuteczność polityki pieniężnej", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr. 758.
• Luka deflacyjna (2022), Finweb.
• Recessionary gap (2022), Ncgovote.
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa.
• Tomczak A. (2015), "Problem deflacji jako zagrożenia dla bezpieczeństwa ekonomicznego", Zakład Ekonomii Wydział Administracji i Nauk Społecznych Politechnika Warszawska.
• Zajda J. (1959), "Równowaga finansowa gospodarki społecznej", Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, nr. 2.

Autor: Patryk Kozioł