Przyczyny bezrobocia

Jak pokazuje sytuacja ma rynku pracy państw wysoko rozwiniętych, ich szczególnym problemem staje się długotrwałe bezrobocie.Ujawnienie się bezrobocia w Polsce było jednym z efektów procesu transformacji ekonomicznej zapoczątkowanej w 1989 roku. Funkcjonujący przedtem system o charakterze nakazowo - rozdzielczym nie zakładał występowania normalnego rynku pracy. Niedopuszczenie do występowania swobodnego działania mechanizmu rynkowego powodowało m.in. oderwanie wysokości płac od poziomu wydajności pracy.Utrzymywane było pełne zatrudnienie, chociaż w wielu krajach realnego socjalizmu, występowało bezrobocie ukryte. Ważnym zjawiskiem był proces restrukturyzacji gospodarki i próba likwidacji wspomnianego bezrobocia ukrytego.

TL;DR

Bezrobocie w Polsce jest problemem długotrwałym, wynikającym głównie z niedostosowania systemu gospodarczego do rynku pracy. Przyczynami bezrobocia są m.in. zaniedbania rozwojowe, wysokie koszty pracy, niedostosowane prawo pracy, niesprawne instytucje rynku pracy i spowolnienie wzrostu gospodarczego. Bezrobocie ma charakter recesyjny i strukturalny, związany z transformacją systemu gospodarczego. W ostatnich latach wzrasta liczba bezrobotnych ze względu na wzrost wydajności pracy. Aby zmniejszyć bezrobocie, konieczne są działania w zakresie polityki gospodarczej, restrukturyzacji gałęzi gospodarki, zmian przepisów dotyczących zatrudnienia i poprawy systemu pośrednictwa pracy.

Jak przeciwdziałać bezrobociu

Niekorzystna sytuacja na rynku pracy wymaga odpowiednich działań władz, nowej polityki wobec bezrobocia, restrukturyzacji poszczególnych gałęzi gospodarki, zmian przepisów dotyczących zatrudnienia, ulepszenia systemu pośrednictwa pracy, rozwiązania problemów dotyczacych zasiłku dla bezrobotnych, tworzenia programów zatrudnienia w dziedzinach kluczowych dla procesu transformacji, stosowania pracy w niepełnym wymiarze godzin, wspierania mobilnosci pracowniczej oraz nowej polityki wobec zwolnień zbiorowych

Główne przyczyny bezrobocia

• zaniedbania rozwojowe kraju w ujęciu gałęzi gospodarki i jego poszczególnych regionów
• niedostosowanie poziomu i struktury kształcenia do potrzeb i wymagań gospodarki
• wysokie dla pracodawców koszty pracy
• niekorzystnie sformułowane prawo pracy
• niesprawne działanie instytucji rynku pracy
• spowolnienie tempa wzrosty gospodarczego
• czynnik demograficzny (napływ osób z drugiego powojennego wyżu demograficznego)
• bezrobocie frykcyjne
• niski poziom wykształcenia części społeczeństwa
• brak doświadczenia zawodowego wśród napływającej kadry absolwentów
• zmiany w technologii
• wysokie obciążenia fiskalne
• bierna postawa bezrobotnych
• modyfikacja polityki celnej
• nastawienie gospodarki na import
• zmniejszenie popytu na konkretne dobra i usługi
• niedorozwój gospodarczy niektórych regionów
• niedostosowanie systemu edukacja|edukacji do potrzeb rynku pracy
• niedostatek środków finansowych mających za zadanie wspomaganie tworzenia miejsc pracy
• wyznaczanie przez rząd stawek płacy minimalnej
• nieprzygotowanie niektórych regionów do gwałtownej transformacji
• przyczyną bezrobocia mogą być działania państwa, rozumiane szeroko jako pomoc socjalna; jeżeli państwo przyznaje wysokie zasiłki dla bezrobotnych, które mają stawkę zbliżoną do przeciętnych wynagrodzeń co sprawia, że motywacja do szukania pracy jest niska
• przepisy socjalne, których zadaniem jest poprawa losu pracowników często powodują wzrost kosztów pracy powyżej zysków z jej efektów, co sprawia że praca najemna przestaje być opłacalna dla pracodawcy i pracownicy zostają zwolnieni
• za wysokie podatki mogą powodować, że dochody, które przedsiębiorstwa mogłyby wydać na inwestycje i nowe miejsca pracy, zostają wykorzystane w inny sposób
• działania związków zawodowych często wymuszają wzrost płacy co doprowadza do sytuacji, w której pewna grupa osób może być wykluczona z rynku pracy, ponieważ ich zatrudnienie staje się nieopłacalne
• postęp technologiczny, wywołujący zmniejszone zapotrzebowanie na pracowników, który pozwala na utrzymanie takiego samego poziomu produkcji pod względem ilościowym i jakościowym,
• problemy mieszkaniowe w miejscach gdzie znalezienie pracy jest możliwe; problemy te uniemożliwiają przepływ osób
• sezonowe wahania poziomu zatrudnienia

Charakter bezrobocia w Polsce

Bezrobocie w Polsce utrzymuje się na stosunkowo wysokim poziomie. Jego skala każe sformułować pogląd, że nie jest to zjawisko krótkotrwałe i przejściowe, wywołane procesem zmiany systemu gospodarczego i towarzyszącymi mu zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki. Z pewnością jest i jeszcze przez wiele lat będzie poważnym wyzwaniem dla polityki gospodarczej. Zgodnie z opinią wielu ekonomistów, w Polsce po 1989 roku wystąpiło jawne bezrobocie mające charakter nie tyle strukturalny, ile recesyjny, związany z przyspieszeniem przechodzenia od gospodarki administrowanej przez państwo do gospodarki rynkowej. Kolejnym czynnikiem była recesja i załamanie się przemysłu o przestarzałej strukturze i technologii, nie spełniającego wymagań konkurencyjności, oraz niedostosowanego do posiadanych przez pracowników kwalifikacji do potrzeb reformowanej gospodarki.

W latach 1989-2000 widoczna była kolejna przyczyna bezrobocia. Wystąpił znaczny wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym a w konsekwencji wzrost ludności aktywnej zawodowo. Wyż demograficzny i wolny przyrost nowych miejsc pracy wywołał wzrost bezrobocia. Duży wpływ na bezrobocie miała wprowadzona w 1990 roku Ustawa dotycząca zasad zwolnień z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, technologicznych lub tych spowodowanych upadłością lub likwidacją zakładu. Gwarantowała osobom zwolnionym możliwość uzyskania wcześniejszych świadczeń emerytalnych a także zapewniała specjalne świadczenia pieniężne. Zasadniczy wpływ na poziom bezrobocia miała również ustawa o zatrudnieniu z roku 1989. Podstawowy zapis dotyczył finansowania dla bezrobotnych. Każda osoba zarejestrowana jako bezrobotny mogła ubiegać się o świadczenia finansowe w postaci zasiłków.

W ostatnich latach w naszym kraju notuje się dość wysokie tempo wzrostu wydajności pracy. To niejako powoduje, że wzrasta liczba bezrobotnych. Tymczasem w porównaniu z europejskimi standardami wydajność w naszej gospodarce jest jeszcze 2-5 - krotnie niższa. Z punktu widzenia ekonomicznego należałoby utrzymać wysoką stopę wzrostu wydajności pracy, żeby zmniejszyć różnice w poziomach wydajności w Polsce i w krajach Unii Europejskiej.

Przyczyny bezrobocia — artykuły polecane

Pensja minimalna — Histereza — Bezrobocie — Bezrobocie strukturalne — Praca na czarno — Aktywizacja zawodowa — Elastyczne formy zatrudnienia — Aktywność zawodowa — Automatyczny stabilizator koniunktury

Bibliografia

• Budnikowski T. (2002), Bezrobocie na świecie i w Polsce, Instytut Zachodni, Poznań
• Gębura R., Sectio A. (2015), Bezrobocie jako problem polityki społecznej, Acta Scientifica Academiae Ostroviensis, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne nr 5
• Szabaciuk W. (2014), Przyczyny bezrobocia według przedstawicieli Austriackiej Szkoły Ekonomicznej, Wrocławskie Studia Politologiczne, nr 16
• Szumigaj K. (2010), Wykorzystanie funduszy z Unii Europejskiej do zmniejszania bezrobocia, Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku. Nauki Ekonomiczne, nr 11
• Wyglądała E. (1996), Zatrudnienie i bezrobocie w Polsce i na świecie, GBPiZS, Warszawa
• Wyglądała E. (1997), Bezrobocie w Polsce i w świecie. Przyczyny, skutki i przeciwdziałanie, GBPiZS, Warszawa

Autor: Agnieszka Czepiec, Paulina Breńska