Koszty ryzyka

Koszty ryzyka to możliwa do przewidzenia strata, która związana jest bezpośrednio z niepowodzeniem jednej lub wielu części przedsięwzięć przedsiębiorstwa. Zgodnie z neoklasyczną teorią przedsiębiorstwa, koszt ryzyka jest jednym z elementów kosztów organizacji. Ryzyko towarzyszy kosztom, które ponoszone są w każdej firmie, niezależnie od specyfiki i charakteru prowadzonej działalności (produkcyjna, usługowa, handlowa). Na ryzyko są narażone koszty w jednostkach gospodarczych o różnej wielkości, innej formie prawno-własnościowej, działających w różnych regionach. Oznacza to, że problematyka ryzyka kosztów powinna być przedmiotem zainteresowania kierownictwa i menedżerów w każdej organizacji, której głównym celem funkcjonowania jest maksymalizacja osiąganych wyników finansowych. Sposób podejścia do ryzyka, w szczególności do ryzyka kosztów jest indywidualną sprawą zarządzających konkretną jednostką gospodarczą (E. Nowak 2016, s. 141).

Mając na uwadze skutki ryzyka, które występuje w organizacjach możemy wyróżnić dwa podejścia do jego definiowania:

• neutralne,
• negatywne,

Każde z tych podejść może być odniesione do ryzyka kosztów. Neutralna koncepcja ryzyka kosztów polega na przyjęciu założenia, że koszty, które zostały poniesione na wykonanie konkretnego zakresu działalności będą różne od tych zakładanych. Ryzykiem kosztów jest w tej sytuacji prawdopodobieństwo osiągnięcia zysku, jak również poniesienia straty. Negatywna koncepcja ryzyka kosztów określa prawdopodobieństwo pojawienia się sytuacji niekorzystnej w postaci poniesienia większych kosztów niż zakładano. W odniesieniu do tego podejścia ryzyko kosztów jest traktowane także jako niebezpieczeństwo prawdopodobieństwa poniesienia straty przy wykonywaniu konkretnego zakresu działalności przedsiębiorstwa (E. Nowak 2016, s. 141).

Możemy wyróżnić również totalne koszty ryzyka. Jest to bilans wszystkich kosztów, które związane są ze zjawiskiem ryzyka, które obserwujemy w każdej płaszczyźnie funkcjonowania firmy. Wynikają z przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych, o charakterze ogólnym i specyficznym dla przedsiębiorstwa, które zależne są od jej specyfiki i charakterystyki (zasobów materialnych i niematerialnych, stosunków własnościowych, branży itp.). Koszty ryzyka w kontekście ujęcia totalnego powinny być monitorowane w sposób dynamiczny i odnosić się do wszystkich działań w organizacji, na poziomie operacyjnym, jak również strategicznym (E. Gołębiewska i in. 2013, s. 211).

Ryzyko nie jest synonimem kosztu czy też straty. Gospodarstwa domowe, jak również organizacje ponoszą pewne koszty, które są związane z funkcjonowaniem w warunkach niepewności, które co do zasady są wpisane i wkalkulowane w ich budżety. Na tej podstawie stwierdzić można, że nie stanowią zagrożenia dla dalszego funkcjonowania organizacji, gdyż są zidentyfikowane i uwzględniane w planach. Istota ryzyka polega na ewentualności zwiększenia się tych kosztów ponad dopuszczalny (oczekiwany) poziom lub ujawnienia się innych, wcześniej nieprzewidzianych wydatków (P. Ożga 2016, s. 3).

TL;DR

Artykuł omawia koszty ryzyka w przedsiębiorstwach. Wyróżnia dwa podejścia do definiowania ryzyka kosztów: neutralne i negatywne. Analiza kosztowa ryzyka ma na celu oszacowanie kosztów potencjalnego ryzyka. Koszty ryzyka mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, takich jak powiązanie z faktycznym ryzykiem, faza cyklu życia przedsiębiorstwa, czasowy rozkład kosztów oraz możliwość ich rejestrowania w systemie rachunkowości. W artykule omówiono również miary zmienności w szacowaniu ryzyka kosztów.

Analiza Kosztowa Ryzyka

Analiza kosztowa ryzyka ma na celu oszacowanie kosztów potencjalnego ryzyka utraty lub naruszenia bezpieczeństwa teleinformatycznego bez zastosowania konkretnych środków przeciwdziałania zagrożeniom, w odniesieniu do kosztów zastosowania tych środków. Akceptacja ryzyka szczątkowego jest decyzją, którą podejmuję się co do zasady na bazie analizy kosztowej ryzyka lub na bazie określonych przesłanek moralnych lub politycznych (K. Liderman 2001, s. 8).

Eksperci powinni: zidentyfikować typy ryzyka, oszacować ich potencjalne zagrożenia, określić racjonalne metody ich ograniczania na każdym z etapów realizacji projektu, zorganizować efektywny system zarządzania ryzykiem i określić koszty ryzyka. Koszt ryzyka gospodarczego to co do zasady faktyczne straty przedsiębiorcy, koszt minimalizacji wielkości tych strat lub koszt zwrotu ich poniesienia i konsekwencji. Poprawna ocena faktycznego kosztu ryzyka umożliwia obiektywnie przedstawić możliwą wielkość strat i określić metody im zapobiegania lub ograniczania, a w sytuacji braku zdolności zapobieżenia, zapewnić ich zrekompensowanie. Zarządzanie ryzykiem wymaga pewnego poziomu rozwoju kultury korporacyjnej i organów nadzoru korporacyjnego w organizacji (N. Iwaszczuk 2021, s. 10).

Klasyfikacja kosztów ryzyka

Koszty ryzyka mogą charakteryzować się różnymi cechami i inną specyfiką, dlatego istotnym jest dokonanie ich klasyfikacji na podstawie określonych kryteriów. Nadrzędnym kryterium klasyfikacji jest powiązanie kosztów z faktycznym ryzykiem. Wyróżniamy trzy następujące kategorie kosztów ryzyka:

• koszty spowodowane występowaniem ryzyka,
• koszty oddziaływania na ryzyko,
• koszty nieefektywności, które są skutkiem unikania ryzyka,

Koszty ryzyka mogą być również klasyfikowane na podstawie faz cyklu życia przedsiębiorstwa. Wykorzystując to kryterium można wyróżnić:

• koszty ryzyka występujące na etapie podejmowania działalności,
• koszty ryzyka ponoszone w trakcie prowadzenia działalności,
• koszty ryzyka związanego z zakończeniem działalności przedsiębiorstwa,

Wykorzystując z kolei jako kryterium klasyfikacji kosztów ryzyka czasowe ich rozgraniczenie, można określić trzy ich kategorie:

• koszty ryzyka ex ante,
• koszty ryzyka in tempora,
• koszty ryzyka ex post,

Koszty ryzyka mogą być również klasyfikowane na podstawie możliwość rejestrowania w systemie ewidencyjnym rachunkowości. jak również ujawniania w sprawozdaniu finansowym. Na bazie tego kryterium można wyróżnić dwie grupy tych kosztów:

• koszty ryzyka widoczne, które podlegają bezpośredniemu pomiarowi, rejestrowaniu i prezentowaniu w rachunkowości,
• koszty ryzyka niewidoczne, które nie podlegają bezpośredniemu pomiarowi w systemie rachunkowości przedsiębiorstwa (E. Nowak 2017, s. 515).

Miary zmienności w szacowaniu ryzyka kosztów

Miary zmienności kosztów ryzyka określają przeciętne różnice pomiędzy możliwym poziomem kosztów a kosztami oczekiwanymi (postulowanymi). Punktem wyjścia dla wyznaczania tych miar jest wartość oczekiwana kosztów określona wzorem: $E(K)=\sum _{i=1}^{n}P_{i}K_{i}$

gdzie:

• $E(K)$ - wartość oczekiwana kosztów
• $K_{i}$ - koszty w sytuacji (okresie)
• $P_{i}$ - prawdopodobieństwo poniesienia kosztów $K_{i}$ (E. Nowak 2017, s. 102).

Koszty ryzyka — artykuły polecane

Ryzyko ubezpieczeniowe — Prognozowanie przychodów i kosztów — Zarządzanie ryzykiem — Kategoryzacja czynników ryzyka — PCM - Etap oceny i audytu — Ryzyko — Plan — Strategie postępowania z ryzykiem — Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans

Bibliografia

• Gołębiewska E. (red.) (2013), Zarządzanie w XXI wieku. Menedżer innowacyjnej organizacji, Przedsiębiorczość i zarządzanie, z. 12
• Iwaszczuk N. (2021), Ryzyko w działalności gospodarczej: definicje, klasyfikacje, zarządzanie, Wydawnictwo Igsmie Pan, Kraków
• Liderman K. (2001), Analiza ryzyka dla potrzeb bezpieczeństwa teleinformatycznego, Biuletyn Instytutu Automatyki i Robotyki, nr 7
• Nowak E. (2016), Rachunek kosztów postulowanych z uwzględnieniem ryzyka, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 300
• Nowak E. (2017), Pomiar ryzyka kosztów w przedsiębiorstwie, Prace naukowe uniwersytetu ekonomicznego we Wrocławiu, nr 480
• Nowak E. (2017), Ryzyko kosztów i koszty ryzyka, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 4
• Ożga P. (2016), Rachunkowość instrumentów pochodnych, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Paweł Majerczyk