Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy to powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości gospodarczych, jak produkcja, dochód, konsumpcja, akumulacja.

Wzrost gospodarki występuje wtedy gdy rośnie zakres świadczonych usług oraz spada produkcja rolnictwa i przemysłu. Wzrost jest związany z dynamiką każdego ze składników gospodarki oraz nawet implikuje możliwość regresu pewnych jej części, wówczas produkcja zmierzając się w różnych kierunkach, mając różną dynamikę, w końcu prowadzi do dodatniego efektu tych zmian (M. G. Woźniak 2008, s. 10)

Pojęcie wzrostu gospodarczego obejmuje z jednej strony zależności ilościowe w procesie powiększania się efektów, nakładów i sprawności gospodarki, z drugiej, mechanizm wzrostu gospodarczego, czyli zależności społeczne utrzymujące cały układ w ruchu. Zatem drugi przekrój procesów wzrostowych składa się więc ze struktury funkcjonalnej i układu interesów społecznych oraz struktury instytucjonalnej gospodarki. W analizach wzrostu gospodarczego koncentrujemy uwagę na zmianach produkcji w czasie. W związku z tym istotne jest określenie mierników wzrostu produkcji oraz okresów, dla których te mierniki są obliczane. Powszechnie stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu produkcji, nazywana również tempem wzrostu produkcji.

Historia pojęcia

Termin “Wzrost gospodarczy" uważa się za jeden z najważniejszych w ekonomii i obejmuje wzrost ilości wytwarzanych dóbr i usług w gospodarce.

Pojęcie gospodarki opisał hr. Franciszek Skarbek w XVIII wieku: “Równie słusznie nazwiemy ‘’nauką gospodarstwa domowego’’ zbiór systematyczny zasad i prawideł, według których naród nie tylko byt swój materialny zabezpieczyć, lecz i do największej, ile być może, zamożności pod względem zaspokojenia swych potrzeb dojść może" (F.F. Skarbek 1926). W tym podejściu przedmiotem badawczym była gospodarka rodzinna, występująca w rolnictwie i rzemiośle, w ramach której znajdował się ogół warunków materialnych i instytucjonalnych, pomagających pomnażać produkcję dóbr i usług niezbędnych dla gospodarstw domowych. Rozwój kapitalizmu przesunął opisane badania z rodzinnego gospodarstwa na kapitalistyczną firmę, występującą w postaci przedsiębiorstw, przesuwając również akcenty na pomnażanie produkcji krajowej, czyli długookresowego wzrostu gosp, i zysków przedsiębiorcy (M. G. Woźniak 2008, s. 9-10).

Modele wzrostu gospodarczego

Istnieje cztery główne kryteria klasyfikacji modeli wzrostu gospodarczego: czas, podstawy teoretyczne, liczba zmiennych w modelu, zasady konstrukcji modeli (M. G. Woźniak 2008, s. 145).

Czas:

• Modele długookresowe - są używane do określenia ścieżki zrównoważonego wzrostu, dlatego występują z założeniem, że rynek prowokuje siły prowadzące do korzystania z mocy produkcyjnych. Służą również wzorcem rozwoju gospodarki oraz koncentrują się głównie na zmianach zasobu siły roboczej, kapitału i technologii.
• Modele krótkookresowe - odnoszą się do ekonomii keynesowskiej i koncentrują się na znalezieniu przyczyn, za pomocą których produkcja faktyczna jest prowadzona do jej potencjalnego poziomu. Ceny w tym modelu są stałe - ustalone w kontraktach - i nie mogą być dostosowane.

Podstawy teoretyczne:

• Modele klasyczne charakteryzują się: pełnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych, elastycznymi cenami i płacami, co równoważy popyt i podaż, naturalnym poziomem bezrobocia i równowagą na rynku pracy, zbędną rolą państwa w procesach dostosowawczych, nieskutecznością polityki fiskalnej i monetarnej dzięki elastycznym cenom.
• Modele keynesowskie - na odmianę od modelu klasycznego danemu brakuje elastyczności cen i płac, dlatego osiągana równowaga w danym przypadku jest za pomocą dostosowań ilościowych.

Liczba zmiennych w modelu:

• Modele jednoczynnikowe - w nich poddane badaniom jest jeden czynnik (np. praca lub kapitał), wówczas pozostałe składniki gospodarczych procesów nie są ważne
• Modele dwuczynnikowe - uwzględniają badanie dwu czynników.
• Modele wieloczynnikowe - jest możliwe badanie dwu i więcej czynników. Przy uwzględnieniu większej ilości składników wymagane jest wyodrębnienie większej liczby równań.

Zasady konstrukcji modeli:

• Modele matematyczne - opierają się na zależnościach deterministycznych i są jednoznacznie określane. Charakteryzują się jako konstrukcje abstrakcyjne i mało zgodne z rzeczywistością.
• Modele ekonometryczne.

(M. G. Woźniak 2008, s. 145-147)

TL;DR

Wzrost gospodarczy to zwiększanie się podstawowych wielkości gospodarczych, takich jak produkcja, dochód, konsumpcja, akumulacja. Obejmuje zależności ilościowe w procesie powiększania się efektów, nakładów i sprawności gospodarki oraz mechanizmy społeczne utrzymujące ten proces. Istnieją różne modele wzrostu gospodarczego, które różnią się czasem, podstawami teoretycznymi, liczbą zmiennych i zasadami konstrukcji.

Wzrost gospodarczy — artykuły polecane

Makroekonomia — Ekonomia neoklasyczna — Mikroekonomia — Alfred Marshall — John Richard Hicks — David Ricardo — Rynek pracy — Szkoła neoklasyczna — Rozwój gospodarczy

Bibliografia

• Czyżewski A. (2002), Wzrost gospodarczy a popyt na pracę, Bank i Kredyt, Warszawa
• Gomułka S. (2009), Mechanizm i źródła wzrostu gospodarczego w świecie, LondonSchool of Economics, London
• Malaga K. (2009), O niektórych dylematach teorii wzrostu gospodarczego i ekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa
• Meredyk K. (red.) (1998), Teoria ekonomii. Makroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
• Milewski R. (red.) (2022), Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Skarbek F. (1926), Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego, t. 1, Wydawnictwo Gebethnera i Wolfa, Kraków
• Sztaudynger J. (2009), Rodzinny kapitał społeczny a wzrost gospodarczy w Polsce, Uniwersytet Łódzki, Łódź
• Woźniak M.G. (2008), Wzrost gospodarczy. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków

Autor: Tomasz Dorywalski, Kateryna Viatkina