Słomiany zapał

„Słomiany zapał” to potoczny związek frazeologiczny, który oznacza zapał, który szybko się pojawia i tak samo szybko przemija, jest to szybko przemijająca, wielka chęć robienia czegoś. Rzadziej nazywany słomianym ogniem.

W słowniku języka polskiego możemy znaleźć definicję: "krótkotrwały zapał, chwilowy entuzjazm, także człowiek, dla którego jest to charakterystyczne. Palić się do czegoś to bardzo mocno czegoś chcieć, i to od razu, natychmiast. Ogień daje częste metafory mocnych uczuć. Nie mówimy o ogniu drewnianym ani węglowym, tylko słoma ma swój przymiotnikowy typ ognia. Słoma pali się świetnie, szybko się zajmuje, ale nie daje trwałego płomienia. Słomiany zapał jest też krótki. Dobrze go szybko wykorzystać"(SJP).

Jest to krótkotrwały impuls, który trwa bardzo krótko, może być narzucony z uwagi na panującą modę lub z uwagi na zbyt duże chęci osoby, która podchodzi do realizacji pewnych celów, nie zdając sobie sprawy z trudności jakie ją czekają. Pojęcie „słomiany” odnosi się do szybkiego, gwałtownego, lecz krótkotrwałego ognia, który szybko wygasa (tak jak podpalona sucha słoma).

Jako przykład Fliciński podaje: „Chciał robić już chyba wszystko, lecz same chęci nie wystarczą. Trzeba włożyć jeszcze dużo żmudnej, warsztatowej pracy w coś, żeby osiągnąć wysoki poziom. Ponieważ jest bardzo zdolny, po jakimś czasie wydaje mu się, że już jest w czymś dobry i zatrzymuje się w miejscu. Ten jego słomiany zapał powoduje, że nigdy nie przekroczy granicy amatorszczyzny.” (P. Fliciński, s.375).

W psychologii

Psychologowie interpretują „słomiany zapał” jako wewnętrzny konflikt w naszej głowie - „Jest w nas coś, co tak bardzo by chciało osiągać i doprowadzać rzeczy do końca i jednocześnie jest coś, co od tego stroni. Kluczem do uwolnienia się od tego ciągle wracającego wzorca behawioralnego jest przyjrzenie się tej części nas, która sabotuje nasze działania. (A. Frączkowska).

Zdaniem psychologów słomiany zapał jest wynikiem brania na siebie zbyt dużej liczby obowiązków czy zadań, przy jednoczesnym niewystarczającym poziomie zasobów: czasu, możliwości, umiejętności itp. Słomiany zapał pojawia się w momencie zderzenia nowego pomysłu z rzeczywistością i jest główną przyczyną jego porzucenia. Może on pełnić funkcję mechanizmu obronnego m.in. przed odpowiedzialnością związaną z sukcesem, koniecznością zmiany myślenia o sobie, podjęciem błędnej decyzji czy przepracowaniem. Ważne jest zatem uświadomienie sobie jego roli, zanim zaczniemy z nim walczyć (M. Majorczyk).

Jak zauważa Frączkowska „Co ciekawe, w niektórych przypadkach słomiany zapał może być istotną strategią na zbalansowanie takiej części nas, która nakłada na nas przesadną presję na działanie i angażowanie się w mnóstwo różnych projektów.” (A.Frączkowska).

"Słomiany" w innych frazeologizmach

Przymiotnik „słomiany” łączy zarówno frazeologizm „słomiany zapał” jak i „słomiany wdowiec”. W przypadku tego pierwszego „słomiany” kojarzy się może ze słomianym ogniem, co oznacza szybki, gwałtowny, lecz krótkotrwały ogień, który szybko wygasa (tak jak podpalona sucha słoma).

• Słomiany wdowiec

"Mąż, którego żona opuściła dom na jakiś czas: Żona wyjechała z dziećmi nad morze, więc przez najbliższe dwa tygodnie będę słomianym wdowcem." (P. Fliciński, s.375). „Słomiany” w powyższym frazeologizmie odwołuje się do starego, nieużywanego już znaczenia – ‘marny, lichy; także: niepewny, nieprawdziwy’.

• Słomiana wdowa

"Żona, której mąż opuścił dom na jakiś czas" (P. Fliciński, s.375).

Bibliografia

• Bąba S. (2009), Frazeologia polska. Studia i szkice
• Fliciński P. (2022), Współczesny słownik frazeologiczny
• Frączkowska A. (2018), Słomiany zapał
• "Instytut Języka Polskiego PAN" (2018), Wielki słownik języka polskiego PAN
• "Korektor tekstu" (2022), Słomiany zapał
• Kraśnicki R. (2011), Słomiana motywacja
• Majorczyk M. (2018), Słomiany zapał i prokrastynacja – gdy motywacja jest w kryzysie
• Narodowe Centrum kultury, (2022), Czy słomiany wdowiec ma złomiany zapał?
• "Słownik języka polskiego PWN" (2022), Słomiany ogień
• Szerszunowicz J. (2017),Frazeologia w kształceniu językowym

Autor: Katarzyna Michalczyk