Gospodarka towarowo-pieniężna

Gospodarka towarowo-pieniężna – gospodarka towarowo-pieniężna związaną jest z rozwojem kontaktów handlowych w codziennym życiu gospodarczym, a efektem jest pojawienie się i kształtowanie się rynku siły roboczej (tj. gospodarki towarowo-pieniężnej wraz z rynkiem siły roboczej), co z kolei umożliwia funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstw korzystających z siły najemnej (J. Topolski 2003, s. 22-23). Na gospodarkę towarowo-pieniężną składa się kompleks elementów powodujących aktywność rynku towarowo-pieniężnego (J. Topolski 2003, s. 29). W tego rodzaju gospodarce pieniądz traktowany jest jako pośrednik w wymianie dóbr, a w praktyce często staje się gospodarką pieniężno-towarową, gdzie towar jest środkiem dojścia od mniejszych do większych zasobów pieniądza (M. Ratajczak 2014, s.262).

Historia i przyczyny powstania

Gospodarka towarowo-pieniężna formowała się już od ok. XII i XIII wieku, kiedy to miernikiem wartości towarów i relacji handlowych coraz częściej stawał się pieniądz. Gospodarka towarowo pieniężna była jednym z etapów rozwoju między feudalizmem, a rodzącym się kapitalizmem. Rozwój związany był przede wszystkim z udoskonaleniem bankowości i giełd na poziomie ekonomicznym i finansowym, a na poziomie społecznym wynikał ze wzrostu demograficznego, postępu techniczny oraz wzrost wymiany gospodarczej i handlowej. Istotny stał się również wzrost napływu kruszców i metali szlachetnych (wskutek również odkryć geograficznych i eksploatacji kolonii i terytoriów zamorskich) . Główną istotą gospodarki towarowo-pieniężnej jest wymiana dóbr (towarów) pomiędzy stroną sprzedającą, a stroną kupującą, gdzie miernikiem wartości oraz jednocześnie środkiem płatniczym jest pieniądz. Przekształcenie gospodarki naturalnej w gospodarkę towarowo-pieniężną możliwe było m.in. dzięki podziałowi pracy, rozwoju produkcji oraz producentów (J. Topolski 2003, s. 15-85).

Specyfika gospodarki towarowo-pieniężnej

W ramach gospodarki towarowo-pieniężnej płace określają dwa strumienie, tj. produktów (zawierają koszty pracy i zużyte zasoby oraz aktywa) oraz pieniądze czyli ekwiwalent z tytułu wykonanej pracy. Strumienie te konfrontują się w ramach wymiany wolnorynkowej i opisać je można w sposób ilościowy z uwzględnieniem funkcji produkcji i kreacji pieniądza kredytowego, a także poprzez analizę rynkowej równowagi, co umożliwia zrozumienie wartości jednostki pieniądza (M. Dobija 2002, s. 23).

• Dualizm gospodarki towarowo-pieniężnej związany jest z głównymi obszarami, których podstawą jest kapitał ludzki i wykonywana przez niego praca. W sensie ekonomicznym praca mierzona jest kosztami, które wraz z wykorzystywanymi aktywami i zasobami tworzą produkt, a także stanowią ekwiwalent za wykonaną pracę.
• Podstawą gospodarki towarowo-pieniężnej jest proces wymiany towarów na pieniądze oraz konfrontacja dwóch obszarów opisanych powyżej, czego skutkiem jest kształtowanie się cen produktów i należności z tytułu wykonywanej pracy.
• Źródłem pozyskiwania pieniędzy w proces wymiany gospodarczej jest wykonywana praca (J. Barburski 2007, s. 11). Produkty powstają wskutek wykonywanej pracy i posiadanych aktywów. W ramach wymiany rynkowej dochodzi do wymiany produktów na pieniądze. Wówczas ostatecznie kształtuje się wartość pieniędzy tj. należności za pracę tworzącą produkty. Praca przyczynia się do pozyskiwania większej ilości pieniędzy, a w sytuacji gdy jest dobrze zorganizowana i produktywna prowadzi do bogactwa i rozwoju (M. Dobija 2010, s. 42-43).

Bibliografia

• Barburski J. (2007), Ocena poziomu wynagradzania oraz zarządzania przedsiębiorstw na podstawie nieparametrycznej funkcji produkcji, „Zagadnienia teorii i metodologii rachunkowości, kontroli i analizy “, nr 2 (8)
• Cameron R., Neal L. (2001), Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Warszawa.
• Dobija M. (2016), Ekonomia pracy, godziwych wynagrodzeń i racjonalnych nierówności – laboryzm, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, nr 47, 3/2016.
• Dobija M. (2002), Struktura i koszt kapitału ludzkiego, „ZN Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, nr 562, Kraków, https://r.uek.krakow.pl/jspui/bitstream/123456789/2067/1/13641.pdf.
• Dobija M. (2007), Rachunkowość a gospodarka towarowo-pieniężna, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, nr 752, Kraków, https://r.uek.krakow.pl/jspui/bitstream/123456789/2440/1/153747699.pdf
• Dobija M. (2010), Rachunkowość pracy jako podstawa gospodarki towarowo-pieniężnej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t.56 (112), Warszawa.
• Ratajczak M. (2014), Ekonomia w dobie finansyzacji gospodarki, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, t. 76, z.2.
• Rolski M. (2014), Początki polityki pieniężnej na ziemiach polskich, „Studia Ekonomiczne”, nr 176, https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/_migrated/content_uploads/11_M.Rolski_Poczatki_polityki_pienieznej....pdf
• Topolski J. (2003), Narodziny kapitalizmu w Europie XIV – XVII wiek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań..

Autor: Tomasz Mirocha